ACTVS IV
Demipho Chremes
De. Quid? qua profectu' causa hinc es Lemnum, Chreme, 567
adduxtin tecum filiam? Ch. non. De. quid ita non?
Ch. postquam videt me ei(u)s mater esse hic diutius,
simul autem non manebat aetas virginis 570
m<³ea>³m neglegentiam: ipsam cum omni familia
ad me profectam esse aibant. De. quid ĭlli tam diu
quaeso igitur commorabare, ubi id audiveras?
Ch. pol me detinuit morbus. De. unde? aut qui? Ch. rogas?
senectus ipsast morbu'. sed venisse eas 575
salvas audivi ex nauta quĭ ĭllas vexerat.
De. quid gnato optigerit mĕ ăbsente audistin, Chreme?
Ch. quod quidĕm me factum consili incertum facit.
năm hănc condicionem siquoi tulero extrario,
quo pacto aut unde mihi sit dicundum ordinest. 580
te mihi fidelem esse aeque atque egomet sum mihi
scibam. ille, si me alienus adfinem volet,
tacebit dum intercedet familiaritas;
sin spreverit me, plus quam opus est scito sciet.
vereorque ne uxor aliqua hoc resciscat mea: 585
quod si fit, ut me excutiam atque egrediar domo
id restat; nam ego meorum solu' sum meus.
De. scio ita esse, et istaec mihi res sollicitudinist,
neque defetiscar usque adeo experirier
donec tibi id quod pollicitus sum effecero. 590
Geta Demipho Chremes
Ge. Ego hominem callidiorem vidi neminem
quam Phormionem. venio ad hominem ut dicerem
argentum opus esse, et id quo pacto fieret.
vixdum dimidium dixeram, intellexerat:
gaudebat, me laudabat, quaerebat senem, 595
dis gratias agebat tempu' sibi dari
ubi Phaedriae esse ostenderet nihilo minus
amicum sese quam Antiphoni. hominem ad forum
iussi opperiri: eŏ me esse adducturum senem.
sed ĕccum ipsum. quis ĕst ulterior? attat Phaedriae 600
patĕr venit. sed quid pertimui autem belua?
an quia quos fallam pro uno duo sunt mihi dati?
commodius esse opinor duplici spe utier.
petam hinc unde a primo institi: is si dat, sat est;
si ab eŏ nil fiet, tum hunc adoriar hospitem 605
Antipho Geta Chremes Demipho
An. Exspecto quam mox recipiat sese Geta.
sed patruom video cum patre astantem. ei mihi,
quam timeo adventus huiu' quŏ ĭnpellat patrem.
Ge. adibo hosce: o noster Chreme . . Ch. salve, Geta.
Ge. venire salvom volup est. Ch. credo. Ge. quid agitur? 610
multa advenienti, ut fit, nova hic? Ch. compluria.
Ge. ita. de Antiphone audistin quae facta? Ch. omnia.
Ge. tun dixeras huic? facinus indignum, Chreme,
sic circumiri! Ch. id cŭm hŏc agebam commodum.
Ge. nam hercle ego quoque id quidem agitans mecum sedulo 615
inveni, opinor, remedium huic r<³ei>³. Ch. quid, Geta?
De. quod remedium? Ge. ut abii abs te, fit forte obviam
mihi Phormio. Ch. qui Phormio? De. is quĭ ĭstanc . . Ch. scio.
Ge. visumst mihi ut ĕiu' temptarem sententiam.
prendo hominem solum: "quor non," inquam "Phormio, 620
vides inter nos sic haec potiu' cum bona
ut componamu' gratia quam cum mala?
eru' liberalis est et fugitans litium;
nam ceteri quidem hercle amici omnes modo
uno ore auctores f<³ue>³re ut praecipitem hanc daret." 625
An. quid hĭc coeptat aut quŏ ĕvadet hodie? Ge. "an legibus
daturum poenas dices si illam eiecerit?
iam id exploratumst: heia sudabis satis
si cum illo inceptas homine: ea eloquentiast.
verum pone esse victum eum; at tandem tamen 630
non capitis ei(u)s res agitur sed pecuniae."
postquam hominem his verbis sentio mollirier,
"soli sumu' nunc hic" inquăm: "eho [dic] quid vis dari
tibi in manum, ut erus his desistat litibus,
haec hinc facessat, tu molestu' ne sies?" 635
An. satin illi di sunt propitii? Ge. "nam sat scio,
si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,
ut ĕst ille bonu' vir, tria non commutabitis
verba hodie inter vos." De. quis tĕ ĭstaec iussit loqui?
Ch. immo non potuit meliu' pervenirier 640
eŏ quo nos volumus. An. occidi! De. perge eloqui.
Ge. a primo homo insanibat. Ch. cedo quid postulat?
Ge. quid? nimium; quantum libuit. Ch. dic. Ge. si quis daret
talentum magnum. De. immo malum hercle: ut nil pudet!
