DE FURTIS
  Paulus libro trigensimo nono ad edictum. Furtum a furuo, id est 47.2.1.pr.1
nigro dictum Labeo ait, quod clam et obscuro fiat et plerumque nocte: uel a fraude, ut
Sabinus ait: uel a ferendo et auferendo: uel a Graeco sermone, qui φῶραϲ appellant fures:
immo et Graeci ἀπὸ τοῦ φέρειν φῶραϲ dixerunt. Inde sola cogitatio furti faciendi non 1.1
facit furem. Sic is, qui depositum abnegat, non statim etiam furti tenetur, sed ita, si id 2.1
intercipiendi causa occultauerit. Furtum est contrectatio rei fraudulosa lucri fa- 3.1
ciendi gratia uel ipsius rei uel etiam usus eius possessionisue. quod lege naturali prohibi-
tum est admittere.
  Gaius libro tertio decimo ad edictum. Furtorum genera duo sunt, mani- 2.pr.1
festum et nec manifestum.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Fur est manifestus, quem 3.pr.1
graeci ἐπ’ αὐτοφώρῳ appellant, hoc est eum, qui deprehenditur cum furto. Et parui re- 1.1
fert, a quo deprehendatur, utrum ab eo cuius res fuit an ab alio. Sed utrum ita demum 2.1
fur sit manifestus, si in faciendo furto deprehendatur, an uero et si alicubi fuerit depre-
hensus? et magis est, ut et Iulianus scripsit, etsi non ibi deprehendatur, ubi furtum fecit,
adtamen esse furem manifestum, si cum re furtiua fuerit adprehensus, priusquam eo loci
rem pertulerit, quo destinauerat. 5
  Paulus libro nono ad Sabinum. 'Quo destinauerit quis auferre' sic accipien- 4.pr.1
dum est 'quo destinauerit eo die manere cum eo furto'.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Siue igitur in publico 5.pr.1
siue in priuato deprehendatur, antequam ad locum destinatum rem perferret, in ea causa
est, ut fur manifestus sit, si cum re furtiua deprehendatur: et ita Cassius scripsit. Sed si 1.1
pertulit quo destinauit, tametsi deprehendatur cum re furtiua, non est manifestus fur.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Quamuis enim saepe furtum contrectando 6.pr.1
fiat, tamen initio, id est faciendi furti tempore, constituere uisum est, manifestus nec ne
fur esset.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Si quis in seruitute fur- 7.pr.1
tum fecerit et manumissus deprehendatur, an fur manifestus sit, uideamus. et ait Pompo-
nius libro nono decimo ex Sabino non posse eum manifesti conueniri, quia origo furti in
seruitute facti non fuit manifesti. Ibidem Pomponius eleganter scripsit deprehensione fieri 1.1
manifestum furem: ceterum si, cum tibi furtum facerem de domo tua, abscondisti te, ne
te occidam, etiamsi uidisti furtum fieri, attamen non est manifestum. Sed Celsus depre- 2.1
hensioni hoc etiam adicit, si, cum uidisses eum subripientem et ad comprehendendum eum
accurrisses, abiecto furto effugit, furem manifestum esse: Paruique referre putat, dominus 3.1
an uicinus an quilibet transiens adprehendat.
  Gaius libro tertio decimo ad edictum prouinciale. Nec manifestum furtum 8.pr.1
quid sit, apparet: nam quod manifestum non est, hoc scilicet nec manifestum est.
  Pomponius libro sexto ad Sabinum. Ei, qui furti actionem habet, adsidua 9.pr.1
contrectatione furis non magis furti actio nasci potest, ne in id quidem, in quod creuisset
postea res subrepta. Sed si eam a fure uindicassem, condictio mihi manebit. sed potest 1.1
dici officio iudicis, qui de proprietate cognoscit, contineri, ut non aliter iubeat restitui,
quam si condictionem petitor remitteret: quod si ex condictione ante damnatus reus litis
aestimationem sustulerit, ut aut omnimodo absoluat reum aut (quod magis placet), si pa-
ratus esset petitor aestimationem restituere nec restituetur ei homo, quanti in litem iuras- 5
set, damnaretur ei possessor.
