DE IVSTITIA
|
|
Tempus est iustitiae quoque sancta penetralia ad-
|
6.5.pr.1
|
ire, in quibus semper aequi ac probi facti respectus
|
|
religiosa cum obseruatione uersatur et ubi studium
|
|
uerecundiae, cupiditas rationi cedit nihilque utile,
|
|
quod parum honestum uideri possit, ducitur. eius
|
5
|
autem praecipuum et certissimum inter omnes gentes
|
|
nostra ciuitas exemplum est.
|
|
Camillo consule Falerios circumsedente magi-
|
1.1
|
ster ludi plurimos et nobilissimos inde pueros uelut
|
|
am<bul>andi gratia eductos in castra Romanorum per-
|
|
duxit. quibus interceptis non erat dubium quin Fa-
|
|
lisci deposita belli gerendi pertinacia tradituri se
|
5
|
nostro imperatori essent. ea re senatus censuit ut
|
|
pueri uinctum magistrum uirgis caedentes in patriam
|
|
remitterentur. qua iustitia animi eorum sunt capti,
|
|
quorum moenia expugnari non poterant: namque
|
|
Falisci beneficio magis quam armis uicti portas Ro-
|
10
|
manis aperuerunt.
|
|
Eadem ciuitas aliquotiens rebellando semper-
|
|
que aduersis contusa proeliis tandem se Q. Lutatio
|
|
consuli dedere coacta est. aduersum quam saeuire
|
|
cupiens populus Romanus, postquam a Papirio, cuius
|
15
|
manu iubente consule uerba deditionis scripta erant,
|
|
doctus est Faliscos non potestati, sed fidei se Roma-
|
|
norum conmisisse, omnem iram placida mente depo-
|
|
suit pariterque et uiribus odii, non sane facile uinci
|
|
adsuetis, et uictoriae obsequio, quae promptissime li-
|
20
|
centiam subministrat, ne iustitiae suae deesset obstitit.
|
|
Idem, cum P. Claudius Camerinos ductu atque
|
|
auspiciis suis captos sub hasta uendidisset, etsi aera-
|
|
rium pecunia, fines agris auctos animaduertebat,
|
|
tamen, quod parum liquida fide id gestum ab impe-
|
25
|
ratore uidebatur, maxima cura conquisitos redemit
|
|
iisque habitandi gratia locum in Auentino adsignauit
|
|
et praedia restituit. pecuniam etiam † non ad curiam
|
|
sed sacraria aedificanda sacrificiaque facienda tribuit
|
|
iustitiaeque promptissimo tenore effecit ut exitio suo
|
30
|
laetari possent, quia sic renati erant.
|
|
Moenibus nostris et finitimis regionibus quae ad-
|
|
huc retuli * * * , quod sequitur per totum terrarum
|
|
orbem manauit. Timochares Ambraciensis Fabricio
|
|
consuli pollicitus est se Pyrrum ueneno per filium
|
35
|
suum, qui potionibus eius praeerat, necaturum. ea
|
|
res cum ad senatum esset delata, missis legatis Pyr-
|
|
rum monuit ut aduersus huius generis insidias cau-
|
|
tius se gereret, memor urbem a filio Martis conditam
|
|
armis bella, non uenenis gerere debere. Timocharis
|
40
|
autem nomen suppressit, utroque modo aequitatem
|
|
amplexus, quia nec hostem malo exemplo tollere
|
|
neque eum, qui bene mereri paratus fuerat, pro-
|
|
dere uoluit.
|
|
Summa iustitia in quattuor quoque tribunis pl.
|
2.1
|
eodem tempore conspecta est: nam cum L. Atratino,
|
|
sub quo duce aciem nostram apud Verruginem a
|
|
Volscis inclinatam cum ceteris equitibus correxerant,
|
|
diem ad populum L. Hortensius collega eorum dixis-
|
5
|
set, pro rostris iurauerunt in squalore se esse, quoad
|
|
imperator ipsorum reus esset, futuros: non sustinu-
|
|
erunt enim egregii iuuenes, cuius armati periculum
|
|
uulneribus et sanguine suo defenderant, eius togati
|
|
ultimum discrimen potestatis insignia retinentes in-
|
10
|
tueri. qua iustitia mota contio actione Hortensium
|
|
desistere coegit: nec * * * se eo facto, quod sequitur,
|
|
exhibuit.
