SATVRA VI
|
|
Credo Pudicitiam Saturno rege moratam
|
6.1
|
in terris uisamque diu, cum frigida paruas
|
|
praeberet spelunca domos ignemque laremque
|
|
et pecus et dominos communi clauderet umbra,
|
|
siluestrem montana torum cum sterneret uxor
|
5
|
frondibus et culmo uicinarumque ferarum
|
|
pellibus, haut similis tibi, Cynthia, nec tibi, cuius
|
|
turbauit nitidos extinctus passer ocellos,
|
|
sed potanda ferens infantibus ubera magnis
|
|
et saepe horridior glandem ructante marito.
|
10
|
quippe aliter tunc orbe nouo caeloque recenti
|
|
uiuebant homines, qui rupto robore nati
|
|
compositiue luto nullos habuere parentes.
|
|
multa Pudicitiae ueteris uestigia forsan
|
|
aut aliqua exstiterint et sub Ioue, sed Ioue nondum
|
15
|
barbato, nondum Graecis iurare paratis
|
|
per caput alterius, cum furem nemo timeret
|
|
caulibus ac pomis et aperto uiueret horto.
|
|
paulatim deinde ad superos Astraea recessit
|
|
hac comite, atque duae pariter fugere sorores.
|
20
|
anticum et uetus est alienum, Postume, lectum
|
|
concutere atque sacri genium contemnere fulcri.
|
|
omne aliud crimen mox ferrea protulit aetas:
|
|
uiderunt primos argentea saecula moechos.
|
|
conuentum tamen et pactum et sponsalia nostra
|
25
|
tempestate paras iamque a tonsore magistro
|
|
pecteris et digito pignus fortasse dedisti?
|
|
certe sanus eras. uxorem, Postume, ducis?
|
|
dic qua Tisiphone, quibus exagitere colubris.
|
|
ferre potes dominam saluis tot restibus ullam,
|
30
|
cum pateant altae caligantesque fenestrae,
|
|
cum tibi uicinum se praebeat Aemilius pons?
|
|
aut si de multis nullus placet exitus, illud
|
|
nonne putas melius, quod tecum pusio dormit?
|
|
pusio, qui noctu non litigat, exigit a te
|
35
|
nulla iacens illic munuscula, nec queritur quod
|
|
et lateri parcas nec quantum iussit anheles.
|
|
sed placet Vrsidio lex Iulia: tollere dulcem
|
|
cogitat heredem, cariturus turture magno
|
|
mullorumque iubis et captatore macello.
|
40
|
quid fieri non posse putes, si iungitur ulla
|
|
Vrsidio? si moechorum notissimus olim
|
|
stulta maritali iam porrigit ora capistro,
|
|
quem totiens texit perituri cista Latini?
|
|
quid quod et antiquis uxor de moribus illi
|
45
|
quaeritur? o medici, nimiam pertundite uenam.
|
|
delicias hominis! Tarpeium limen adora
|
|
pronus et auratam Iunoni caede iuuencam,
|
|
si tibi contigerit capitis matrona pudici.
|
|
paucae adeo Cereris uittas contingere dignae,
|
50
|
quarum non timeat pater oscula. necte coronam
|
|
postibus et densos per limina tende corymbos.
|
|
unus Hiberinae uir sufficit? ocius illud
|
|
extorquebis, ut haec oculo contenta sit uno.
|
|
magna tamen fama est cuiusdam rure paterno
|
55
|
uiuentis. uiuat Gabiis ut uixit in agro,
|
|
uiuat Fidenis, et agello cedo paterno.
|
|
quis tamen adfirmat nil actum in montibus aut in
|
|
speluncis? adeo senuerunt Iuppiter et Mars?
|
|
porticibusne tibi monstratur femina uoto
|
60
|
digna tuo? cuneis an habent spectacula totis
|
|
quod securus ames quodque inde excerpere possis?
|
|
chironomon Ledam molli saltante Bathyllo
|
|
Tuccia uesicae non imperat, Apula gannit,
|
|
[sicut in amplexu, subito et miserabile longum.]
|
65
|
attendit Thymele: Thymele tunc rustica discit.
|
|
ast aliae, quotiens aulaea recondita cessant,
|
|
et uacuo clusoque sonant fora sola theatro,
|
|
atque a plebeis longe Megalesia, tristes
|
|
personam thyrsumque tenent et subligar Acci.
|
70
|
Vrbicus exodio risum mouet Atellanae
|
|
gestibus Autonoes, hunc diligit Aelia pauper.
|
|
soluitur his magno comoedi fibula, sunt quae
|
|
Chrysogonum cantare uetent, Hispulla tragoedo
|
|
gaudet: an expectas ut Quintilianus ametur?
|
75
|
accipis uxorem de qua citharoedus Echion
|
|
aut Glaphyrus fiat pater Ambrosiusque choraules.
|
|
longa per angustos figamus pulpita uicos,
|
|
ornentur postes et grandi ianua lauro,
|
|
ut testudineo tibi, Lentule, conopeo
|
80
|
nobilis Euryalum murmillonem exprimat infans.
|
|
nupta senatori comitata est Eppia ludum
|
|
ad Pharon et Nilum famosaque moenia Lagi
|
|
prodigia et mores urbis damnante Canopo.
|
|
inmemor illa domus et coniugis atque sororis
|
85
|
nil patriae indulsit, plorantisque improba natos
|
|
utque magis stupeas ludos Paridemque reliquit.