  Ulpianus libro uicensimo nono ad Sabinum. Cuius interfuit non subripi, 10.pr.1
is actionem furti habet.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Tum is cuius interest furti habet actio- 11.pr.1
nem, si honesta causa interest.
  Ulpianus libro uicensimo nono ad Sabinum. Itaque fullo, qui curanda po- 12.pr.1
lienda<ue> uestimenta accepit, semper agit: praestare enim custodiam debet. si autem sol-
uendo non est, ad dominum actio redit: nam qui non habet quod perdat, eius periculo
nihil est. Sed furti actio malae fidei possessori non datur, quamuis interest eius rem non 1.1
subripi, quippe cum res periculo eius sit: sed nemo de inprobitate sua consequitur actio-
nem et ideo soli bonae fidei possessori, non etiam malae fidei furti actio datur. Sed et 2.1
si res pignori data sit, creditori quoque damus furti actionem, quamuis in bonis eius res
non sit: quin immo non solum aduersus extraneum dabimus, uerum et contra ipsum quo-
que dominum furti actionem, et ita Iulianus scripsit. nec non et ipsi domino dari placet,
et sic fit, ut non teneatur furti et agat. ideo autem datur utrique, quia utriusque int<er>est. 5
sed utrum semper creditoris interest an ita demum, si debitor soluendo non est? et putat
Pomponius semper eius interesse pignus habere, quod et Papinianus libro duodecimo quae-
stionum probat: et uerius est ubique uideri creditoris interesse, et ita et Iulianus saepis-
sime scripsit.
  Paulus libro quinto ad Sabinum. Is, cui ex stipulatu res debetur, 13.pr.1
furti actionem non habet, si ea subrepta sit, cum per debitorem stetisset, quo minus
eam daret.
  Ulpianus libro uicensimo nono ad Sabinum. Eum qui emit, si non tradita 14.pr.1
est ei res, furti actionem non habere, sed adhuc uenditoris esse hanc actionem Celsus
scripsit. mandare eum plane oportebit emptori furti actionem et condictionem et uindica-
tionem, et si quid ex his actionibus fuerit consecutus, id praestare eum emptori oportebit:
quae sententia uera est, et ita et Iulianus. et sane periculum rei ad emptorem pertinet, 5
dummodo custodiam uenditor ante traditionem praestet. Adeo autem emptor ante tradi- 1.1
tionem furti non habet actionem, ut sit quaesitum, an ipse subripiendo rem emptor furti
teneatur. et Iulianus libro uicensimo tertio digestorum scribit: si emptor rem, cuius custo-
diam uenditorem praestare oportebat, soluto pretio subripuerit, furti actione non tenetur.
plane si antequam pecuniam solueret, rem subtraxerit, furti actione teneri, perinde ac si 5
pignus subtraxisset. Praeterea habent furti actionem coloni, quamuis domini non sint, 2.1
quia interest eorum. Is autem, apud quem res deposita est, uideamus, an habeat furti 3.1
actionem. et cum dolum dumtaxat praestet, merito placet non habere eum furti actionem:
quid enim eius interest, si dolo careat? quod si dolo fecit, iam quidem periculum ipsius
est, sed non debet ex dolo suo furti quaerere actionem. Iulianus quoque libro uicensimo 4.1
secundo digestorum scribit: quia in omnium furum persona constitutum est, ne eius rei
nomine furti agere possint, cuius ipsi fures sunt, non habebit furti actionem is, apud quem
res deposita est, quamuis periculo eius esse res coeperit qui eam contrectauit. Papinianus 5.1
tractat, si duos seruos ob decem aureos pignori acceperim et alter subripiatur, cum alter
quoque, qui sit retentus, non minoris decem ualeret: utrum usque ad quinque tantum
habeam furti actionem, quia in alio habeo saluos quinque? an uero, quia mori potest, dici
debeat in decem fore actionem, etiamsi magni pretii sit is qui retinetur? et ita putat: 5
non enim respicere debemus pignus, quod subreptum non est, sed id quod subtractum est.
