| ACTVS IV | |
| Sostrata Chremes Nvtrix Syrvs | |
| So. Nisi me animu' fallit, hic profectost anulus quem ego suspicor, | 614 |
| is quicum expositast gnata. Ch. quid volt sibi, Syre, haec oratio? | 615 |
| So. quid ĕst? isne tibi videtur? Nv. dixi equidem, ubi mi ostendisti, ilico | |
| eum esse. So. at ut sati' contemplata modo sis, mea nutrix. Nv. satis. | |
| So. abĭ nunciam intro atque illa si iam laverit mihi nuntia. | |
| hic ego virum interea opperibor. Sy. te volt: videas quid velit. | |
| nescioquid tristis est: non temerest: timeo quid sit. Ch. quid siet? | 620 |
| nĕ ĭsta hercle magno iam conatu magnas nugas dixerit. | |
| So. ehĕm mi vir. Ch. ehĕm mea uxor. So. te ipsum quaero. Ch. loquere quid velis. | |
| So. primum hoc te oro, nequid credas me advorsum edictum tuom | |
| facere esse ausam. Ch. vin me istuc tibi, ĕtsi incredibilest, credere? | |
| credo. Sy. nescioquid peccati portat haec purgatio. | 625 |
| So. meministin me ess(e) gravidam et mihi te maxumo opere edicere, | |
| si puellam parerem, nolle tolli? Ch. sciŏ quid feceris: | |
| sustulisti. Sy. sic est factum: dom(i)na ego, eru' damno auctus est. | |
| So. minime; sed erat hic Corinthia anus haud inpura: <³ei>³ dedi | |
| exponendam. Ch. o Iuppiter, tantam esse in animo inscitiam! | 630 |
| So. perii: quid ego feci? Ch. rogitas? So. si peccavi, mi Chreme, | |
| insciens feci. Ch. id equidem ego, si tu neges, certo scio, | |
| te inscientem atque inprudentem dicere ac facere omnia: | |
| tot peccata in hac re ostendi'. nam iam primum, si meum | |
| imperium exsequi voluisses, interemptam oportuit, | 635 |
| non simulare mortem verbis, re ipsa spem vitae dare. | |
| at id omitto: misericordia, animu' maternus: sino. | |
| quam bene vero abs te prospectumst quod voluisti cogita: | |
| nempe anui illi prodita abs te filiast planissume, | |
| per te vel uti quaestum faceret vel uti veniret palam. | 640 |
| credo, id cogitasti: "quidvis satis est dum vivat modo." | |
| quid cŭm ĭllis agas qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt, | |
| meliu' peiu', prosit obsit, nil vident nisi quod lubet? | |
| So. mi Chreme, peccavi, fateor: vincor. nunc hoc te obsecro, | |
| quanto tuos est animu' natu gravior, ignoscentior, | 645 |
| ut meaĕ stultitiae in iustitia tuă sit aliquid praesidi. | |
| Ch. scilicet equidem istuc factum ignoscam; verum, Sostrata, | |
| male docet te mea facilitas multa. sed ĭstuc quidquid est | |
| quă hŏc occeptumst causa loquere. So. ut stultae et misere omnes sumus | |
| religiosae, quom exponendam dŏ ĭlli, de digito anulum | 650 |
| detraho et eum dico ut una cum puella exponeret: | |
| si moreretur, ne expers partis esset de nostris bonis. | |
| Ch. istuc recte: conservasti tĕ ătque illam. So. is hic est anulus. | |
| Ch. unde habes? So. quam Bacchi' secum adduxit adulescentulam, Sy. hem. | |
| Ch. quid ĭlla narrat? So. ea lavatum dum it, servandum mihi dedit. | 655 |
| animum non advorti primum; sed postquam aspexi ilico | |
| cognovi, ad te exsilui. Ch. quid nunc suspicare aut invenis | |
| dĕ ĭlla? So. nesciŏ nisi ĕx ipsa quaeras unde hunc habuerit, | |
| si potis est reperiri. Sy. interii: plus sp<³ei>³ video quam volo: | |
| nostrast, sĭ itast. Ch. vivitne illa quoi tu dederas? So. nescio. | 660 |