|
|
sed quamquam in magnis opibus plumaque paterna
|
|
et segmentatis dormisset paruula cunis,
|
|
contempsit pelagus; famam contempserat olim,
|
90
|
cuius apud molles minima est iactura cathedras.
|
|
Tyrrhenos igitur fluctus lateque sonantem
|
|
pertulit Ionium constanti pectore, quamuis
|
|
mutandum totiens esset mare. iusta pericli
|
|
si ratio est et honesta, timent pauidoque gelantur
|
95
|
pectore nec tremulis possunt insistere plantis:
|
|
fortem animum praestant rebus quas turpiter audent.
|
|
si iubeat coniunx, durum est conscendere nauem,
|
|
tunc sentina grauis, tunc summus uertitur aer:
|
|
quae moechum sequitur, stomacho ualet. illa maritum
|
100
|
conuomit, haec inter nautas et prandet et errat
|
|
per puppem et duros gaudet tractare rudentis.
|
|
qua tamen exarsit forma, qua capta iuuenta
|
|
Eppia? quid uidit propter quod ludia dici
|
|
sustinuit? nam Sergiolus iam radere guttur
|
105
|
coeperat et secto requiem sperare lacerto;
|
|
praeterea multa in facie deformia, sicut
|
|
attritus galea mediisque in naribus ingens
|
|
gibbus et acre malum semper stillantis ocelli.
|
|
sed gladiator erat. facit hoc illos Hyacinthos;
|
110
|
hoc pueris patriaeque, hoc praetulit illa sorori
|
|
atque uiro. ferrum est quod amant. hic Sergius idem
|
|
accepta rude coepisset Veiiento uideri.
|
|
quid priuata domus, quid fecerit Eppia, curas?
|
|
respice riuales diuorum, Claudius audi
|
115
|
quae tulerit. dormire uirum cum senserat uxor,
|
|
sumere nocturnos meretrix Augusta cucullos
|
118
|
ausa Palatino et tegetem praeferre cubili
|
117
|
linquebat comite ancilla non amplius una.
|
119
|
sed nigrum flauo crinem abscondente galero
|
120
|
intrauit calidum ueteri centone lupanar
|
|
et cellam uacuam atque suam; tunc nuda papillis
|
|
prostitit auratis titulum mentita Lyciscae
|
|
ostenditque tuum, generose Britannice, uentrem.
|
|
excepit blanda intrantis atque aera poposcit.
|
125
|
[continueque iacens cunctorum absorbuit ictus.]
|
|
mox lenone suas iam dimittente puellas
|
|
tristis abit, et quod potuit tamen ultima cellam
|
|
clausit, adhuc ardens rigidae tentigine uoluae,
|
|
et lassata uiris necdum satiata recessit,
|
130
|
obscurisque genis turpis fumoque lucernae
|
|
foeda lupanaris tulit ad puluinar odorem.
|
|
hippomanes carmenque loquar coctumque uenenum
|
|
priuignoque datum? faciunt grauiora coactae
|
|
imperio sexus minimumque libidine peccant.
|
135
|
'optima sed quare Caesennia teste marito?'
|
|
bis quingena dedit. tanti uocat ille pudicam,
|
|
nec pharetris Veneris macer est aut lampade feruet:
|
|
inde faces ardent, ueniunt a dote sagittae.
|
|
libertas emitur. coram licet innuat atque
|
140
|
rescribat: uidua est, locuples quae nupsit auaro.
|
|
'cur desiderio Bibulae Sertorius ardet?'
|
|
si uerum excutias, facies non uxor amatur.
|
|
tres rugae subeant et se cutis arida laxet,
|
|
fiant obscuri dentes oculique minores,
|
145
|
'collige sarcinulas' dicet libertus 'et exi.
|
|
iam grauis es nobis et saepe emungeris. exi
|
|
ocius et propera. sicco uenit altera naso.'
|
|
interea calet et regnat poscitque maritum
|
|
pastores et ouem Canusinam ulmosque Falernas—
|
150
|
quantulum in hoc!—pueros omnes, ergastula tota,
|
|
quodque domi non est, sed habet uicinus, ematur.
|
|
mense quidem brumae, cum iam mercator Iason
|
|
clausus et armatis obstat casa candida nautis,
|
|
grandia tolluntur crystallina, maxima rursus
|
155
|
murrina, deinde adamas notissimus et Beronices
|
|
in digito factus pretiosior. hunc dedit olim
|
|
barbarus incestae, dedit hunc Agrippa sorori,
|
|
obseruant ubi festa mero pede sabbata reges
|
|
et uetus indulget senibus clementia porcis.
|
160
|
'nullane de tantis gregibus tibi digna uidetur?'
|
|
sit formonsa, decens, diues, fecunda, uetustos
|
|
porticibus disponat auos, intactior omni
|
|
crinibus effusis bellum dirimente Sabina,
|
|
rara auis in terris nigroque simillima cycno,
|
165
|
quis feret uxorem cui constant omnia? malo,
|
|
malo Venustinam quam te, Cornelia, mater
|
|
Gracchorum, si cum magnis uirtutibus adfers
|
|
grande supercilium et numeras in dote triumphos.
|
|
tolle tuum, precor, Hannibalem uictumque Syphacem
|
170
|
in castris et cum tota Carthagine migra.
|
|
'parce, precor, Paean, et tu, dea, pone sagittas;
|
|
nil pueri faciunt, ipsam configite matrem'
|
|
Amphion clamat, sed Paean contrahit arcum.