Idem scribit, si, cum mihi decem deberentur, seruus pignori datus subtractus sit, si actione 6.1
furti consecutus fuero decem, non competere mihi furti actionem, si iterum subripiatur,
quia desiit mea interesse, cum semel sim consecutus. hoc ita, si sine culpa mea subripia-
tur: nam si culpa mea, quia interest eo quod teneor pigneraticia actione, agere potero.
quod si culpa abest, sine dubio domino competere actio uidetur, quae creditori non com- 5
petit. quam sententiam Pomponius quoque libro decimo ad Sabinum probat. Idem dicunt, 7.1
et si duo serui subrepti sint simul, competere utriusque nomine furti actionem creditori,
sed non in totum, sed pro qua parte, in singulos diuiso eo quod ei debetur, eius interest:
separatim autem duobus subreptis, si unius nomine solidum consecutus sit, alterius nihil
consequetur. Item Pomponius libro decimo ex Sabino scripsit, si is cui commodaui dolo 8.1
fecerit circa rem commodatam, agere eum furti non posse. Idem Pomponius probat et in 9.1
eo, qui rem mandato alicuius accepit perferendam. An pater, cuius filio commodata res 10.1
est, furti actionem habeat, quaeritur. et Iulianus ait patrem hoc nomine agere non posse,
quia custodiam praestare non debeat: sicut, inquit, is qui pro eo, cui commo-
data res est, fideiussit, non habet furti actionem. neque enim, inquit, is, cuiuscumque
intererit rem non perire, habet furti actionem, sed qui ob eam rem tenetur, quod ea res 5
culpa eius perierit: quam sententiam Celsus quoque libro duodecimo digestorum probat.
Is qui precario seru<um> rogauerat subrepto eo potest quaeri an habeat furti actionem. et 11.1
cum non est contra eum ciuilis actio (quia simile donato precarium est) ideoque et inter-
dictum necessarium uisum est, non habebit furti actionem. plane post interdictum reddi-
tum puto eum etiam culpam praestare et ideo et furti agere posse. Quod si conduxerit 12.1
quis, habebit furti actionem, si modo culpa eius subrepta sit res. Si filius familias sub- 13.1
reptus sit, patrem habere furti actionem palam est. Si res commodata est et is cui com- 14.1
modata est decesserit: quamuis hereditati furtum fieri non possit et ideo nec heres eius
cui commodata est possit agere, tamen commodator poterit furti agere: idemque et in re
pignerata uel in re locata. licet enim hereditati furti actio non adquiratur, tamen alii,
cuius interest, adquiritur. Non solum autem in re commodata competit ei cui 15.1
commodata est furti actio, sed etiam in ea, quae ex ea adgnata est, quia et huius custodia
ad eum pertinet. nam et si seruum tibi commodauero, et uestis eius nomine furti ages,
quamuis uestem, qu<a> uestitus est, tibi non commodauerim. item si iumenta tibi commo-
dauero, quorum sequella erat eculeus, puto competere furti actionem etiam eius nomine, 5
quamuis ipse non sit commodatus. Qualis ergo furti actio detur ei, cui res com- 16.1
modata est, quaesitum est. et puto omnibus, quorum periculo res alienae sunt, ueluti
commodati, item locati pignorisue accepti, si hae subreptae sint, omnibus furti actiones
competere: condictio autem ei demum competit, qui dominium habet. Si epistula, quam 17.1
ego tibi misi, intercepta sit, quis furti actionem habeat? et primum quaerendum est, cuius
sit epistula, utrum eius qui misit, an eius ad quem missa est? et si quidem dedi seruo
eius, statim ipsi quaesita est, cui misi: si uero procuratori, aeque (quia per liberam per-
sonam possessio quaeri potest) ipsius facta est, maxime si eius interfuit eam habere. quod 5
si ita misi epistulam, ut mihi remittatur, dominium meum manet, quia eius nolui amittere
uel transferre dominium. quis ergo furti aget? is cuius interfuit eam non subripi, id est
ad cuius utilitatem pertinebant ea quae scripta sunt. et ideo quaeri potest, an etiam is,
cui data est perferenda, furti agere possit. et si custodia eius ad eum pertineat, potest:
sed et si interfuit eius epistulam reddere, furti habebit actionem. finge eam epistulam 10
fuisse, quae continebat, ut ei quid redderetur fieretue: potest habere furti actionem: uel
si custodiam eius rei recepit uel mercedem perferendae accipit. et erit in hunc casum
similis causa eius et cauponis aut magistri nauis: nam his damus furti actionem, si sint
soluendo, quoniam periculum rerum ad eos pertinet.