| Ch. quid renuntiavit olim? So. fecisse id quod iusseram. | |
| Ch. nomen mulieri' cedo quid sit, ut quaeratur. So. Philterae. | |
| Sy. ipsast. mirum ni illa salvast et ego perii. Ch. Sostrata, | |
| sequere me intro hac. So. ut praeter spem evenit! quam timui male | |
| ne nunc animo ita esses duro ut olim in tollendo, Chreme! | 665 |
| Ch. non licet hominem esse saepe ita ut volt, si res non sinit. | |
| nunc ita tempus est mi ut cupiam filiam: olim nil minus. | |
| Syrvs | |
| Sy. Nisi me animu' fallit multum, haud multum a me aberit infortunium: | |
| ita hac re in angustum oppido nunc m<³eae>³ coguntur copiae; | |
| nisi aliquid video ne esse amicam hanc gnati resciscat senex. | 670 |
| nam quod de argento sperem aut posse postulem me fallere | |
| nil est; triumpho si licet me latere tecto abscedere. | |
| crucior bolum tantum mi ereptum tam desubito e faucibus. | |
| quid agam? aut quid comminiscar? ratio de integro ineundast mihi. | |
| nil tam difficilest quin quaerendo investigari possiet. | 675 |
| quid si hoc nunc sic incipiam? nilst. quid si sic? tantundem egero. | |
| at sic opinor: non potest. immo optume. euge habeo optumam. | |
| retraham hercle opinor ad me | |
| idem ego ĭlluc hodie fugitivom argentum tamen. | 678a |
| Clinia Syrvs | |
| Cl. Nulla mihi res posthac potest iam intervenire tanta | 679 |
| quae mi aegritudinem adferat: tanta haec laetitia obortast. | 680 |
| dedo patri me nunciam ut frugalior sim quam volt. | |
| Sy. nil me fefellit: cognitast, quantum audio huiu' verba. | |
| istuc tibi ex sententia tua obtigisse laetor. | |
| Cl. o mi Syre, audisti obsecro? Sy. quidni? qui usque una adfuerim. | |
| Cl. quoĭ aeque audisti commode quicquam evenisse? Sy. nulli. | 685 |
| Cl. atque ita me dĭ ament ut ego nunc non tam meapte causa | |
| laetor quam illiu'; quam ego scio esse honore quovis dignam. | |
| Sy. ita credo. sed nunc, Cliniā, age, da te mihi vicissim; | |
| năm amici quoque res est videnda in tutum ut conlocetur, | |
| nequid dĕ amica nunc senex. Cl. o Iuppiter! Sy. quiesce. | 690 |
| Cl. Antiphila mea nubet mihi. Sy. sicin mi interloquere? | |
| Cl. quid faciam? Syre mi, gaudeo: fer me. Sy. fero hercle vero. | |
| Cl. deorum vitam apti sumus. Sy. frustra operam opino[r] hanc sumo. | |
| Cl. loquere: audio. Sy. at iam hoc non ages. Cl. agam. Sy. videndumst, inquam, | |
| amici quoque res, Clinia, t<³ui>³ in tuto ut conlocetur. | 695 |
| nam si nunc a nobis abis et Bacchidem hic relinquis, | |
| senex resciscet ilico esse amicam hanc Clitiphonis; | |
| si abduxeris, celabitūr, itidem ut celata adhuc est. | |
| Cl. at enim istoc nil est mage, Syrē, m<³ii>³s nuptiis advorsum. | |
| nam quo ore appellabo patrem? tenes quid dicam? Sy. quidni? | 700 |
| Cl. quid dicam? quam causam adferam? Sy. qui nolo mentiare: | |
| aperte ita ut res sese habet narrato. Cl. quid ais? Sy. iubeo: | |
| illam te amare et velle uxorem, hanc esse Clitiphonis. | |
| Cl. bonam atque iustam rem oppido imperas et factu facilem. | |
| et scilicet iam me hoc voles patrem exorare ut celet | 705 |
| senĕm vostrum? Sy. immo ut recta via rem narret ordine omnem. Cl. hem | |
| sati' sanus es et sobrius? tuquidem illum plane perdis. | |
| nam quĭ ĭlle poterit esse in tuto, dic mihi? | |
