Iam illa non longam orationem desiderant, quam ob rem 1.201.1
existimem publica quoque iura, quae sunt propria civitatis
atque imperi, tum monumenta rerum gestarum et vetustatis
exempla oratori nota esse debere; nam ut in rerum priva-
tarum causis atque iudiciis depromenda saepe oratio est ex 5
iure civili et idcirco, ut ante diximus, oratori iuris civilis
scientia necessaria est, sic in causis publicis iudiciorum,
contionum, senatus omnis haec et antiquitatis memoria et
publici iuris auctoritas et regendae rei publicae ratio ac
scientia tamquam aliqua materies eis oratoribus, qui versantur 10
in re publica, subiecta esse debet. Non enim causidicum 202.1
nescio quem neque clamatorem aut rabulam hoc sermone
nostro conquirimus, sed eum virum, qui primum sit eius
artis antistes, cuius cum ipsa natura magnam homini facul-
tatem daret, <auctor> tamen esse deus putatur, ut id ipsum, 5
quod erat hominis proprium, non partum per nos, sed
divinitus ad nos delatum videretur; deinde, qui possit non
tam caduceo quam nomine oratoris ornatus incolumis vel
inter hostium tela versari; tum, qui scelus fraudemque
nocentis possit dicendo subicere odio civium supplicioque 10
constringere; idemque ingeni praesidio innocentiam iudici-
orum poena liberare; idemque languentem labentemque
populum aut ad decus excitare aut ab errore deducere aut
inflammare in improbos aut incitatum in bonos mitigare;
qui denique, quemcumque in animis hominum motum res 15
et causa postulet, eum dicendo vel excitare possit vel sedare.
Hanc vim si quis existimat aut ab eis, qui de dicendi ratione 203.1
scripserunt, expositam esse aut a me posse exponi tam
brevi, vehementer errat neque solum inscientiam meam sed
ne rerum quidem magnitudinem perspicit: equidem vobis,
quoniam ita voluistis, fontis, unde hauriretis, atque itinera 5
ipsa ita putavi esse demonstranda, non ut ipse dux essem,
quod et infinitum est et non necessarium, sed ut common-
strarem tantum viam et, ut fieri solet, digitum ad fontis
intenderem.'