  Paulus libro quinto ad Sabinum. Creditoris, cuius pignus subreptum est, 15.pr.1
non credito tenus interest, sed omnimodo in solidum furti agere potest: sed et pigneraticia
actione id quod debitum excedit debitori praestabit. Dominus, qui rem subripuit, in qua 1.1
usus fructus alienus est, furti usufructuario tenetur. Sed eum qui tibi commodauerit, si 2.1
eam rem subripiat, non teneri furti placuisse Pomponius scripsit, quoniam nihil tua inter-
esset, utp<ot>e cum nec commodati tenearis. ergo si ob aliquas impensas, quas in rem com-
modatam fecisti, retentionem eius habueris, etiam cum ipso domino, si eam subripiat, ha-
bebis furti actionem, quia eo casu quasi pignoris loco ea res fuit. 5
  Idem libro septimo ad Sabinum. Ne cum filio familias pater furti agere 16.pr.1
possit, non iuris constitutio, sed natura rei impedimento est, quod non magis cum his,
quos in potestate habemus, quam nobiscum ipsi agere possumus.
  Ulpianus libro trigensimo nono ad Sabinum. Serui et filii nostri furtum 17.pr.1
quidem nobis faciunt, ipsi autem furti non tenentur: neque enim qui potest in furem sta-
tuere, necesse habet aduersus furem litigare: idcirco nec actio ei a ueteribus prodita est.
Unde est quaesitum, si fuerit alienatus uel manumissus, an furti actione teneatur. et placet 1.1
non teneri: neque enim actio, quae non fuit ab initio nata, oriri potest aduersus hunc
furem. plane si manumissus contrectabit, dicendum erit teneri eum furti iudicio, quia
hodie furtum fecit. Cum autem seruus, quem emi traditusque mihi est, a me redhibeatur, 2.1
non est in ea causa, ut perinde habeatur, atque si meus numquam fuisset, sed et fuit et
desiit. idcirco dicit Sabinus eum, si furtum fecit, in ea esse causa, ut furti eius nomine
is qui redhibuit agere non possit. sed etsi non possit, attamen ratio haberi debet eius
quod fecit, cum redhiberi coeperit, idque actione redhibitoria continetur. Illud quaesitum 3.1
est, si, cum in fuga esset seruus, furtum domino fecisset, an aeque posset habere actio-
nem aduersus eum, qui in potestatem domini non regressum bona fide possidere coeperit.
mouet quaestionem, quod, quamuis possidere seruum eo tempore, quo in fuga est, uideor,
attamen furti actione non teneor, quasi non sit in mea potestate: quod enim uideor pos- 5
sidere, ad usucapionem tantum mihi proficere Iulianus scribit. dicit igitur Pomponius
libro septimo decimo ex Sabino competere furti actionem huic domino, cuius seruus in
fuga fuit.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Quod dicitur noxam caput sequi, tunc 18.pr.1
uerum est, ut quae initio aduersus aliquem nata est caput nocentis sequatur: ideoque si
seruus tuus furtum mihi fecerit et dominus eius effectus eum uendidero, non posse me
agere cum <emp>tore Cassiani putant.
