AD AEBUTIUM LIBERALEM
DE BENEFICIIS
LIBER I
  Inter multos ac varios errores temere inconsulte- 1.1.1.1
que viventium nihil propemodum, vir optime Liberalis,
dixerim, * quod beneficia nec dare scimus nec accipere.
Sequitur enim, ut male conlocata male debeantur; de
quibus non redditis sero querimur; ista enim perierunt, 5
cum darentur. Nec mirum est inter plurima maxima- 2.1
que vitia nullum esse frequentius quam ingrati animi.
Id evenire ex causis pluribus video. Prima illa est,
quod non eligimus dignos, quibus tribuamus. Sed no-
mina facturi diligenter in patrimonium et vitam debi- 5
toris inquirimus, semina in solum effetum et sterile
non spargimus: beneficia sine ullo dilectu magis proi-
cimus quam damus. Nec facile dixerim, utrum turpius 3.1
sit infitiari an repetere beneficium; id enim genus huius
crediti est, ex quo tantum recipiendum sit, quantum
ultro refertur; decoquere vero foedissimum ob hoc
ipsum, quia non opus est ad liberandam fidem facul- 5
tatibus sed animo; reddit enim beneficium, qui debet.
Sed cum sit in ipsis crimen, qui ne confessione quidem 4.1
grati sunt, in nobis quoque est. Multos experimur
ingratos, plures facimus, quia alias graves exprobratores
exactoresque sumus, alias leves et quos paulo post
muneris sui paeniteat, alias queruli et minima momenta 5
calumniantes; gratiam omnem corrumpimus non tantum
postquam dedimus beneficia, sed dum damus. Quis 5.1
nostrum contentus fuit aut leviter rogari aut semel?
quis non, cum aliquid a se peti suspicatus est, frontem
adduxit, voltum avertit, occupationes simulavit, longis
sermonibus et de industria non invenientibus exitum 5
occasionem petendi abstulit et variis artibus necessitates
properantes elusit, in angusto vero conprensus aut 6.1
distulit, id est timide negavit, aut promisit, sed diffi-
culter, sed subductis superciliis, sed malignis et vix
exeuntibus verbis? Nemo autem libenter debet, quod 7.1
non accepit, sed expressit. Gratus adversus eum esse
quisquam potest, qui beneficium aut superbe abiecit
aut iratus inpegit aut fatigatus, ut molestia careret,
dedit? Errat, si quis sperat responsurum sibi, quem 5
dilatione lassavit, expectatione torsit. Eodem animo 8.1
beneficium debetur, quo datur, et ideo non est necle-
genter dandum—sibi enim quisque debet, quod a
nesciente accepit—; ne tarde quidem, quia, cum omni
in officio magni aestimetur dantis voluntas, qui tarde 5
fecit, diu noluit; utique non contumeliose: nam cum
ita natura conparatum sit, ut altius iniuriae quam
merita descendant et illa cito defluant, has tenax me-
moria custodiat, quid expectat, qui offendit, dum obli-
gat? Satis adversus illum gratus est, si quis beneficio 10
eius ignoscit. Non est autem, quod tardiores faciat 9.1
ad bene merendum turba ingratorum. Nam primum,
ut dixi, nos illam augemus; deinde ne deos quidem
inmortales ab hac tam effusa nec cess<ante benign>itate
sacrilegi neclegentesque eorum deterrent: utuntur na- 5
tura sua et cuncta interque illa ipsos munerum suorum
malos interpretes iuvant. Hos sequamur duces, quan-
tum humana inbecillitas patitur; demus beneficia, non
feneremus. Dignus est decipi, qui de recipiendo cogi-
tavit, cum daret. 'At male cessit.' Et liberi et con- 10.1
iuges spem fefellerunt, tamen et educamus et ducimus,
adeoque adversus experimenta pertinaces sumus, ut
bella victi et naufragi maria repetamus. Quanto magis
permanere in dandis beneficiis decet! quae si quis 5
non dat, quia non recepit, dedit, ut reciperet, bonam-
que ingratorum facit causam, quibus turpe est non
reddere, si licet. Quam multi indigni luce sunt! tamen 11.1
dies oritur. Quam multi, quod nati sunt, queruntur!
tamen natura subolem novam gignit ipsosque, qui non
fuisse mallent, esse patitur. Hoc et magni animi et 12.1
boni proprium est, non fructum beneficiorum sequi,
sed ipsa et post malos quoque bonum quaerere. Quid
magnifici erat multis prodesse, si nemo deciperet?
nunc est virtus dare beneficia non utique reditura, 5
quorum a viro egregio statim fructus perceptus est.
Adeo quidem ista res fugare nos et pigriores ad rem 13.1
pulcherrimam facere non debet, ut, si spes mihi prae-
cidatur gratum hominem reperiendi, malim non recipere
beneficia quam non dare, quia, qui non dat, vitium
ingrati antecedit. Dicam, quod sentio: qui beneficium 5
non reddit, magis peccat; qui non dat, citius.
    Beneficia in volgus cum largiri institueris, 2.1.1
    Perdenda sunt multa, ut semel ponas bene.
In priore versu utrumque reprehendas; nam nec in
volgum effundenda sunt, et nullius rei, minime bene-
ficiorum, honesta largitio est; quibus si detraxeris 5
iudicium, desinunt esse beneficia, in aliud quodlibet
incident nomen. Sequens sensus mirificus est, qui uno 2.1
bene posito beneficio multorum amissorum damna so-
latur. Vide, oro te, ne hoc et verius sit et magnitu-
dini bene facientis aptius, ut illum hortemur ad danda,
etiam si nullum bene positurus est. Illud enim falsum 5
est 'perdenda sunt multa'; nullum perit, quia, qui
perdit, conputaverat. Beneficiorum simplex ratio est: 3.1
tantum erogatur; si redit aliquid, lucrum est, si non
redit, damnum non est. Ego illud dedi, ut darem.
Nemo beneficia in calendario scribit nec avarus exactor
ad horam et diem appellat. Numquam illa vir bonus 5
cogitat nisi admonitus a reddente; alioqui in formam
crediti transeunt. Turpis feneratio est beneficium ex-
pensum ferre. Qualiscumque priorum eventus est, per- 4.1
severa in alios conferre; melius apud ingratos iacebunt,
quos aut pudor aut occasio aut imitatio aliquando
gratos poterit efficere. Ne cessaveris, opus tuum perage
et partes boni viri exequere. Alium re, alium fide, 5
alium gratia, alium consilio, alium praeceptis salubribus
adiuva. Officia etiam ferae sentiunt, nec ullum tam 5.1
inmansuetum animal est, quod non cura mitiget et in
amorem sui vertat. Leonum ora a magistris inpune
tractantur, elephantorum feritatem usque in servile
obsequium demeretur cibus; adeo etiam, quae extra 5
intellectum atque aestimationem beneficii posita sunt,
adsiduitas tamen meriti pertinacis evincit. Ingratus
est adversus unum beneficium? adversus alterum non
erit; duorum oblitus est? tertium etiam in eorum,
quae exciderunt, memoriam reducet. 10