| DE BARBARISMO | |
| Decurso octo partium tractatu incipit iam transire ad illud, quod do- | 443.29 |
| cet nos, vel quem ad modum possumus vitare vitia vel habere virtutes. | 30 |
| vitia autem sunt, ut ipse dicit, tantum quattuordecim. reliquae vero | |
| virtutes vocantur, quae dividuntur in metaplasmos, in schemata, in tro- | |
| pos. metaplasmus est res solius necessitatis, schema res solius ornatus, | |
| tropus res quae duo amplectitur superiora * * * et vitiorum omnium, in qui- | |
| bus est barbarismus. quod vitium ita definiunt, barbarismus est vitium | 444.1 |
| factum in una parte orationis vel in uno sermone contra regulam artis | |
| grammaticae. Plinius autem dicit barbarismum esse sermonem unum, in | |
| quo vis sua est contra naturam. barbarismus autem dicitur eo, quod | |
| barbari prave locuntur, ut siqui dicat Rumam pro Roma. sed tunc bar- | 5 |
| barismus dicitur, cum in uno Romanae linguae sermone peccamus. cete- | |
| rum si peregrina sint verba (habemus enim multa et a Gallis et ab Africis | |
| et ab aliis gentibus), tunc barbarolexis vocatur. praeterea si in prosa ora- | |
| tione fiat, tunc barbarismus dicitur; si autem in poemate, metaplasmus | |
| vocatur. quando enim dicit Virgilius relliquias, quoniam in metro est, | 10 |
| dicimus esse metaplasmum; si soluta esset oratio, barbarismum vocaremus. | |
| fit autem barbarismus principaliter modis duobus, pronuntiatione et scripto: | |
| <pronuntiatione,> si aut naturaliter longas syllabas breviter proferamus, ut | |
| Romam, aut si naturaliter breves producamus, ut rosam. scripto vero | |
| quem ad modum fit? modis quattuor, id est per adiectionem detractionem | 15 |
| inmutationem transmutationem; et fit quinque rebus, littera syllaba ac- | |
| centu tempore adspiratione. haec omnia aut adiciuntur aut detrahuntur. | |
| adicitur littera, ut 'relliquias Danaum', syllaba, ut induperator pro | |
| eo quod est imperator: tempore, ut 'Italiam fato profugus', cum | |
| Italiam priore correpta syllaba dicere debeamus: accentu, ut hic; aliter | 20 |
| enim pronomen, aliter adverbium pronuntiandum est: adspiratione, hor- | |
| cus pro orcus; sic enim dicebant antiqui. similiter per detractionem. | |
| aut littera detrahitur, ut Achiles pro Achilles, aut syllaba, ut vixe pro | |
| eo quod est vixisse: aut tempore, ut | |
| steteruntque comae et vox faucibus haesit | 25 |
| pro stetērunt; media enim syllaba naturaliter produci debuit: accentus, quan- | |
| do dicimus déinde; mediam enim habere debuit <acutam>, quia positione longa | |
| est: adspiratione, ut arena <pro harena>; hoc enim verum est; dicta est enim | |
| ab eo, quod harida sit terra. inmutatio vero et transmutatio simili ratione | |
| monstratur. quorum exempla ibi in arte sunt posita. per adspirationem | 30 |
| quando facimus barbarismum, dubitatum est, an pronuntiationi inputare- | |
| tur, an scripto, quoniam haec aliquando anhelitus et cum linguae est, | |
| scribendo esse dicitur cum anhelitu in pronuntiando. inter <in>mutationem | 445.1 |
| et transmutationem hoc interest, quod inmutatio dicitur, ubi altera littera | |
| pro littera ponitur, ut olli pro illi; transmutatio autem est, ubi solus ordo | |
| mutatur ipsis manentibus litteris, ut Euandre pro Euander. conversio | |
| enim facta est litterarum. | 5 |
| His ita se habentibus dicit esse quaedam vitia, quibus quidem nomen | |
| non tribuit, tamen vitanda praecepit. sunt autem iotacismi labdacismi | |
| myotacismi hiatus et collisiones. iotacismi sunt, quotiens post ti vel di | |
| syllabam sequitur vocalis, et plerumque supra dictae syllabae in sibilum | |
| transeunt, tunc scilicet, quando medium locum tenent, ut meridies. | 10 |
| quando autem primum locum tenent, etiam sic positae, sicut dicuntur, | |
| ita etiam sonandae sunt, ut dies tiaras. labdacismi fiunt, si aut unum <l> | |
| tenuius dicis [solocismum], ut Lucius, aut geminum pinguius, ut Metellus. | |
| myotacismus fit, quotiens post partem orationis in m littera desinentem | |
| sequitur alia pars orationis quae inchoat a vocali, ut 'hominem amicum'. | 15 |
| hoc vitium vitare possumus aut per suspensionem pronuntiandi aut ex- | |
| clusione ipsius m litterae. sed melius est ut suspensione pronuntiandi | |
| hoc vitium relinquamus. si enim voluerimus m litteram excludere, vi- | |
| tamus quidem myotacismum, sed cadimus in hiatum. hiatus autem est, | |
| quando vocalis vocalem sequitur in duabus partibus orationis, ut 'Musa | 20 |
| amavit'. quod foedius est, si eae<dem> vocales se sequantur; ceterum si | |
| aliae, levius videtur, ut 'Musa optimum'. collisiones sunt, quotiens ab | |
| iisdem syllabis inchoamus sequentes partes orationis, quibus terminantur | |
| priores, ut 'mater trahis'. ut diximus, vitiis nomen inponere nullatenus | |
| potuerunt; definitionem tamen intuentes possumus ita defendere. nam si | 25 |
| barbarismus est vitium factum in una parte orationis, tantum non erit | |
| barbarismis adplicandus iotacismus et labdacismus, qui in singulis fiunt | |
| partibus orationis; ceterum myotacismus hiatus et collisiones, quoniam non | |
| numquam in una parte orationis possunt effici. de qua re se a nomine | |
| abstinuit. praeterea [hiatum] sunt barbarismi qui ad grammaticos perti- | 30 |
| nent; illi vero, qui in syllabis fiunt, neque ad grammaticos pertinent | |
| neque barbarismi dici possunt. frequenter enim in duabus partibus ora- | |
| tionis fiunt, quod contra definitionem est barbarismi, ut 'leges nostras', | |
| 'ergo revoco' et similia. hae dicuntur malae compositiones. |