TRACTATVS
|
|
De pudicitia
|
|
Pudicitiam qui colit, quantae nobilitatis sit, facillime
|
1.1.1.1
|
cognoscit; est etenim tantae uirtutis, ut sit honorabilis etiam
|
|
hostibus suis. Haec totius humani generis fundamenta confir-
|
|
mat, haec nominum proprietates uniuersis affectibus praestat,
|
|
haec parentum, coniugum liberorumque sacra iura custodit,
|
5
|
haec in utroque sexu conspicua, in omni aetate miranda, in
|
|
quauis condicione non dubia, soli sibi deuota, semper bene
|
|
conscia, prorsus nulli rei subiecta, unum tantummodo me-
|
|
tuens, ne <non> sit amplius quae uocatur.
|
|
Denique in solitu-
|
2.1
|
dine, quae a moechantibus uocatur occasio, se tamquam
|
|
arbitrum timet omneque secretum plus quam publicum reue-
|
|
retur. Pestiferas odit blanditias carnis inimicae et quicquid
|
|
ingesserit mundus uoluptatis aut muneris, totum respuit prae-
|
5
|
sumens totum se habere, si pura sit. Neminem foede desiderat
|
|
nec ulli similiter se desiderabilem praestat. In suo statu omni
|
|
loco, omni tempore manet plus honestati consulens quam
|
|
utilitati.
|
|
Vultis scire, quantae felicitatis sit [sit]? Eam et qui habet
|
3.1
|
diligit, et qui non habet diligit. Si ergo exsultat gloria eius
|
|
saepe in gentibus (quamuis illic fructuosa uel uera esse non pos-
|
|
sit, quia sub inpudico praedone uersatur), quanto magis de-
|
|
bet esse gloriosior in populo Christiano, qui eius sanctificatori
|
5
|
inuiolabili deseruit deo? Nam si ecclesia ideo Christi sponsa
|
|
est, quia pudica, ideo iugo thalami caelestis honorata, quia et-
|
|
iam post nuptias manet postmodum uirgo perpetua, nos, qui
|
|
nascimur de tanto coniugio, omnifarie niti debemus, quemad-
|
|
modum prosapiae nostrae nobilitatem non relatione tantum,
|
10
|
sed etiam fide similitudinis adprobemus.
|
|
Vnde tamen prae
|
4.1
|
me fero, fratres dilectissimi, quod ista, et non ambigua, in uo-
|
|
bis renitet assertio; deum enim patrem uos et habere et pos-
|
|
sidere monstratis, cum pudicitiam, in qua deus habitat, non
|
|
dicam diligitis, sed luculentis moribus adornatis. Magna igitur
|
5
|
gloria est ornare per quod orneris, seruare per quod et ipse
|
|
serueris. Postremo aequiparatur laus uestra laudi pudicitiae;
|
|
illa enim uobis exhibet sanctitatem, uos ei amorem. Per hanc
|
|
attingitis Christum, immo illa per uos uobiscum complectitur
|
|
Christum. Per hanc a deo patre quod petitis impetratis, immo
|
10
|
illa per uos impetrat, pro qua sollicite laboratis, ne, dum
|
|
aliquid postulat, erubescat.
|
|
Beata cum adludit in pueris,
|
5.1
|
beatior cum <in> adolescentibus lapsus feliciter timet, beatis-
|
|
sima cum in iuuenibus carnalia exstinguere laborat incendia.
|
|
Sane in senibus ut est honoranda, ita miranda non est, quia
|
|
licet sit uictrix, tamen triumphi sui palmam senectutis cum
|
5
|
rigore partitur; cessat enim concupiscentiae pugna, ubi sub
|
|
crebrescentibus morbis ipsa necessitate etiam inpudicorum
|
|
pudica fiunt membra.
|
|
Age nunc, eius aemulae rabiem breuiter etiam ex
|
6.1
|
ratione nominum publicemus, ut quid appetendum quidue
|
|
fugiendum sit facillime possit agnosci. Sub uelamine Christi
|
|
nominis, fratres, se adserere conatur Antichristus similiter
|
|
pudicum, uti fallat. Pudicitiae nominis sonum post se trahit,
|
5
|
sed quos fructus habeat, eius auctor ostendit. Discurrit quippe
|
|
uesana per populos hominumque lubricas mentes libidinum
|
|
flagrantibus stimulis praecipitat in furorem, non sexui par-
|
|
cens, non aetati, non pietati, non sibi, quia pudorem alienum
|
|
qui appetit primo suum perdit. Pure non nox illi diesque
|
10
|
succedit; semper enim caenosi gurgitis sui procella submergi-
|
|
tur, dum semper exaestuans libidinis turpitudo aut ueritate
|
|
aut imagine perpetratur.