| Sy. huic equidem consilio palmam do: hic me magnifice ecfero, | |
| qui vim tantam in me et potestatem habeam tantae astutiae | 710 |
| vera dicendo ut eos ambos fallam: ut quom narret senex | |
| voster nostro istam esse amicam gnati, non credat tamen. | |
| Cl. at enĭm spĕm ĭstoc pacto rursum nuptiarum omnem eripis; | |
| nam dum amicam hanc m<³ea>³m esse credet, non committet filiam. | |
| tu fors quid me fiat parvi pendi', dum illi consulas. | 715 |
| Sy. quid, malum, me aetatem censes velle id adsimularier? | |
| unus est dies dum argentum eripio: pax: nil amplius. | |
| Cl. tantum sat habes? quid tum quaeso si hoc pater resciverit? | |
| Sy. quid si redeo ad illos qui aiunt "quid si nunc caelum ruat?" | |
| Cl. metuo quid agam. Sy. metui'? quasi non ea potestas sit tua | 720 |
| quo velis in tempore ut te exsolvas, rem facias palam. | |
| Cl. age age, transducatur Bacchis. Sy. optume ipsa exit foras. | |
| Bacchis Clinia Syrvs Dromo Phrygia | |
| Ba. Sati' pol proterve me Syri promissa huc induxerunt, | |
| decem minas quas mihi darē pollicitust. quodsi nunc me | |
| deceperit saepe obsecrans me ut veniam, frustra veniet; | 725 |
| aut quom venturam dixero et constituero, quom is certe | |
| renuntiarit, Clitipho quom in spe pendebit animi, | |
| decipiam ac non veniam, Syrus mihi tergo poenas pendet. | |
| Cl. sati' scite promittit tibi. Sy. atqui tu hanc iocari credis? | |
| faciet nisi caveo. Ba. dormiunt: ego pol ĭstos commovebo. | 730 |
| mea Phrygia, audisti modo ĭste homo quam villam demonstravit | |
| Charini? Ph. audivi. Ba. proxumam esse huic fundo ad dextram? Ph. memini. | |
| Ba. curriculo percurre: apud eum miles Dionysia agitat: | |
| Sy. quid ĭnceptat? Ba. dic me hic oppido esse invitam atque adservari, | |
| verum aliquo pacto verba me his daturam esse et venturam. | 735 |
| Sy. perii hercle. Bacchi', manĕ, mane: quo mittis istanc quaeso? | |
| iubĕ maneat. Ba. i. Sy. quin est paratum argentum. Ba. quin ego maneo. | |
| Sy. atqui iam dabitur. Ba. ut lubet. nŭm ego insto? Sy. at scin quid sodes? | |
| Ba. quid? Sy. transeundumst nunc tibī ad Menedemum et tua pompa | |
| <³eo>³ transducendast. Ba. quam rem agis, scelus? Sy. egon? argentum cudo | 740 |
| quod tibi dem. Ba. dignam me putas quam inludas? Sy. non est temere. | |
| Ba. etiamne tecum hic res mihist? Sy. minime: tuom tibi reddo. | |
| Ba. eatur. Sy. sequere hac. heus, Dromo. Dr. quis me volt? Sy. Syru'. Dr. quid est r<³ei>³? | |
| Sy. ancillas omnis Bacchidis tra<ns>duce huc ad vos propere. | |
| Dr. quăm ŏb rem? Sy. ne quaeras: ecferant quae secum huc attulerunt. | 745 |
| sperabit sumptum sibi senex levatum esse harunc abitu: | |
| nĕ ĭlle haud scit hoc paullum lucri quantum ei damnum adportet. | |
| tu nescis id quod scis, Dromo, si sapies. Dr. mutum dices. | |
| Chremes Syrvs | |
| Ch. Ita me dĭ amabunt ut nunc Menedemi vicem | |
| miseret me tantum devenisse ad eum mali. | 750 |
| illancin mulierem alere cum illa familia! | |
| etsi scio, hosce aliquot dies non sentiet, | |
| ita magno desiderio fuit <³ei>³ filius; | |
| verum ubi videbit tantos sibi sumptus domi | |
| cotidianos fieri nec fieri modum, | 755 |
| optabit rursum ut abeat ab se filius. | |
| Syrum optume eccum. Sy. cesso hunc adoriri? Ch. Syre. Sy. hem. | |