|
|
extulit ergo greges natorum ipsumque parentem,
|
175
|
dum sibi nobilior Latonae gente uidetur
|
|
atque eadem scrofa Niobe fecundior alba.
|
|
quae tanti grauitas, quae forma, ut se tibi semper
|
|
inputet? huius enim rari summique uoluptas
|
|
nulla boni, quotiens animo corrupta superbo
|
180
|
plus aloes quam mellis habet. quis deditus autem
|
|
usque adeo est, ut non illam quam laudibus effert
|
|
horreat inque diem septenis oderit horis?
|
|
quaedam parua quidem, sed non toleranda maritis.
|
|
nam quid rancidius quam quod se non putat ulla
|
185
|
formosam nisi quae de Tusca Graecula facta est,
|
|
de Sulmonensi mera Cecropis? omnia Graece:
|
|
[cum sit turpe magis nostris nescire Latine.]
|
|
hoc sermone pauent, hoc iram, gaudia, curas,
|
|
hoc cuncta effundunt animi secreta. quid ultra?
|
190
|
concumbunt Graece. dones tamen ista puellis,
|
|
tune etiam, quam sextus et octogensimus annus
|
|
pulsat, adhuc Graece? non est hic sermo pudicus
|
|
in uetula. quotiens lasciuum interuenit illud
|
|
ζωὴ καὶ ψυχή, modo sub lodice relictis
|
195
|
uteris in turba. quod enim non excitet inguen
|
|
uox blanda et nequam? digitos habet. ut tamen omnes
|
|
subsidant pinnae, dicas haec mollius Haemo
|
|
quamquam et Carpophoro, facies tua conputat annos.
|
|
si tibi legitimis pactam iunctamque tabellis
|
200
|
non es amaturus, ducendi nulla uidetur
|
|
causa, nec est quare cenam et mustacea perdas
|
|
labente officio crudis donanda, nec illud
|
|
quod prima pro nocte datur, cum lance beata
|
|
Dacicus et scripto radiat Germanicus auro.
|
205
|
si tibi simplicitas uxoria, deditus uni
|
|
est animus, summitte caput ceruice parata
|
|
ferre iugum. nullam inuenies quae parcat amanti.
|
|
ardeat ipsa licet, tormentis gaudet amantis
|
|
et spoliis; igitur longe minus utilis illi
|
210
|
uxor, quisquis erit bonus optandusque maritus.
|
|
nil umquam inuita donabis coniuge, uendes
|
|
hac obstante nihil, nihil haec si nolet emetur.
|
|
haec dabit affectus: ille excludatur amicus
|
|
iam senior, cuius barbam tua ianua uidit.
|
215
|
testandi cum sit lenonibus atque lanistis
|
|
libertas et iuris idem contingat harenae,
|
|
non unus tibi riualis dictabitur heres.
|
|
'pone crucem seruo.' 'meruit quo crimine seruus
|
|
supplicium? quis testis adest? quis detulit? audi;
|
220
|
nulla umquam de morte hominis cunctatio longa est.'
|
|
'o demens, ita seruus homo est? nil fecerit, esto:
|
|
hoc uolo, sic iubeo, sit pro ratione uoluntas.'
|
|
imperat ergo uiro. sed mox haec regna relinquit
|
|
permutatque domos et flammea conterit; inde
|
225
|
auolat et spreti repetit uestigia lecti.
|
|
ornatas paulo ante fores, pendentia linquit
|
|
uela domus et adhuc uirides in limine ramos.
|
|
sic crescit numerus, sic fiunt octo mariti
|
|
quinque per autumnos, titulo res digna sepulcri.
|
230
|
desperanda tibi salua concordia socru.
|
|
illa docet spoliis nudi gaudere mariti,
|
|
illa docet missis a corruptore tabellis
|
|
nil rude nec simplex rescribere, decipit illa
|
|
custodes aut aere domat. tum corpore sano
|
235
|
aduocat Archigenen onerosaque pallia iactat.
|
|
abditus interea latet et secretus adulter
|
|
inpatiensque morae silet et praeputia ducit.
|
|
scilicet expectas ut tradat mater honestos
|
|
atque alios mores quam quos habet? utile porro
|
240
|
filiolam turpi uetulae producere turpem.
|
|
nulla fere causa est in qua non femina litem
|
|
mouerit. accusat Manilia, si rea non est.
|
|
conponunt ipsae per se formantque libellos,
|
|
principium atque locos Celso dictare paratae.
|
245
|
endromidas Tyrias et femineum ceroma
|
|
quis nescit, uel quis non uidit uulnera pali,
|
|
quem cauat adsiduis rudibus scutoque lacessit
|
|
atque omnis implet numeros dignissima prorsus
|
|
Florali matrona tuba, nisi si quid in illo
|
250
|
pectore plus agitat ueraeque paratur harenae?
|
|
quem praestare potest mulier galeata pudorem,
|
|
quae fugit a sexu? uires amat. haec tamen ipsa
|
|
uir nollet fieri; nam quantula nostra uoluptas!
|
|
quale decus, rerum si coniugis auctio fiat,
|
255
|
balteus et manicae et cristae crurisque sinistri
|
|
dimidium tegimen! uel si diuersa mouebit
|
|
proelia, tu felix ocreas uendente puella.
|
|
hae sunt quae tenui sudant in cyclade, quarum
|
|
delicias et panniculus bombycinus urit.
