Non uides quanto aliter patres, aliter matres indulgeant? 1.2.5.1
illi excitari iubent liberos ad studia obeunda mature,
feriatis quoque diebus non patiuntur esse otiosos, et
sudorem illis et interdum lacrimas excutiunt; at matres
fouere in sinu, continere in umbra uolunt, numquam 5
contristari, numquam flere, numquam laborare. Patrium 6.1
deus habet aduersus bonos uiros animum et illos fortiter
amat et 'operibus' inquit 'doloribus damnis exagitentur,
ut uerum colligant robur.' Languent per inertiam saginata
nec labore tantum sed motu et ipso sui onere deficiunt. 5
Non fert ullum ictum inlaesa felicitas; at cui adsidua fuit cum
incommodis suis rixa, callum per iniurias duxit nec ulli
malo cedit, sed etiam si cecidit de genu pugnat. Miraris 7.1
tu, si deus ille bonorum amantissimus, qui illos quam
optimos esse atque excellentissimos uult, fortunam illis
cum qua exerceantur adsignat? Ego uero non miror, si
aliquando impetum capiunt spectandi magnos uiros con- 5
luctantis cum aliqua calamitate. Nobis interdum uoluptati 8.1
est, si adulescens constantis animi inruentem feram uena-
bulo excepit, si leonis incursum interritus pertulit, tantoque
hoc spectaculum est gratius quanto id honestior fecit.
Non sunt ista quae possint deorum in se uultum conuertere, 5
puerilia et humanae oblectamenta leuitatis: ecce spectacu- 9.1
lum dignum ad quod respiciat intentus operi suo deus, ecce
par deo dignum, uir fortis cum fortuna mala compositus,
utique si et prouocauit. Non uideo, inquam, quid habeat
in terris Iuppiter pulchrius, si <eo> conuertere animum uelit, 5
quam ut spectet Catonem iam partibus non semel fractis
stantem nihilo minus inter ruinas publicas rectum. 'Licet' 10.1
inquit 'omnia in unius dicionem concesserint, custodian-
tur legionibus terrae, classibus maria, Caesarianus portas
miles obsideat, Cato qua exeat habet: una manu latam
libertati uiam faciet. Ferrum istud, etiam ciuili bello 5
purum et innoxium, bonas tandem ac nobiles edet operas:
libertatem quam patriae non potuit Catoni dabit. Ag-
gredere, anime, diu meditatum opus, eripe te rebus
humanis. Iam Petreius et Iuba concucurrerunt iacentque
alter alterius manu caesi, fortis et egregia fati conuentio, 10
sed quae non deceat magnitudinem nostram: tam turpe
est Catoni mortem ab ullo petere quam uitam.' Liquet 11.1
mihi cum magno spectasse gaudio deos, dum ille uir,
acerrimus sui uindex, alienae saluti consulit et instruit
discedentium fugam, dum studia etiam nocte ultima tractat,
dum gladium sacro pectori infigit, dum uiscera spargit et 5
illam sanctissimam animam indignamque quae ferro con-
taminaretur manu educit. Inde crediderim fuisse parum 12.1
certum et efficax uulnus: non fuit dis inmortalibus satis
spectare Catonem semel; retenta ac reuocata uirtus est
ut in difficiliore parte se ostenderet; non enim tam magno
animo mors initur quam repetitur. Quidni libenter specta- 5
rent alumnum suum tam claro ac memorabili exitu eua-
dentem? mors illos consecrat quorum exitum et qui timent
laudant.