|
|
Praemia aut tradit aut accipit,
|
7.1
|
corrumpit aut corrumpitur, inicit amorem, paulo post odium
|
|
de amore factura. Seminat inlicitos heredes crimenque noscens
|
|
nominibus pietatis excusat. Proprios aut negat aut denudat
|
|
affectu. Nihil prorsus existimat turpe nec pati nec facere, dum-
|
5
|
modo in effectu conata succedant. Verum tamen in ipso fructu
|
|
suo, quo expugnati pudoris alieni labe gaudere consueuit,
|
|
semper infelix est. Denique post negotium perpetratum odit
|
|
et se ipsam cum illo quem uicerit.
|
|
Haec saepe indixit quietis
|
8.1
|
gentibus bellum; haec aliquotiens robusta regna subuertit;
|
|
haec aut sub turpibus aut sub crudelibus factis subiugatos
|
|
thalamos triumphauit alienos; haec uiros ardore uesano femi-
|
|
neo stipendio ipsis feminis sic incognito inopinate dispungens
|
5
|
suam docuit expugnare naturam; haec libidinis mercedem
|
|
uel maxime parentum, filiorum, maritorum uxorumque in
|
|
mortibus posuit; haec nomina pietatis nonnumquam concu-
|
|
bitu prodigioso deleuit, pudicos equidem persequens, sed im-
|
|
pudicos tantum congruenter occidens; haec, inquam, per
|
10
|
momenta et parit omne quod malum est et peperit omne quod
|
|
peius; nam in idolis dea est, in cultoribus uero eorum minis-
|
|
tra.
|
|
Venerandam se procurat in templis, hilarem in theatris,
|
9.1
|
inportunam in publicis, opportunam in quibuscumque secre-
|
|
tis. Lasciua, non linguis non oculis non auribus parcens iocatur
|
|
sperat ambit obsequitur zelatur insanit armatur precibus,
|
|
armatur et ira, similiter nonnumquam ui extorquens quod
|
5
|
blandimentis impetrare non potuit. Libidinum commutatione
|
|
uaria gaudet semper et paenitet, ad satietatem numquam
|
|
lubrica utilitate perueniens. Desiderat facere quod timeat
|
|
publicari. Totum prorsus temptat, ut sibi uindicet totum.
|
|
Nouum prodigii genus est: odit pudicitiam et tamen hoc cupit
|
10
|
uideri, quod illa est.
|
|
Interea miris excolit artibus sese faciemque suam
|
10.1
|
in se, quam non habet, quaerit. Pingit se in se ipsam et lenoci-
|
|
nante uario magistri medicaminis fuco uultum suum uultibus
|
|
uestit alienis, hoc futura, non quod natura praestitit, sed quod
|
|
ei ad examen speculi arbitrium temporale dictauerit. Nunc
|
5
|
emendat, nunc delet quas amauerat species, nunc subicit
|
|
alias, nunc parturit nouas. Manibus suis facta hydra formarum
|
|
procax semper incedit, quia erubescere alienis sub coloribus
|
|
nescit, non domesticis, non affectibus, non maritis nota, non
|
|
sibi, quia non potest notum esse nec uerum quod est semper
|
10
|
incertum.
|
|
Praeterea numquam diligit deum, quem scit
|
11.1
|
operibus suis esse contrarium. Diaboli est sane mancipium;
|
|
eius enim possidet regnum. Nam deos ipsa genuit, ipsa intulit
|
|
mundo, per quos aut in quibus diabolus colitur, quorum in
|
|
actibus origo monstratur. Ipsa Iouem innumerabilibus uariis
|
5
|
magnisque criminibus maximum fecit. Ipsa Herculem nouerca
|
|
deterior in Omphales libidine turpiter uicit, quem terribilis
|
|
turba monstrorum superare non potuit. Ipsa Venerem mem-
|
|
bris omnibus denudatam, conuexis manibus se tegere conan-
|
|
tem, immo animi sui uitium et corporis demonstrantem, post
|
10
|
multa adulteria spectaculo totius mundi quoque prostituit.