|
260
|
aspice quo fremitu monstratos perferat ictus
|
|
et quanto galeae curuetur pondere, quanta
|
|
poplitibus sedeat quam denso fascia libro,
|
|
et ride positis scaphium cum sumitur armis.
|
|
dicite uos, neptes Lepidi caeciue Metelli
|
265
|
Gurgitis aut Fabii, quae ludia sumpserit umquam
|
|
hos habitus? quando ad palum gemat uxor Asyli?
|
|
semper habet lites alternaque iurgia lectus
|
|
in quo nupta iacet; minimum dormitur in illo.
|
|
tum grauis illa uiro, tunc orba tigride peior,
|
270
|
cum simulat gemitus occulti conscia facti,
|
|
aut odit pueros aut ficta paelice plorat
|
|
uberibus semper lacrimis semperque paratis
|
|
in statione sua atque expectantibus illam,
|
|
quo iubeat manare modo. tu credis amorem,
|
275
|
tu tibi tunc, uruca, places fletumque labellis
|
|
exorbes, quae scripta et quot lecture tabellas
|
|
si tibi zelotypae retegantur scrinia moechae!
|
|
sed iacet in serui complexibus aut equitis. dic,
|
|
dic aliquem sodes hic, Quintiliane, colorem.
|
280
|
haeremus. dic ipsa. 'olim conuenerat' inquit
|
|
'ut faceres tu quod uelles, nec non ego possem
|
|
indulgere mihi. clames licet et mare caelo
|
|
confundas, homo sum.' nihil est audacius illis
|
|
deprensis: iram atque animos a crimine sumunt.
|
285
|
unde haec monstra tamen uel quo de fonte requiris?
|
|
praestabat castas humilis fortuna Latinas
|
|
quondam, nec uitiis contingi parua sinebant
|
|
tecta labor somnique breues et uellere Tusco
|
|
uexatae duraeque manus ac proximus urbi
|
290
|
Hannibal et stantes Collina turre mariti.
|
|
nunc patimur longae pacis mala, saeuior armis
|
|
luxuria incubuit uictumque ulciscitur orbem.
|
|
nullum crimen abest facinusque libidinis ex quo
|
|
paupertas Romana perit. hinc fluxit ad istos
|
295
|
et Sybaris colles, hinc et Rhodos et Miletos
|
|
atque coronatum et petulans madidumque Tarentum.
|
|
prima peregrinos obscena pecunia mores
|
|
intulit, et turpi fregerunt saecula luxu
|
|
diuitiae molles. quid enim uenus ebria curat?
|
300
|
inguinis et capitis quae sint discrimina nescit
|
|
grandia quae mediis iam noctibus ostrea mordet,
|
|
cum perfusa mero spumant unguenta Falerno,
|
|
cum bibitur concha, cum iam uertigine tectum
|
|
ambulat et geminis exsurgit mensa lucernis.
|
305
|
i nunc et dubita qua sorbeat aera sanna
|
|
Maura, Pudicitiae ueterem cum praeterit aram,
|
308
|
Tullia quid dicat, notae collactea Maurae.
|
307
|
noctibus hic ponunt lecticas, micturiunt hic
|
309
|
effigiemque deae longis siphonibus implent
|
310
|
inque uices equitant ac Luna teste mouentur,
|
|
inde domos abeunt: tu calcas luce reuersa
|
|
coniugis urinam magnos uisurus amicos.
|
|
nota bonae secreta deae, cum tibia lumbos
|
|
incitat et cornu pariter uinoque feruntur
|
315
|
attonitae crinemque rotant ululantque Priapi
|
|
maenades. o quantus tunc illis mentibus ardor
|
|
concubitus, quae uox saltante libidine, quantus
|
|
ille meri ueteris per crura madentia torrens!
|
|
lenonum ancillas posita Saufeia corona
|
320
|
prouocat et tollit pendentis praemia coxae,
|
|
ipsa Medullinae fluctum crisantis adorat:
|
|
palma inter dominas, uirtus natalibus aequa.
|
|
nil ibi per ludum simulabitur, omnia fient
|
|
ad uerum, quibus incendi iam frigidus aeuo
|
325
|
Laomedontiades et Nestoris hirnea possit.
|
|
tunc prurigo morae inpatiens, tum femina simplex,
|
|
ac pariter toto repetitus clamor ab antro
|
|
'iam fas est, admitte uiros.' dormitat adulter,
|
|
illa iubet sumpto iuuenem properare cucullo;
|
330
|
si nihil est, seruis incurritur; abstuleris spem
|
|
seruorum, uenit et conductus aquarius; hic si
|
|
quaeritur et desunt homines, mora nulla per ipsam
|
|
quo minus inposito clunem summittat asello.
|
|
atque utinam ritus ueteres et publica saltem
|
335
|
his intacta malis agerentur sacra; sed omnes
|
|
nouerunt Mauri atque Indi quae psaltria penem
|
|
maiorem quam sunt duo Caesaris Anticatones
|
|
illuc, testiculi sibi conscius unde fugit mus,
|
|
intulerit, ubi uelari pictura iubetur
|
340
|
quaecumque alterius sexus imitata figuras.
|
|
et quis tunc hominum contemptor numinis, aut quis
|
|
simpuuium ridere Numae nigrumque catinum
|
|
et Vaticano fragiles de monte patellas
|
|
ausus erat? sed nunc ad quas non Clodius aras?
|
345
|
[audio quid ueteres olim moneatis amici,
|
|
'pone seram, cohibe.' sed quis custodiet ipsos
|
|
custodes? cauta est et ab illis incipit uxor.]