  Ulpianus libro quadragensimo ad Sabinum. In actione furti sufficit rem 19.pr.1
demonstrari, ut possit intellegi. De pondere autem uasorum non est necesse loqui: sufficiet 1.1
igitur ita dici 'lancem' uel 'discum' uel 'pateram': sed adscribenda etiam materia est, utrum
argentea an aurea an alia quae sit. Quod si quis argentum infectum petat, et massam 2.1
argenteam dicere et pondus debebit ponere. Signati argenti numerum debebit complecti, 3.1
ueluti aureos tot plur<e>sue furto ei abesse. De ueste quaeritur, an color eius dicendus 4.1
sit. et uerum est colorem eius dici oportere, ut, quemadmodum in uasis dicitur patera
aurea, ita et in ueste color dicatur. plane si quis iuret pro certo se colorem dicere non
posse, remitti ei huius rei necessitas debet. Qui rem pignori dat eamque subripit, furti 5.1
actione tenetur. Furtum autem rei pigneratae dominus non tantum tunc facere uidetur, 6.1
cum possidenti siue tenenti creditori aufert, uerum et si eo tempore abstulerit, quo non
possidebat, ut puta si rem pigneratam uendidit: nam et hic furtum eum facere constat. et
ita et Iulianus scripsit.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Cum aes pignori datur, etiamsi aurum 20.pr.1
esse dicitur, turpiter fit, furtum non fit. sed si datum est aurum, deinde, cum dixisset se
ponderare aut obsignare uelle, aes subiecit, furtum fecit: rem enim pignori datam inter-
uertit. Si bona fide rem meam emeris eamque ego subripuero, uel etiam tuus usus fructus 1.1
sit et eam contrectauero, tenebor tibi furti actione, etsi dominus rei sum. sed his casibus
usucapio quasi furtiuae rei non impedietur, quoniam et si alius subripiat et in mea<m> po-
testate<m> reuersa res fuerit, usucapiebatur.
  Paulus libro quadragensimo ad Sabinum. Uolgaris est quaestio, an is, 21.pr.1
qui ex aceruo frumenti modium sustulit, totius rei furtum faciat an uero eius tantum quod
abstulit. Ofilius totius acerui furem esse putat: nam et qui aurem alicuius tetigit, inquit
Trebatius totum eum uideri tetigisse: proinde et qui dolium aperuit et inde paruum uini
abstulit, non tantum eius quod abstulit, uerum totius uidetur fur esse. sed uerum est in 5
tantum eos furti actione teneri, quantum abstulerunt. nam et si quis armarium, quod
tollere non poterat, aperuerit et omnes res, quae in eo erant, contrectauerit atque ita dis-
cesserit, deinde reuersus unam ex his abstulerit et antequam se reciperet, quo destinauerat,
deprehensus fuerit, eiusdem rei et manifestus et nec manifestus fur erit. sed et qui se-
getem luce secat et contrectat, eius quod secat manifestus et nec manifestus fur est. Si 1.1
is, qui uiginti nummorum saccum deposuisset, alium saccum, in quo scit triginta esse, er-
rante eo qui dabat acceperit, putauit autem illic sua uiginti esse, teneri furti decem no-
mine placet. Si quis aes subripuit, dum aurum se subripere putat, uel contra, ex libro 2.1
octauo Pomponii ad Sabinum aut minus esse, cum plus esset: eius quod subripuit, fur-
tum committit: idem Ulpianus. Sed et si quis subripuit furto duos sacculos, unum decem, 3.1
alterum uiginti, quorum alterum suum putauit, alterum scit alienum: profecto dicemus
tantum unius, quem putauit alienum, furtum eum facere, quemadmodum si duo pocula
abstulerit, quorum alterum suum putauit, alterum scit alienum: nam et hic unius fit fur-
tum. Sed si ansam in poculo suam putauit uel uere fuit, totius poculi eum furtum facere 4.1
Pomponius scripsit. Sed si de naui onerata furto quis sextarium frumenti tulerit, utrum 5.1
totius oneris an uero sextarii tantum furtum fecerit? facilius hoc quaeritur in horreo pleno:
et durum est dicere totius furtum fieri. et quid si cisterna uini sit, quid dicet? aut aquae
cisterna? quid deinde si naue uinaria (ut sunt multae, in quas uinum effunditur), quid
dicemus de eo, qui uinum hausit? an totius oneris fur sit? et magis est, ut et hic non 5
totius dicamus. Certe si prop<o>nas in apotheca amphoras esse uini easque subtractas, sin- 6.1
gularum furtum fit, non totius apothecae, quemadmodum si ex pluribus rebus mouen-
tibus in horreo reclusis unam tulerit. Qui furti faciendi causa conclaue intrauit, nondum 7.1
fur est, quamuis furandi causa intrauit. quid ergo? qua actione tenebitur? utique iniu-