| Ch. quid ĕst? Sy. te mihi ipsum iamdudum optabam dari. | |
| Ch. videre egisse iam nescioquid cum sene. | |
| Sy. dĕ ĭllo quod dudum? dictum [ac] factum reddidi. | 760 |
| Ch. bonan fide? Sy. bona hercle. Ch. non possum pati | |
| quin tibi caput demulceam; accede huc, Syre: | |
| faciam boni tibi aliquid prŏ ĭsta re ac lubens. | |
| Sy. at si scias quam scite in mentem venerit. | |
| Ch. vah gloriare evenisse ex sententia? | 765 |
| Sy. non hercle vero: verum dico. Ch. dic quid est? | |
| Sy. t<³ui>³ Clitiphonis esse amicam hanc Bacchidem | |
| Menedemo dixit Clinia, et ea gratia | |
| secum adduxisse ne tu id persentisceres. | |
| Ch. probe. Sy. dic sodes. Ch. nimium, inquam. Sy. immo si scias. | 770 |
| sed porro ausculta quod superest fallaciae: | |
| sese ipse dicit t<³ua>³m vidisse filiam; | |
| ei(u)s sibi conplacitam formam, postquam aspexerit; | |
| hanc cupere uxorem. Ch. modone quae inventast? Sy. eam: | |
| et quidĕm iubebit posci. Ch. quăm ŏb rem istuc, Syre? | 775 |
| nam prorsum nil intellego. Sy. vah tardus es. | |
| Ch. fortasse. Sy. argentum dabitur ei ad nuptias, | |
| aurum atque vestem qui . . tenesne? Ch. comparet? | |
| Sy. id ipsum. Ch. at ego ĭlli neque do neque despondeo. | |
| Sy. non? quăm ŏb rem? Ch. quăm ŏb rem? me rogas? homini . . ? Sy. ut lubet. | 780 |
| non ego dicebam in perpetuom ut ĭllam illi dares, | |
| verum ut simulares. Ch. non meast simulatio; | |
| ita tŭ ĭstaec tua misceto ne mĕ ădmisceas. | |
| egŏn quoi daturu' non sum, ut <³ei>³ despondeam? | |
| Sy. credebam. Ch. minime. Sy. scite poterat fieri; | 785 |
| et ego hoc, quia dudum tu tanto opere iusseras, | |
| <³eo>³ coepi. Ch. credo. Sy. ceterum equidem istuc, Chreme, | |
| aequi bonique facio. Ch. atqui quam maxume | |
| volŏ te dare operam ut fiat, verum alia via. | |
| Sy. fiat, quaeratur aliquid. sed ĭllud quod tibi | 790 |
| dixi de argento quod ĭsta debet Bacchidi, | |
| id nunc reddendumst illi: neque tu scilicet | |
| illuc confugies: "quid mea? num mihi datumst? | |
| num iussi? nŭm ĭlla oppignerare filiam | |
| meam mĕ ĭnvito potuit?" verum illuc, Chreme, | 795 |
| dicunt: "ius summum saepe summast malitia." | |
| Ch. haud faciam. Sy. immo aliis si licet, tibi non licet: | |
| †omnes te in lauta et bene acta parte putant.† | |
| Ch. quin egomet iam ad eam deferam. Sy. immo filium | |
| iubĕ potiu'. Ch. quăm ŏb rem? Sy. quia enim in eum suspiciost | 800 |
| translata amori'. Ch. quid tum? Sy. quia videbitur | |
| mage veri simile id esse, quŏm hic illi dabit; | |
| et simŭl conficiam facilius ego quod volo. | |
| ipse adeo adest: abi, ecfer argentum. Ch. ecfero. | |
| Clitipho Syrvs | |
| Cl. Nullast tam facili' res quin difficilis siet, | 805 |
| quam invitu' facias. vel me haec d<³ea>³mbulatio, | |
| quam non laboriosa, ad languorem dedit. | |
| nec quicquam mage nunc metuo quam ne denuo | |
| miser aliquo extrudar hinc, nĕ ăccedam ad Bacchidem. | |
| ut te quidem omnes di deae[que] quantumst, Syre, | 810 |
| cŭm ĭstoc invento cumque incepto perduint! | |
| huiu' modi mihi res semper comminiscere | |
| ubi me excarnufices. Sy. is tŭ hinc quo dignus es? | |
| quam paene tua me perdidit protervitas! | |
| Cl. vellem hercle factum, ita meritu's. Sy. meritu'? quo modo? | 815 |
| ne mĕ ĭstuc ex te prius audisse gaudeo | |