|
|
iamque eadem summis pariter minimisque libido,
|
|
nec melior silicem pedibus quae conterit atrum
|
350
|
quam quae longorum uehitur ceruice Syrorum.
|
|
ut spectet ludos, conducit Ogulnia uestem,
|
|
conducit comites, sellam, ceruical, amicas,
|
|
nutricem et flauam cui det mandata puellam.
|
|
haec tamen argenti superest quodcumque paterni
|
355
|
leuibus athletis et uasa nouissima donat.
|
|
multis res angusta domi, sed nulla pudorem
|
|
paupertatis habet nec se metitur ad illum
|
|
quem dedit haec posuitque modum. tamen utile quid sit
|
|
prospiciunt aliquando uiri, frigusque famemque
|
360
|
formica tandem quidam expauere magistra:
|
|
prodiga non sentit pereuntem femina censum.
|
|
ac uelut exhausta recidiuus pullulet arca
|
|
nummus et e pleno tollatur semper aceruo,
|
|
non umquam reputant quanti sibi gaudia constent.
|
365
|
in quacumque domo uiuit luditque professus
|
Ox1
|
obscenum, tremula promittit et omnia dextra,
|
|
inuenies omnis turpes similesque cinaedis.
|
|
his uiolare cibos sacraeque adsistere mensae
|
|
permittunt, et uasa iubent frangenda lauari
|
|
cum colocyntha bibit uel cum barbata chelidon.
|
|
purior ergo tuis laribus meliorque lanista,
|
|
in cuius numero longe migrare iubetur
|
|
psyllus ab †eupholio.† quid quod nec retia turpi
|
|
iunguntur tunicae, nec cella ponit eadem
|
Ox10
|
munimenta umeri †pulsatamque arma† tridentem
|
|
qui nudus pugnare solet? pars ultima ludi
|
|
accipit has animas aliusque in carcere neruos.
|
|
sed tibi communem calicem facit uxor et illis
|
|
cum quibus Albanum Surrentinumque recuset
|
|
flaua ruinosi lupa degustare sepulchri.
|
|
horum consiliis nubunt subitaeque recedunt,
|
|
his languentem animum †seruant† et seria uitae,
|
|
his clunem atque latus discunt uibrare magistris,
|
|
quicquid praeterea scit qui docet. haud tamen illi
|
Ox20
|
semper habenda fides: oculos fuligine pascit
|
|
distinctus croceis et reticulatus adulter.
|
|
suspectus tibi sit, quanto uox mollior et quo
|
|
saepius in teneris haerebit dextera lumbis.
|
|
hic erit in lecto fortissimus; exuit illic
|
|
personam docili Thais saltata Triphallo.
|
|
quem rides? aliis hunc mimum! sponsio fiat:
|
|
purum te contendo uirum. contendo: fateris?
|
|
an uocat ancillas tortoris pergula? noui
|
|
consilia et ueteres quaecumque monetis amici,
|
Ox30
|
'pone seram, cohibe'. sed quis custodiet ipsos
|
|
custodes, qui nunc lasciuae furta puellae
|
|
hac mercede silent? crimen commune tacetur.
|
|
prospicit hoc prudens et a illis incipit uxor.
|
|
sunt quas eunuchi inbelles ac mollia semper
|
366
|
oscula delectent et desperatio barbae
|
|
et quod abortiuo non est opus. illa uoluptas
|
|
summa tamen, quom iam calida matura iuuenta
|
|
inguina traduntur medicis, iam pectine nigro.
|
370
|
ergo expectatos ac iussos crescere primum
|
|
testiculos, postquam coeperunt esse bilibres,
|
|
tonsoris tantum damno rapit Heliodorus.
|
|
mangonum pueros uera ac miserabilis urit
|
373a
|
debilitas, follisque pudet cicerisque relicti.
|
|
conspicuus longe cunctisque notabilis intrat
|
374
|
balnea nec dubie custodem uitis et horti
|
375
|
prouocat a domina factus spado. dormiat ille
|
|
cum domina, sed tu iam durum, Postume, iamque
|
|
tondendum eunucho Bromium committere noli.
|
|
si gaudet cantu, nullius fibula durat
|
|
uocem uendentis praetoribus. organa semper
|
380
|
in manibus, densi radiant testudine tota
|
|
sardonyches, crispo numerantur pectine chordae
|
|
quo tener Hedymeles operas dedit: hunc tenet, hoc se
|
|
solatur gratoque indulget basia plectro.
|
|
quaedam de numero Lamiarum ac nominis Appi
|
385
|
et farre et uino Ianum Vestamque rogabat,
|
|
an Capitolinam deberet Pollio quercum
|
|
sperare et fidibus promittere. quid faceret plus
|
|
aegrotante uiro, medicis quid tristibus erga
|
|
filiolum? stetit ante aram nec turpe putauit
|
390
|
pro cithara uelare caput dictataque uerba
|
|
pertulit, ut mos est, et aperta palluit agna.
|
|
dic mihi nunc, quaeso, dic, antiquissime diuom,
|
|
respondes his, Iane pater? magna otia caeli;
|
|
non est, quod uideo, non est quod agatur apud uos.
|
395
|
haec de comoedis te consulit, illa tragoedum
|
|
commendare uolet: uaricosus fiet haruspex.