riarum: aut de ui accusabitur, si per uim introiuit. Item si maioris ponderis quid aperuit 8.1
aut refregit, quod tollere non possit, non est omnium rerum cum eo furti actio, sed earum
tantum quas tulit, quia totum tollere non potuit. proinde si inuolucrum, quod tollere non
potuit, soluit, ut contrectet, deinde contrectauit quasdam res: quamuis singulas res, quae
in eo fuerunt, tollere potuerit, si tamen totum inuolucrum tollere non potuerit, singularum 5
rerum, quas tulerit, fur est, ceterarum non est. quod si totum uas tollere potuit, dicimus
eum totius esse furem, licet soluerit, ut singulas uel quasdam tolleret: et ita et Sabinus
ait. Si duo pluresue unum tignum furati sunt, quod singuli tollere non potuerint, dicen- 9.1
dum est omnes eos furti in solidum teneri, quamuis id contrectare nec tollere solus posset,
et ita utimur: neque enim potest dicere pro parte furtum fecisse singulos, sed totius rei
uniuersos: sic fiet singulos furti teneri. Quamuis autem earum quoque rerum, quas quis 10.1
non abstulit, furti teneatur, attamen condici ei non potest, idcirco quia condici ea res, quae
ablata est, potest: et ita et Pomponius scribit.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Si quid fur fregerit aut ruperit, quod 22.pr.1
non etiam furandi causa contrectauerit, eius nomine cum eo furti agere non potest. Si 1.1
eo consilio arca refracta sit, ut uniones puta tollerentur, hique furti faciendi
causa contrectati sint, eorum tantummodo furtum factum uideri: quod est uerum. nam
ceterae res, quae seponuntur, ut ad uniones perueniatur, non furti faciendi causa con-
trectantur. Qui lancem rasit, totius fur est et furti tenetur ad id, quod domini interest. 2.1
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Impuberem furtum fa- 23.pr.1
cere posse, si iam doli capax sit, Iulianus libro uicensimo secundo digestorum scripsit:
item posse cum impubere damni iniuria agi, quia id furtum ab impubere fit. sed modum
esse adhibendum ait: nam in infantes id non cadere. nos putamus cum impubere culpae
capace Aquilia agi posse. item uerum est, quod Labeo ait, nec ope impuberis 5
furto facto teneri eum.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Nec minus etiam condici ei posse Iulia- 24.pr.1
nus scripsit.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Uerum est, quod pleri- 25.pr.1
que probant, fundi furti agi non posse. Unde quaeritur, si quis de fundo ui deiectus sit, 1.1
an condici ei possit qui deiecit. Labeo negat: sed Celsus putat posse condici possessio-
nem, quemadmodum potest re mobili subrepta. Eorum, quae de fundo tolluntur, ut puta 2.1
arborum uel lapidum uel harenae uel fructuum, quos quis f<ur>andi animo decerpsit, furti
agi posse nulla dubitatio est.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Si apes ferae in arbore fundi tui apes 26.pr.1
fecerint, si quis eas uel fauum abstulerit, eum non teneri tibi furti, quia non fuerint tuae:
easque constat captarum terra mari caelo numero esse. Item constat colonum, qui nummis 1.1
colat, cum eo, qui fructus stantes subripuerit, acturum furti, quia, ut primum decerptus
esset, eius esse coepisset.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Qui tabulas uel cau- 27.pr.1
tiones amouet, furti tenetur non tantum pretii ipsarum tabularum, uerum eius quod inter-
fuit: quod ad aestimationem refertur eius summae, quae in his tabulis continetur, scilicet
si tanti interfuit, ut puta si chirographa aureorum decem tabulae fuerint, dicimus hoc
duplicari. quod si iam erant inanes, quia solutum proponebatur, numquid ipsarum tantum 5
tabularum pretii uideatur esse aestimatio facienda? quid enim interfuit huius? sed potest
dici, quia nonnumquam debitor<e>s tabulas sibi restitui petant, quia nonnumquam calum-
niantur debitores quasi indebito soluto, ab his interesse creditoris tabulas habere, ne
forte controuersiam super ea re patiatur. et generaliter dicendum est in id quod interest
duplari. Inde potest quaeri, si quis, cum alias probationes mensaeque scripturam haberet, 1.1
chirographi furtum passus sit, an aestimari duplo chirographi quantitas debeat. et num-
quid non, quasi nihil intersit? quantum enim interest, cum possit debitum aliunde probare?