| quăm ărgentum haberes quod daturu' iam fui. | |
| Cl. quid igitur dicam tibi vis? abi<i>sti; mihi | |
| amicam adduxti quam non licitumst tangere. | |
| Sy. iam non sum iratu'. sed scin ubi sit nunc tibi | 820 |
| tua Bacchis? Cl. apŭd nos. Sy. non. Cl. ubi ergo? Sy. apŭd Cliniam. | |
| Cl. perii. Sy. bono animo es: iam argentum ad eam deferes | |
| quod <³ei>³ pollicitu's. Cl. garris. unde? Sy. a t<³uo>³ patre. | |
| Cl. ludis fortasse me? Sy. ipsa re experibere. | |
| Cl. ne ego sum homo fortunatu': deamo te, Syre. | 825 |
| Sy. sed pater egreditur. cavĕ quicquam admiratu' sis | |
| qua causa id fiat; obsecundato in loco; | |
| quod imperabit facito; loquitor paucula. | |
| Chremes Clitipho Syrvs | |
| Ch. Vbi Clitipho hic est? Sy. "eccum me" inque. Cl. eccum hic tibi. | |
| Ch. quid r<³ei>³ esset dixti[n] huic? Sy. dixi pleraque omnia. | 830 |
| Ch. cape hoc argentum ac defer. Sy. i: quid stas, lapis? | |
| quin accipis? Cl. cedo sane. Sy. sequere hac me ocius. | |
| tu hic nos dum eximus interea opperibere; | |
| nam nil est illic quod moremur diutius.— | |
| Ch. minas quidem iam decem habet a me filia, | 835 |
| quas hortamentis esse nunc duco datas; | |
| hasce ornamentis consequentur alterae; | |
| porro haec talenta dotis adposcunt duo. | |
| quam multa iniusta ac prava fiunt moribus! | |
| mihi nunc relictis rebus inveniundus est | 840 |
| aliquis, labore inventa mea quoi dem bona. | |
| Menedemvs Chremes | |
| Me. Multo omnium nunc me fortunatissimum | |
| factum puto esse quom te, gnate, intellego | |
| resipisse. Ch. ut errat! Me. te ipsum quaerebam, Chreme: | |
| serva, quod in te est, filium, me ac familiam. | 845 |
| Ch. cedo quid vis faciam? Me. invenisti hodie filiam. | |
| Ch. quid tum? Me. hanc uxorem sibi dari volt Clinia. | |
| Ch. quaeso quid tŭ homini's? Me. quid ĕst? Ch. iamne oblitus es | |
| inter nos quid sit dictum de fallacia, | |
| ut ea via abs te argentum auferretur? Me. scio. | 850 |
| Ch. ea res nunc agitur ipsa. Me. quid narras, Chreme? | |
| erravi? actast res? quanta de spe decidi! | 851a |
| immo haec quidem quae apud me est Clitiphonis est | 852 |
| amica: ita aiunt. Ch. et tu credis omnia. | |
| et ĭllum aiunt velle uxorem ut, quom desponderis, | |
| des qui aurum ac vestem atque alia quae opu' sunt comparet. | 855 |
| Me. id est profecto: id amicae dabitur. Ch. scilicet | |
| daturum. Me. [v]ah frustra sum igitur gavisus miser. | |
| quidvis tamen iam malo quam hunc amittere. | |
| quid nunc renuntiem abs te responsum, Chreme, | |
| ne sentiat me sensisse atque aegre ferat? | 860 |
| Ch. aegre? nimium illi, Menedeme, indulges. Me. sine: | |
| inceptumst: perfice hoc mi perpetuo, Chreme. | |
| Ch. dic convenisse, egisse te de nuptiis. | |
| Me. dicam. quid deinde? Ch. me facturum esse omnia, | |
| generum placere; postremo etiam, si voles, | 865 |
| desponsam quoque ĕsse dicito. Me. ĕm ĭstuc volueram. | |
| Ch. tanto ocius te ut poscat et tu, id quod cupis, | |
| quam ocissime ut des. Me. cupio. Ch. ne tu propediem, | |
| ut ĭstanc rem video, istius obsaturabere. | |
| sed ut uti istaec sunt, cautim et paulatim dabis | 870 |
| si sapies. Me. faciam. Ch. abi intro: vidĕ quid postulet. | |
| ego domi ero siquid me voles. Me. sane volo; | |
| nam te scientem faciam quidquid egero. |