|
|
sed cantet potius quam totam peruolet urbem
|
|
audax et coetus possit quae ferre uirorum
|
|
cumque paludatis ducibus praesente marito
|
400
|
ipsa loqui recta facie siccisque mamillis.
|
|
haec eadem nouit quid toto fiat in orbe,
|
|
quid Seres, quid Thraces agant, secreta nouercae
|
|
et pueri, quis amet, quis diripiatur adulter;
|
|
dicet quis uiduam praegnatem fecerit et quo
|
405
|
mense, quibus uerbis concumbat quaeque, modis quot.
|
|
instantem regi Armenio Parthoque cometen
|
|
prima uidet, famam rumoresque illa recentis
|
|
excipit ad portas, quosdam facit; isse Niphaten
|
|
in populos magnoque illic cuncta arua teneri
|
410
|
diluuio, nutare urbes, subsidere terras,
|
|
quocumque in triuio, cuicumque est obuia, narrat.
|
|
nec tamen id uitium magis intolerabile quam quod
|
|
uicinos humiles rapere et concidere loris
|
|
†exortata† solet. nam si latratibus alti
|
415
|
rumpuntur somni, 'fustes huc ocius' inquit
|
|
'adferte' atque illis dominum iubet ante feriri,
|
|
deinde canem. grauis occursu, taeterrima uultu
|
|
balnea nocte subit, conchas et castra moueri
|
|
nocte iubet, magno gaudet sudare tumultu,
|
420
|
cum lassata graui ceciderunt bracchia massa,
|
|
callidus et cristae digitos inpressit aliptes
|
|
ac summum dominae femur exclamare coegit.
|
|
conuiuae miseri interea somnoque fameque
|
|
urguentur. tandem illa uenit rubicundula, totum
|
425
|
oenophorum sitiens, plena quod tenditur urna
|
|
admotum pedibus, de quo sextarius alter
|
|
ducitur ante cibum rabidam facturus orexim,
|
|
dum redit et loto terram ferit intestino.
|
|
marmoribus riui properant, aurata Falernum
|
430
|
peluis olet; nam sic, tamquam alta in dolia longus
|
|
deciderit serpens, bibit et uomit. ergo maritus
|
|
nauseat atque oculis bilem substringit opertis.
|
|
illa tamen grauior, quae cum discumbere coepit
|
|
laudat Vergilium, periturae ignoscit Elissae,
|
435
|
committit uates et comparat, inde Maronem
|
|
atque alia parte in trutina suspendit Homerum.
|
|
cedunt grammatici, uincuntur rhetores, omnis
|
|
turba tacet, nec causidicus nec praeco loquetur,
|
|
altera nec mulier. uerborum tanta cadit uis,
|
440
|
tot pariter pelues ac tintinnabula dicas
|
|
pulsari. iam nemo tubas, nemo aera fatiget:
|
|
una laboranti poterit succurrere Lunae.
|
|
inponit finem sapiens et rebus honestis;
|
|
nam quae docta nimis cupit et facunda uideri
|
445
|
crure tenus medio tunicas succingere debet,
|
|
caedere Siluano porcum, quadrante lauari.
|
|
non habeat matrona, tibi quae iuncta recumbit,
|
|
dicendi genus, aut curuum sermone rotato
|
|
torqueat enthymema, nec historias sciat omnes,
|
450
|
sed quaedam ex libris et non intellegat. odi
|
|
hanc ego quae repetit uoluitque Palaemonis artem
|
|
seruata semper lege et ratione loquendi
|
|
ignotosque mihi tenet antiquaria uersus
|
|
nec curanda uiris. opicae castiget amicae
|
455
|
uerba: soloecismum liceat fecisse marito.
|
|
nil non permittit mulier sibi, turpe putat nil,
|
|
cum uiridis gemmas collo circumdedit et cum
|
|
auribus extentis magnos commisit elenchos.
|
|
[intolerabilius nihil est quam femina diues.]
|
460
|
interea foeda aspectu ridendaque multo
|
|
pane tumet facies aut pinguia Poppaeana
|
|
spirat et hinc miseri uiscantur labra mariti.
|
|
ad moechum lota ueniunt cute. quando uideri
|
|
uult formonsa domi? moechis foliata parantur,
|
465
|
his emitur quidquid graciles huc mittitis Indi.
|
|
tandem aperit uultum et tectoria prima reponit,
|
|
incipit agnosci, atque illo lacte fouetur
|
|
propter quod secum comites educit asellas
|
|
exul Hyperboreum si dimittatur ad axem.
|
470
|
sed quae mutatis inducitur atque fouetur
|
|
tot medicaminibus coctaeque siliginis offas
|
|
accipit et madidae, facies dicetur an ulcus?
|
|
est pretium curae penitus cognoscere toto
|
|
quid faciant agitentque die. si nocte maritus
|
475
|
auersus iacuit, periit libraria, ponunt
|
|
cosmetae tunicas, tarde uenisse Liburnus
|
|
dicitur et poenas alieni pendere somni
|
|
cogitur, hic frangit ferulas, rubet ille flagello,
|
|
hic scutica; sunt quae tortoribus annua praestent.
|
480
|
uerberat atque obiter faciem linit, audit amicas
|
|
aut latum pictae uestis considerat aurum
|
|
et caedit, longi relegit transuersa diurni
|
|
et caedit, donec lassis caedentibus 'exi'
|
|
intonet horrendum iam cognitione peracta.
|
485
|
praefectura domus Sicula non mitior aula.