|
|
Non opus est ire per singula; quamuis et haec non fuerint
|
12.1
|
dictu digna, tamen ad exprimendam uim impudicitiae uisa
|
|
sunt necessaria, ut sciat unusquisque ad idolatriam pertinere
|
|
luxuriam. Ipsa, inquam, mortuorum sepulcra conuertit in
|
|
templa, tumulos in altaria, cadauera in simulacra, parentalia
|
5
|
in sacrificia, mores in sacra. Sic, sic genus humanum a dei
|
|
cultura rapuit, dum blanda festiuitate facinorosa facinoroso-
|
|
rum et colenda crimina et imitanda persuadet.
|
|
Adeo uiris contra dei legem deique iustitiam euagan-
|
13.1
|
di extra legitimum torum peregrina luxuria inspirat infeliciter
|
|
quasi liberam facultatem ac sic eorum quoque feminas a pu-
|
|
dore diuellit, quae desertae, ardore seu dolore compulsae, si
|
|
talia gerant, putant se aut imitari aut uindicari. Propter quod
|
5
|
in praeceptis dominus ait: Qui dimiserit uxorem suam excepta
|
|
causa adulterii, facit eam moechari. Quid hic respondere possint
|
|
lubrici mariti, non uideo; qui humanarum legum iniqua im-
|
|
punitate decepti, iustitiam ueram nec ex sua ipsa uoluntate
|
|
noscentes, quod pati nolunt libenter efficiunt; qui profanae
|
10
|
libidinis detestabili furto distracti, turpibus iam non contenti
|
|
latibulis aliquotiens, pro nefas, sub ipsis obtutibus matrona-
|
|
rum uesana congressione desudant, non aduertentes miseri,
|
|
quoniam in tali negotio iudice deo quod non licet uxoribus
|
|
non licet nec maritis, sicut praescribens talibus Paulus aposto-
|
15
|
lus dicit: Mulier sui corporis potestatem non habet, sed uir;
|
|
similiter et uir sui corporis potestatem non habet, sed uxor.
|
|
Sic igitur, quoniam una sunt caro, unum diuini operis sacra-
|
14.1
|
mentum, quoniam femina de uiro suo facta est alterque alteri
|
|
tenetur obnoxius ac per hoc iure legis quoque linea una tan-
|
|
guntur, dubium non est horrendi supplicii perennibus ab-
|
|
sumptum iri tormentis eum, qui praeuaricatus fuerit e duo-
|
5
|
bus. Sed nec illis impune succedit, qui sine uxoribus amore
|
|
peccandi liberius incertas atque inhonestas sibimet redimunt
|
|
libidinum merces, non aduertentes esse infelix et impudicum
|
|
quicquid legitimum fuerit extra coniugium; Christiano enim,
|
|
fratres, ultra licere non puto quam ut sit aut continens aut
|
10
|
maritus.
|
|
Venio nunc ad exempla, quae sunt negotio uel maxi-
|
15.1
|
me necessaria, quia plus est quod geritur quam quod dicitur,
|
|
ut et impudicitiae malum et bonum pudicitiae uno eodemque
|
|
suggestu facillime possit agnosci. Ioseph, Hebraeus adolescens,
|
|
clarus genere, clarior pulchritudine, morum quoque clarissimus
|
5
|
probitate, fuit inter filios Iacob aetate minor, sed spiritu maior.
|
|
Hic inuidae germanitatis impulsu in Aegyptum est delatus
|
|
atque distractus a fratribus. Quem domini sui uxor peius
|
|
amare coeperat quam oderant fratres.
|
|
Nam cum medulli-
|
16.1
|
tus mulier ardoris insani conflagraret incendio, in suadelam
|
|
sacrilegam argumentis uehementer armata captat solitudi-
|
|
nem, secretum captat et locum, in quali etiam non irritata
|
|
adolescentia inuitis feminis saepe uiolenta esse consueuit. At
|
5
|
ubi in destinata prorumpens neque blandimenta neque pro-
|
|
missa sibimet prodesse cognoscit, conserta manu inuersa uice
|
|
adorta est in suum fomitem adolescentis ignem totis uiribus
|
|
deriuare. At ille in repugnatione ueste sibi uiolenter extorta
|
|
ex impudicitiae fouea nudus aufugit. Sed pudicitiae splendore
|
10
|
uestitus post calumniosam damnationem et liberatus a deo
|
|
est et honoratus. Denique rex iure secundus factus est regni,
|
|
qui insignis rex erat iam ante pudoris.