|
|
Cum Ti. Gracchus et C. Claudius ob nimis se-
|
3.1
|
uere gestam censuram maiorem partem ciuitatis ex-
|
|
asperassent, diem iis P. Popilius tribunus pl. per-
|
|
duellionis ad populum dixit, praeter communem
|
|
consternationem priuata etiam ira accensus, quia ne-
|
5
|
cessarium eius Rutilium ex publico loco parietem
|
|
demoliri iusserant. quo in iudicio primae classis per-
|
|
multae centuriae Claudium aperte damnabant, de
|
|
Gracchi absolutione uniuersae consentire uidebantur.
|
|
qui clara uoce iurauit, si de collega suo grauius esset
|
10
|
iudicatum, in factis se paribus eandem cum illo poe-
|
|
nam exilii subiturum, eaque iustitia tota illa tempe-
|
|
stas ab utriusque fortunis et capite depulsa est:
|
|
Claudium enim populus absoluit, Graccho causae
|
|
dictionem Popilius remisit.
|
15
|
Magnam laudem et illud collegium tribunorum
|
4.1
|
tulit, quod, cum unus ex eo L. Cotta fiducia sacro-
|
|
sanctae potestatis creditoribus suis satis facere nollet,
|
|
decreuit, si neque solueret pecuniam neque daret cum
|
|
quo sponsio fieret, se appellantibus eum creditoribus
|
5
|
auxilio futurum, inicum ratum maiestatem publicam
|
|
priuatae perfidiae obtentu esse. itaque Cottam in
|
|
tribunatu quasi in aliquo sacrario latentem tribunicia
|
|
inde iustitia extraxit.
|
|
Cuius ut ad alium aeque inlustrem actum
|
5.1
|
transgrediar, Cn. Domitius tribunus pl. M. Scaurum
|
|
principem ciuitatis in iudicium populi deuocauit, ut,
|
|
si fortuna aspirasset, ruina, sin minus, certe ipsa
|
|
obtrectatione amplissimi uiri incrementum claritatis
|
5
|
adprehenderet. cuius opprimendi cum summo studio
|
|
flagraret, seruus Scauri noctu ad eum peruenit, in-
|
|
structurum se eius accusationem multis et grauibus
|
|
domini criminibus promittens. erat in eodem pectore
|
|
<et> inimicus et Domitius [et dominus], diuersa aesti-
|
10
|
matione nefarium indicium perpendens. iustitia ui-
|
|
cit odium: continuo enim et suis auribus obseratis
|
|
et indicis ore clauso duci eum ad Scaurum iussit.
|
|
accusatorem etiam reo suo, ne dicam diligendum,
|
|
certe laudandum! quem populus cum propter alias
|
15
|
uirtutes tum hoc nomine libentius et consulem et
|
|
censorem et pontificem maximum fecit.
|
|
Nec aliter <se> L. Crassus in eodem iustitiae
|
6.1
|
experimento gessit. Cn. Carbonis nomen infesto
|
|
animo utpote inimicissimi sibi detulerat, sed tamen
|
|
scrinium eius a seruo adlatum ad se, conplura con-
|
|
tinens, quibus facile opprimi posset, ut erat signatum
|
5
|
cum seruo catenato ad eum remisit. quo pacto igi-
|
|
tur inter amicos uiguisse tunc iustitiam credimus,
|
|
cum inter accusatores quoque et reos tantum uirium
|
|
obtinuisse uideamus?
|
|
Iam L. Sulla non se tam incolumem quam
|
7.1
|
Sulpicium Rufum perditum uoluit, tribunicio furore
|
|
eius sine ullo fine uexatus. ceterum cum eum pro-
|
|
scriptum et in uilla latentem a seruo proditum con-
|
|
perisset, manu missum parricidam, ut fides edicti
|
5
|
sui constaret, praecipitari protinus saxo Tarpeio cum
|
|
illo scelere parto pilleo iussit, uictor alioquin inso-
|
|
lens, hoc imperio iustissimus.
|
|