|
|
nam si constituit solitoque decentius optat
|
|
ornari et properat iamque expectatur in hortis
|
|
aut apud Isiacae potius sacraria lenae,
|
|
disponit crinem laceratis ipsa capillis
|
490
|
nuda umeros Psecas infelix nudisque mamillis.
|
|
'altior hic quare cincinnus?' taurea punit
|
|
continuo flexi crimen facinusque capilli.
|
|
quid Psecas admisit? quaenam est hic culpa puellae,
|
|
si tibi displicuit nasus tuus? altera laeuum
|
495
|
extendit pectitque comas et uoluit in orbem.
|
|
est in consilio materna admotaque lanis
|
|
emerita quae cessat acu; sententia prima
|
|
huius erit, post hanc aetate atque arte minores
|
|
censebunt, tamquam famae discrimen agatur
|
500
|
aut animae: tanta est quaerendi cura decoris.
|
|
tot premit ordinibus, tot adhuc conpagibus altum
|
|
aedificat caput: Andromachen a fronte uidebis,
|
|
post minor est, credas aliam. cedo si breue parui
|
|
sortita est lateris spatium breuiorque uidetur
|
505
|
uirgine Pygmaea nullis adiuta coturnis
|
|
et leuis erecta consurgit ad oscula planta.
|
|
nulla uiri cura interea nec mentio fiet
|
|
damnorum. uiuit tamquam uicina mariti,
|
|
hoc solo propior, quod amicos coniugis odit
|
510
|
et seruos, grauis est rationibus. ecce furentis
|
|
Bellonae matrisque deum chorus intrat et ingens
|
|
semiuir, obsceno facies reuerenda minori,
|
|
mollia qui rapta secuit genitalia testa
|
|
iam pridem, cui rauca cohors, cui tympana cedunt
|
515
|
plebeia et Phrygia uestitur bucca tiara.
|
|
grande sonat metuique iubet Septembris et austri
|
|
aduentum, nisi se centum lustrauerit ouis
|
|
et xerampelinas ueteres donauerit ipsi,
|
|
ut quidquid subiti et magni discriminis instat
|
520
|
in tunicas eat et totum semel expiet annum.
|
|
hibernum fracta glacie descendet in amnem,
|
|
ter matutino Tiberi mergetur et ipsis
|
|
uerticibus timidum caput abluet, inde superbi
|
|
totum regis agrum nuda ac tremibunda cruentis
|
525
|
erepet genibus; si candida iusserit Io,
|
|
ibit ad Aegypti finem calidaque petitas
|
|
a Meroe portabit aquas, ut spargat in aede
|
|
Isidis, antiquo quae proxima surgit ouili.
|
|
credit enim ipsius dominae se uoce moneri.
|
530
|
en animam et mentem cum qua di nocte loquantur!
|
|
ergo hic praecipuum summumque meretur honorem
|
|
qui grege linigero circumdatus et grege caluo
|
|
plangentis populi currit derisor Anubis.
|
|
ille petit ueniam, quotiens non abstinet uxor
|
535
|
concubitu sacris obseruandisque diebus
|
|
magnaque debetur uiolato poena cadurco
|
|
et mouisse caput uisa est argentea serpens;
|
|
illius lacrimae meditataque murmura praestant
|
|
ut ueniam culpae non abnuat ansere magno
|
540
|
scilicet et tenui popano corruptus Osiris.
|
|
cum dedit ille locum, cophino fenoque relicto
|
|
arcanam Iudaea tremens mendicat in aurem,
|
|
interpres legum Solymarum et magna sacerdos
|
|
arboris ac summi fida internuntia caeli.
|
545
|
implet et illa manum, sed parcius; aere minuto
|
|
qualiacumque uoles Iudaei somnia uendunt.
|
|
spondet amatorem tenerum uel diuitis orbi
|
|
testamentum ingens calidae pulmone columbae
|
|
tractato Armenius uel Commagenus haruspex;
|
550
|
pectora pullorum rimabitur, exta catelli
|
|
interdum et pueri; faciet quod deferat ipse.
|
|
Chaldaeis sed maior erit fiducia: quidquid
|
|
dixerit astrologus, credent a fonte relatum
|
|
Hammonis, quoniam Delphis oracula cessant
|
555
|
et genus humanum damnat caligo futuri.
|
|
praecipuus tamen est horum, qui saepius exul,
|
|
cuius amicitia conducendaque tabella
|
|
magnus ciuis obit et formidatus Othoni.
|
|
inde fides artis, sonuit si dextera ferro
|
560
|
laeuaque, si longe castrorum in carcere mansit.
|
|
nemo mathematicus genium indemnatus habebit,
|
|
sed qui paene perit, cui uix in Cyclada mitti
|
|
contigit et parua tandem caruisse Seripho.
|
|
consulit ictericae lento de funere matris,
|
565
|
ante tamen de te Tanaquil tua, quando sororem
|
|
efferat et patruos, an sit uicturus adulter
|
|
post ipsam; quid enim maius dare numina possunt?
|
|
haec tamen ignorat quid sidus triste minetur
|
|
Saturni, quo laeta Venus se proferat astro,
|
570
|
quis mensis damnis, quae dentur tempora lucro:
|
|
illius occursus etiam uitare memento,
|
|
in cuius manibus ceu pinguia sucina tritas
|
|
cernis ephemeridas, quae nullum consulit et iam
|
|
consulitur, quae castra uiro patriamque petente
|
575
|
non ibit pariter numeris reuocata Thrasylli.