|
|
Susannam quoque, columen matronatus, inaffecta-
|
17.1
|
tae formae pulchrius suae pulchritudinis ornamentum, insigne
|
|
pudicitiae testimonium, e senioribus duo, sed uno incensi
|
|
prodigio, secus quam decuerat deperire coeperant. Quam cum
|
|
aduerterent muro <munitam> castitatis, quae certe uera et
|
5
|
aeterna formositas, in paradisi solitudine, ubi Euam ab
|
|
auctore operis sui meminerant esse deceptam, hac re ipsa nato
|
|
consilio capere dolo adgrediuntur ac, nisi culpae succumbat,
|
|
ueluti adulterae deprehensae magnum minitantur exitium.
|
|
At illa non Eua, ancipiti quidem metu contemplatione
|
18.1
|
praeclusa, cuius aut pudor esset iugulandus aut anima, con-
|
|
scientiae suae conscium solum contestans deum honestam
|
|
elegit mortem quam uitam turpem, melius credens hominibus
|
|
se ream praebere debere quam deo. Interea instant illi ex
|
5
|
amatoribus accusatores effecti crimenque suum in simplicitate
|
|
circumuentae transfusum artificiose dum exaggerant, exinde
|
|
iam priores se ipsi condemnant. Verum, pro nefas, creditur
|
|
aetati, creditur auctoritati: exsultant adulteri, damnatur
|
|
integritas.
|
10
|
Iamiamque Susanna ad supplicium immerens
|
19.1
|
trahebatur, iam totus populus in eius sanguine tumescebat,
|
|
iam sui quoque familiares nouae rei atrocitate perculsi, misera-
|
|
biliter ingemescentes dimissis capitibus omne studium defen-
|
|
sionis abiecerant, iam etiam ipsa pudoris compendio mortis
|
5
|
oderat moras, omnibus displicens, sed solae suae conscientiae
|
|
placens, cum subito, quauis uersutia qui fallitur numquam,
|
|
confestim adest in Daniele puero deus. Omnem repente mali-
|
|
tiae scenam diripuit, †profectitium† crimen propere recludi-
|
|
tur, sed scelus suos redit in auctores purgaturque per inno-
|
10
|
centiam pudor. Sicque Susannam, quam inpudicitia men-
|
|
tiente in publicum traxerant, probatam et uindicatam ad
|
|
mariti thalamos cum ingenti triumpho uictrix pudicitia repor-
|
|
tauit.
|
|
Sed o quantum es miranda, pudicitia, quae aliter
|
20.1
|
laudari te non uis quam ut custodiaris, solo bonae conscien-
|
|
tiae ornamento contenta! Tu in uirginibus felix, in uiduis
|
|
fortis, in coniugiis fidelis, in sacerdotibus pura, in martyribus
|
|
gloriosa, in angelis clara, in omnibus uero regina. Tu numquam
|
5
|
carni, numquam ulli subiaces legi. De uoluntate nasceris, sed
|
|
bono puritatis uoluntatem ipsam paris, quia uoluntas fit
|
|
uoluptas postmodum tua, cum per eam cotidie tricenos,
|
|
sexagenos centenosque colligis fructus.
|
|
Tu in pauperibus
|
21.1
|
diues, in diuitibus ditior, aequalis in omnibus consummaris.
|
|
Tu es honor corporum, tu thesaurus animarum, tu fundamen-
|
|
tum, culmen ac fructus omnium coaequarum, tu tui propositi
|
|
insolubilis nodus aeternus. Per te legitima ieiunia celebran-
|
5
|
tur, per te allegatae priusquam fundantur acceptantur preces.
|
|
Tu es sacrificium deo carum, tu legitimum dei templum,
|
|
sacrarium pudoris. Te corruptio intrare non nouit. Per te
|
|
saeculum uincitur, concupiscentia omnis eliditur, diabolus
|
|
subiugatur, Antichristus non timetur, spiritus sanctus induci-
|
10
|
tur, glorificatur Christus, deus pater omnipotens propitiatur.
|
|
Postremo ille felix in futurum regnabit, qui tecum illo per-
|
|
uenerit.
|
|