Ea autem sunt divina mente comparata habentque 9.1.1.1
admirationem magnam considerantibus, quod umbra gno-
monis aequinoctialis alia magnitudine est Athenis, alia
Alexandriae, alia Romae, non eadem Placentiae ceterisque
orbis terrarum locis. itaque longe aliter distant descri- 5
ptiones horologiorum locorum mutationibus. umbrarum
enim aequinoctialium magnitudinibus designantur analem-
matorum formae, e quibus perficiuntur ad rationem loco-
rum et umbrae gnomonum horarum descriptiones. ανα-
λημμα est ratio conquisita solis cursu et umbrae crescentis 10
ad brumam observatione inventa, e qua per rationes archi-
tectonicas circinique descriptiones est inventus effectus
in mundo. mundus autem est omnium naturae rerum 2.1
conceptio summa caelumque sideribus et stellarum cursi-
bus conformatum. id volvitur continenter circum terram
atque mare per axis cardines extremos. namque in his
locis naturalis potestas ita architectata est conlocavitque 5
cardines tamquam centra, unum a terra inmani <spatio>
in summo mundo ac post ipsas stellas septentrionum,
alterum trans contra sub terra in meridianis partibus, ibi-
que circum eos cardines orbiculos circum centra uti in
torno perfecit, qui graece πολοι nominantur, per quos 10
pervolitat sempiterno caelum. ita media terra cum mari
centri loco naturaliter est conlocata. his natura dispositis 3.1
ita, uti septentrionali parte a terra excelsius habeat alti-
tudinem centrum, in meridiana autem parte in inferiori-
bus locis subiectum a terra obscuretur, tunc etiam per
medium transversa et inclinata in meridiem [circuli de] 5
lata zona xii signis est conformata. eorum species stellis
dispositis xii partibus peraequatis exprimit depictam ab
natura figurationem. itaque lucentia cum mundo reliquis-
que sideribus ornatu circum terram mareque pervolantia
cursus perficiunt ad caeli rotunditatem. omnia autem 4.1
visitata et invisitata temporum necessitate sunt constituta.
ex quis sex signa numero supra terram cum caelo per-
vagantur, cetera sub terram subeuntia ab eius umbra ob-
scurantur. sex autem ex his semper supra terram nitun- 5
tur. quanta pars enim novissimi signi depressione coacta
versatione subiens sub terram occultatur, tantundem eius
contraria e conversationis necessitate suppressa rotatione
circumacta trans locis patentibus ex obscuris egreditur ad
lucem; namque vis una et necessitas utrimque simul orien- 10
tem et occidentem perficit. ea autem signa cum sint 5.1
numero xii partesque duodecumas singula possideant mundi
versenturque ab oriente ad occidentem continenter, tunc
per ea signa contrario cursu luna, stella Mercurii, Veneris,
ipse sol itemque Martis et Iovis et Saturni ut per graduum 5
ascensionem percurrentes alius alia circumitionis magni-
tudine ab occidente ad orientem in mundo pervagantur.
luna die octavo et vicesimo et amplius circiter hora caeli
circumitionem percurrens, ex quo signo coeperit ire, ad id
signum revertendo perficit lunarem mensem. sol autem 6.1
signi spatium, quod est duodecuma pars mundi, mense
vertente vadens transit; ita xii mensibus xii signorum
intervalla pervagando cum redit ad id signum, unde coe-
perit, perficit spatium vertentis anni. ex eo, quem circulum 5
luna terdecies in xii mensibus percurrit, eum sol eisdem
mensibus semel permetitur. Mercurii autem et Veneris
stellae circa solis radios uti per centrum eum itineribus
coronantes regressus retrorsus et retardationes faciunt,
etiam stationibus propter eam circinationem morantur in 10
spatiis signorum. id autem ita esse maxime cognoscitur 7.1
ex Veneris stella, quod ea, cum solem sequatur, post oc-
casum eius apparens in caelo clarissimeque lucens vespe-
rugo vocitatur, aliis autem temporibus eum antecurrens
et oriens ante lucem lucifer appellatur. ex eoque nonnum- 5
quam plures dies in <uno> signo commorantur, alias ce-
lerius ingrediuntur in alterum signum. itaque quod non
aeque peragunt numerum dierum in singulis signis, quan-
tum sunt moratae prius, transiliendo celerioribus itineri-
bus perficiunt iustum cursum. ita efficitur, uti, quod de- 10
morentur in nonnullis signis, nihilominus, cum eripiant
se ab necessitate morae, celeriter consequantur iustam
circumitionem. iter autem in mundo Mercurii stella ita 8.1
pervolitat, uti trecentesimo et sexagensimo die per signo-
rum spatia currens perveniat ad id signum, ex quo priore
circumlatione coepit facere cursum, et ita peraequatur
eius iter, ut circiter tricenos dies in singulis signis habeat 5
numeri rationem. Veneris autem, cum est liberata ab in- 9.1
peditione radiorum solis, xxx diebus percurrit signi spatium.
quod minus quadragenos dies in singulis signis patitur,
cum stationem fecerit, restituit eam summam numeri in
uno signo morata. ergo totam circinationem in caelo 5
quadringentesimo et octogensimo et quinto die permensa
iterum init signum, ex quo signo prius iter facere coepit.
Martis vero circiter sexcentesimo octogensimo tertio si- 10.1
derum spatia pervagando pervenit eo, ex quo initium fa-
ciendo cursum fecerat ante, et in quibus signis celerius
percurrit, cum stationem fecit, explet dierum numeri ra-
tionem. Iovis autem placidioribus gradibus scandens contra 5
mundi versationem, circiter ccclx diebus singula signa
permetitur, et consistit post annum xi et dies cccxiii et
redit in id signum, in quo ante xii annos fuerat. Saturni
vero, mensibus undetriginta et amplius paucis diebus per-
vadens per signi spatium, anno nono et vicensimo et cir- 10
citer diebus clx, in quo ante tricensimo fuerat anno, in
id restituitur, ex eoque, quo minus ab extremo distat mundo,
tanto maiorem circinationem rotae percurrendo tardior
videtur esse. ei autem, qui supra solis iter circinationes 11.1
peragunt, maxime cum in trigono fuerint, quod is inierit,
tum non progrediuntur, sed regressus facientes morantur,
doneque [cum idem] sol de eo trigono in aliud signum
transitionem fecerit. id autem nonnullis sic fieri placet, 5
quod aiunt solem, cum longius absit abstantia quadam, non
lucidis itineribus errantia per ea sidera obscuritatis mora-
tionibus inpedire. nobis vero id non videtur. solis enim
splendor perspicibilis et patens sine ullis obscurationibus
est per omnem mundum, ut etiam nobis appareant, cum 10
faciant eae stellae regressus et morationes. ergo si tantis
intervallis nostra species potest id animadvertere, quid
ita divinitatibus splendoribusque astrorum iudicamus ob-
scuritates obici posse? ergo potius ea ratio nobis con- 12.1
stabit, quod, fervor quemadmodum omnes res evocat et
ad se ducit, ut etiam fructus e terra surgentes in altitu-
dinem per calorem videmus, non minus aquae vapores a
fontibus ad nubes per arcus excitari, eadem ratione solis 5
impetus vehemens radiis trigoni forma porrectis inse-
quentes stellas ad se perducit et ante currentes veluti
refrenando retinendoque non patitur progredi, sed ad se
regredi in alterius trigoni signum [esse].