Ge. quod dixi adeo ei: "quaeso, quid si filiam 645
suam unicam locaret? parvi retulit
non suscepisse: inventast quae dotem petat."
ut ăd pauca redeam ac mittam illi(u)s ineptias,
haec denique eiu' f<³ui>³t postrema oratio:
"ego" inquit "[iam] a principio amici filiam, 650
ita ut aequom fuerat, volui uxorem ducere;
nam mihi veniebat in mentem ei(u)s incommodum,
in servitutem pauperem ad ditem dari.
sed mi opus erāt, ut aperte tibi nunc fabuler,
aliquantulum quaĕ ădferret qui dissolverem 655
quae debeo: et etiamnunc si volt Demipho
dare quantum ab hac accipio quae sponsast mihi,
nullam mihi malim quăm ĭstanc uxorem dari."
An. utrum stultitia facere ego hunc an malitia
dicam, scientem an inprudentem, incertu' sum. 660
De. quid si animam debet? Ge. "ager oppositust pignori ob
decem minăs" inquit. De. age age, iam ducat: dabo.
Ge. "aediculae item sunt ob decem alias." De. oieï
nimiumst. Ch. ne clama: <re>petito hasce a me decem.
Ge. "uxori emunda ancillulast; tum pluscula 665
supĕllectile opus est; opus est sumptu ad nuptias:
his rebu' pone sane" inquit "decem minas."
De. sescentas perĭnde scribito iam mihi dicas:
nil do. inpuratu' mĕ ĭlle ut etiam inrideat?
Ch. quaeso, ego dabo, quiesce: tu modo filium 670
fac ut illam ducat nos quam volumus. An. ei mihi
Geta, occidisti me tuis fallaciis.
Ch. meă causa eicitur: mĕ hŏc est aequom amittere.
Ge. "quantum potest me certiorem" inquit "face,
si illam dant, hanc ut mittam, ne incertus siem; 675
năm ĭlli mihi dotem iam constituerunt dare."
Ch. iam accipiat: illis repudium renuntiet;
hanc ducat. De. quae quidem illi res vortat male!
Ch. opportune adeo argentum nunc mecum attuli,
fructum quem Lemni uxori' reddunt praedia: 680
ind' sumam; uxori tibi opus esse dixero.
Antipho Geta
An. Geta. Ge. hem. An. quid egisti? Ge. emunxi argento senes.
An. satin est id? Ge. nescio hercle: tantum iussu' sum.
An. eho, verbero, aliud mihi respondes ac rogo?
Ge. quid ergo narras? An. quid ego narrem? opera tua 685
ad restim miquidem res redît planissume.
ut tequidem omnes di d<³eae>³que—superī inferi—
malis exemplis perdant! em siquid velis,
huic mandes, quod quidĕm recte curatum velis.
quid minus utibile f<³ui>³t quam hoc ulcus tangere 690
aut nominare uxorem? iniectast spes patri
posse illam extrudi. cedo nunc porro: Phormio
dotem sĭ ăccipiet, uxor ducendast domum:
quid fiet? Ge. non enĭm ducet. An. novi. ceterum
quom argentum repetent, nostra causa scilicet 695
in nervom potius ibit. Ge. nil est, Antipho,
quin male narrando possit depravarier:
tŭ ĭd quod bonist excerpi', dici' quod malist.
audi nunc contra: iam sĭ ărgentum acceperit,
ducendast uxor, ut ais, concedo tibi: 700
spatium quidem tandem apparandi nuptias,
vocandi sacruficandi dabitur paullulum.
interea amici quod polliciti sunt dabunt:
inde iste reddet. An. quăm ŏb rem? aut quid dicet? Ge. rogas?
"quot res postilla monstra evenerunt mihi! 705
intro iit in aedis ater alienus canis;
anguis per ĭnpluvium decidit de tegulis;
gallina cecinit; interdixit hariolus;
haruspex vetuit; ante brumam autem novi
negoti incipere!" quae causast iustissima. 710
haec fient. An. ut modo fiant! Ge. fient: me vide.
pater exit: abĭ, dic esse argentum Phaedriae.
Demipho Chremes Geta
De. Quietus esto, inquam: ego curabo nequid verborum duit.
hoc temere numquam amittam ego a me quin mihi testis adhibeam.
quom dem, et quăm ŏb rem dem commemorabō. Ge. ut cautust ubi nil opust! 715
Ch. atque ita opu' factost: et matura, dum lubido eadem haec manet;
nam si altera illaec magis instabit, fors sit an nos reiciat.
Ge. rem ipsam putasti. De. duc me ad eum ergo. Ge. non moror. Ch. ubi hŏc egeris,
transito ad uxorem meam, ut conveniat hanc priu' quam hinc abit.
dicat <³ea>³m dare nos Phormioni nuptum, ne suscenseat; 720
et magis esse illum idoneum qui ipsi sit familiarior;
nos nostro officio nil digressos esse: quantum is voluerit,
datum esse doti'. De. quid tua, malum, ĭd refert? Ch. magni, Demipho.
non sat[is] ĕst t<³uo>³m te officium fecisse si non id fama adprobat:
volo ĭpsiu' quoque volŭntate haec fieri, ne se eiectam praedicet. 725
De. idem ego ĭstuc facere possum. Ch. mulier mulieri mage convenit.
De. rogabo. Ch. ubi illas nunc ego reperire possim cogito.