|
<DE ARTE MENSORIA>
|
|
|
Principium artis mens<o>riae in agendi[s] positum est
|
6
|
|
experimento. exprimi enim locorum aut modi ueritas
|
|
|
sine rationa[bi]libus lineis non potest, quoniam omnium
|
|
|
agrorum extremitas flexuosa et inaequali[s] cluditur
|
|
|
finitione, quae propter angulorum dissimilium multi-
|
10
|
|
tudinem numeris suis manentibus et cohiberi potest
|
|
|
et extendi: nam sol<a> mobile[m] habent spatium et in-
|
|
|
certam iugerum enuntiationem. sed ut omnibus extre-
|
|
|
mitatibus species sua constet et intra clusi modus
|
|
|
enuntietur, agrum quo usque loci positio permittet
|
15
|
|
rectis lineis dimetiemur: ex quibus proximam quamque
|
|
|
extremitat<iu>m obliquitatem per omnes angulos facta
|
|
|
normatione conplectimur, et coher<cita>m mensuralibus
|
|
|
<lineis> statutis certo pr<ae>cent<uria>to spatio simil<i> fu-
|
|
|
turae tradimus formae: modum autem intra lineas clu-
|
20
|
|
sum rectorum angulorum ratione subducimus. subie-
|
|
|
ctas deinde extremitatium partes, are<as> tangentium
|
16.1
|
|
nostrarum postulationum, podismis suis ad<a>eramus,
|
|
|
et adscriptis spatio suo finibus ipsam loci reddimus
|
|
|
ueritatem.
|
|
|
Haec ubique una ratione fieri multiplex locorum
|
5
|
|
natura non patitur, oppositis ex alia parte montibus,
|
|
|
alia flumine aut ripis aut quadam iacentis soli vora-
|
|
|
gine, cum pluribus confragosorum locorum iniquita-
|
|
|
tibus, saepe et cultur<is>, propter quae maxime ad artis
|
|
|
copia<m> est recurrendum. debet enim <minima> quae-
|
10
|
|
que pars agri in potestate esse mensoris et habit[ur]a
|
|
|
rectorum angulorum ratione sua postulatione constringi.
|
|
|
itaque maxime prouidere debemus, quo usu ferramenti
|
|
|
quidquid occurrerit transeamus; adhibere deinde me-
|
|
|
tiundi diligentiam, qua[e] potius actus incess<us l>imita-
|
15
|
|
tionis effectum laterum longitudine[s] aequ[e]et; ferra-
|
|
|
mento primo ut<i> et omnia <momen>ta perpenso dirigere,
|
|
|
<oculo> ex omnibus corniculis ex<t>ensa ponderibus et inter
|
|
|
se conparata fila seu neruias ita perspicere, donec pro-
|
|
|
xima<m> consumpto alterius uisu sola<m intue>atur; tunc
|
20
|
|
dictare moetas, et easdem transposito interim extrema
|
|
|
meta ferramento reprehendere eodem momento quo
|
|
|
tenebatur, et coeptum rigorem ad interuersuram aut ad
|
|
|
finem perducere. omnibus autem interuersuris tetrantis
|
17.1
|
|
locum perpendiculus ostendat.
|
|
|
Cuiuscumque loci mensura agenda fuerit, eum cir-
|
|
|
cumire ante omnia oportet, et ad omnes angulos signa
|
|
|
ponere, quae normaliter ex rigore cogantur; posito
|
5
|
|
deinde et perpenso ferramento rigorem secundum <pro>-
|
|
|
ximo lateri dictare, et moet<i>s conlocatis respectis in
|
|
|
alteram partem rigorem mittere, qui, cum ad extremum
|
|
|
peruenerit, parallelon primi rigoris excipiat.
|
|
|
Sed si in rigore dictando quaedam deuitanda incur-
|
10
|
|
runt, ualles, loca confragosa, arbores quas propter mo-
|
|
|
ram aut fructum succidere non oportet, <item> aedificia,
|
|
|
maceriae, petrae aut montes et his similia, haec qu<a>-
|
|
|
cumque ratione optime poterint mensuram accipere
|
|
|
debebunt.
|
15
|
|
Si fuerit ergo uallis quae conspectum agentis exsu-
|
|
|
peret, per ipsam moetis ad ferramentum adpositis erit
|
|
|
descendendum. cuius rigoris incessum ut s<es>contrario
|
|
|
aequemus, adf[l]icta ante linea ad capitulum perticae
|
|
|
aequaliter ad perpendiculum cultellare debemus, <tum
|
20
|
|
ad> per<m>ensum rigorem extendere lineam, quam in cul-
|
|
|
t<r>um loc<ata>m perpendiculus adsigna[n]t. nam quo-
|
|
|
tiens sine linea cultellamus, <cum> conspectum moeta-
|
18.1
|
|
rum excedimus, et festinantes ex eo loco iterum rigorem
|
|
|
conspicimus, tunc in illa perticarum quamuis exigua
|
|
|
conuersione non minus fit dis<p>endi quam si iacentia
|
|
|
<se>quam<ur>.
|
5
|
|
Conpressiorem autem uallem et ultra quam pr<o>spici
|
|
|
poterit euadendae difficultatis causa <l>ic<et> transire,
|
|
|
in ulteriorem partem dictare moetas ne minus tres,
|
|
|
quibus reprehensis transposito ferramento respicere
|
|
|
priores oporteat, et perpenso coe<pt>um rigorem quo
|
10
|
|
usque res exegerit perducere.
|
|
|
Cultellandi ratio quae sit, saepe quaeritur, cu<m> pr<o>-
|
|
|
<p>ensi soli spatium consummamus, ut illam cliuorum
|
|
|
inaequalitatem planam esse cogamus, dum mensurae
|
|
|
lateribus inseruimus; [cultellamus ergo agrum
|
15
|
|
eminentiorem et ad planitia<e> redigimus aequalitatem].
|
|
|
Hanc nobis ipsa seminum natura monstrauit: <n>o<n> enim
|
|
|
illa soli inaequalitas re<cte> colligi poterit, nisi quod
|
19.1
|
|
e terra quidquid nascitur in aëre rectum ex[t]istit et
|
|
|
illam terrae obliquitatem crescendo adterit, nec ma-
|
|
|
iorem numerum occupat quam si ex plano nascatur.
|
|
|
quod si monti ordinat<a> semina nasc<ere>ntur omnia, se-
|
5
|
|
cundum loci naturam me<ti>re<m>ur: cum non idem, hoc
|
|
|
est totidem arborum ordines, capiat, quod pares ei[us]
|
|
|
in campo limites, recte cultellabitur.
|
|