|
|
ad primum lapidem uectari cum placet, hora
|
|
sumitur ex libro; si prurit frictus ocelli
|
|
angulus, inspecta genesi collyria poscit;
|
|
aegra licet iaceat, capiendo nulla uidetur
|
580
|
aptior hora cibo nisi quam dederit Petosiris.
|
|
si mediocris erit, spatium lustrabit utrimque
|
|
metarum et sortes ducet frontemque manumque
|
|
praebebit uati crebrum poppysma roganti.
|
|
diuitibus responsa dabit Phryx augur et inde
|
585
|
conductus, dabit astrorum mundique peritus
|
|
atque aliquis senior qui publica fulgura condit.
|
|
plebeium in circo positum est et in aggere fatum.
|
|
quae nudis longum ostendit ceruicibus aurum
|
|
consulit ante falas delphinorumque columnas
|
590
|
an saga uendenti nubat caupone relicto.
|
|
hae tamen et partus subeunt discrimen et omnis
|
|
nutricis tolerant fortuna urguente labores,
|
|
sed iacet aurato uix ulla puerpera lecto.
|
|
tantum artes huius, tantum medicamina possunt,
|
595
|
quae steriles facit atque homines in uentre necandos
|
|
conducit. gaude, infelix, atque ipse bibendum
|
|
porrige quidquid erit; nam si distendere uellet
|
|
et uexare uterum pueris salientibus, esses
|
|
Aethiopis fortasse pater, mox decolor heres
|
600
|
impleret tabulas numquam tibi mane uidendus.
|
|
transeo suppositos et gaudia uotaque saepe
|
|
ad spurcos decepta lacus, saepe inde petitos
|
|
pontifices, salios Scaurorum nomina falso
|
|
corpore laturos. stat Fortuna inproba noctu
|
605
|
adridens nudis infantibus: hos fouet omni
|
|
inuoluitque sinu, domibus tunc porrigit altis
|
|
secretumque sibi mimum parat; hos amat, his se
|
|
ingerit utque suos semper producit alumnos.
|
|
hic magicos adfert cantus, hic Thessala uendit
|
610
|
philtra, quibus ualeat mentem uexare mariti
|
|
et solea pulsare natis. quod desipis, inde est,
|
|
inde animi caligo et magna obliuio rerum
|
|
quas modo gessisti. tamen hoc tolerabile, si non
|
|
[semper aquam portes rimosa ad dolia, semper
|
614a
|
istud onus subeas ipsis manantibus urnis,
|
|
quo rabidus nostro Phalarim de rege dedisti.]
|
|
et furere incipias ut auunculus ille Neronis,
|
615
|
cui totam tremuli frontem Caesonia pulli
|
|
infudit. quae non faciet quod principis uxor?
|
|
ardebant cuncta et fracta conpage ruebant
|
|
non aliter quam si fecisset Iuno maritum
|
|
insanum. minus ergo nocens erit Agrippinae
|
620
|
boletus, siquidem unius praecordia pressit
|
|
ille senis tremulumque caput descendere iussit
|
|
in caelum et longa manantia labra saliua:
|
|
haec poscit ferrum atque ignes, haec potio torquet,
|
|
haec lacerat mixtos equitum cum sanguine patres.
|
625
|
tanti partus equae, tanti una uenefica constat.
|
|
oderunt natos de paelice; nemo repugnet,
|
|
nemo uetet, iam iam priuignum occidere fas est.
|
|
uos ego, pupilli, moneo, quibus amplior est res,
|
|
custodite animas et nulli credite mensae:
|
630
|
liuida materno feruent adipata ueneno.
|
|
mordeat ante aliquis quidquid porrexerit illa
|
|
quae peperit, timidus praegustet pocula papas.
|
|
fingimus haec altum satura sumente coturnum
|
|
scilicet, et finem egressi legemque priorum
|
635
|
grande Sophocleo carmen bacchamur hiatu,
|
|
montibus ignotum Rutulis caeloque Latino?
|
|
nos utinam uani. sed clamat Pontia 'feci,
|
|
confiteor, puerisque meis aconita paraui,
|
|
quae deprensa patent; facinus tamen ipsa peregi.'
|
640
|
tune duos una, saeuissima uipera, cena?
|
|
tune duos? 'septem, si septem forte fuissent.'
|
|
credamus tragicis quidquid de Colchide torua
|
|
dicitur et Procne; nil contra conor. et illae
|
|
grandia monstra suis audebant temporibus, sed
|
645
|
non propter nummos. minor admiratio summis
|
|
debetur monstris, quotiens facit ira nocentes
|
|
hunc sexum et rabie iecur incendente feruntur
|
|
praecipites, ut saxa iugis abrupta, quibus mons
|
|
subtrahitur cliuoque latus pendente recedit.
|
650
|
illam ego non tulerim quae conputat et scelus ingens
|
|
sana facit. spectant subeuntem fata mariti
|
|
Alcestim et, similis si permutatio detur,
|
|
morte uiri cupiant animam seruare catellae.
|
|
occurrent multae tibi Belides atque Eriphylae
|
655
|
mane, Clytemestram nullus non uicus habebit.
|
|
hoc tantum refert, quod Tyndaris illa bipennem
|
|
insulsam et fatuam dextra laeuaque tenebat;
|
|
at nunc res agitur tenui pulmone rubetae,
|
|
sed tamen et ferro, si praegustarit Atrides
|
660
|
Pontica ter uicti cautus medicamina regis.
|
|