quemadmodum si in binis tabulis instrumentum scriptum sit: nam nihil uidetur deperdere,
si futurum est, ut alio chirographo saluo securior sit creditor. Apocha quoque si fuerit 2.1
subrepta, aeque dicendum est furti actionem in id quod interest locum habere: sed nihil
mihi uidetur interesse, si sint et aliae probationes solutae pecuniae. Sed si quis non amouit 3.1
huiusmodi instrumenta, sed interle<u>it, non tantum furti actio locum habet, uerum etiam
legis Aquiliae: nam rupisse uidetur qui corrupit.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Sed si subripuit, priusquam deleat, tanto 28.pr.1
tenetur, quanti domini interfuit non subripi: delendo enim nihil ad poenam adicit.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Hoc amplius et ad ex- 29.pr.1
hibendum agi potest: et interdicto quorum bonorum agi poterit,
  Idem libro nono ad Sabinum. si hereditariae tabulae deletae sint. 30.pr.1
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Sed et si imaginem 31.1.1
quis uel librum deleuerit, et hic tenetur damno iniuriae, quasi corruperit. Si quis tabulas
instrumentorum rei publicae municipii alicuius aut subripuerit aut interleuerit, Labeo ait
furti eum teneri: idemque scribit et de ceteris rebus publicis deque societatibus.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Quidam tabularum dumtaxat aestimatio- 32.pr.1
nem faciendam in furti actione existimant, qu<i>a, si iudici, apud quem furti agatur, possit
probari, quantum debitum fuerit, possit etiam apud eum iudicem eadem probare, apud
quem pecuniam petat: si uero in furti iudicio probare non potest, ne illud quidem posse
ostendi, quanti eius intersit. sed potest post furtum factum tabulas nanctus esse actor, ut 5
ex eo probet, quanti sua interfuerit, si tabulas nanctus non esset. De lege Aquilia maior 1.1
quaestio est, quemadmodum possit probari, quanti eius intersit: nam si potest alias pro-
bare, non patitur damnum. quid ergo, si forte pecuniam sub condicione credidit et interim
<testium ei copia est>, testimonio quorum probationem habeat, qui possunt mori pendente con-
dicione? aut puta me petisse creditum et, quia testes et signatores, qui rem meminis<s>ent, 5
praesentes non haberem, uictum rem amississe: nunc uero, cum furti agam, eorum me-
moria et praesentia ad fidem creditae pecuniae uti possum.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Tutor administrationem 33.pr.1
quidem rerum pupillarium habet, intercipiendi autem potestas ei non datur: et ideo si quid
furandi animo amouerit, furtum facit nec usucapi res potest. sed et furti actione tenetur,
quamuis et tutelae agi cum eo possit. quod in tutore scriptum est, idem erit et in cura-
tore adulescentis ceterisque curatoribus. 5
  Paulus libro nono ad Sabinum. Is, qui opem furtum facienti fert, num- 34.pr.1
quam manifestus est: itaque accidit, ut is quidem, qui opem tulit, furti nec manifesti, is
autem, qui deprehensus est, ob eandem rem manifesti teneatur.
  Pomponius libro nono decimo ad Sabinum. Si quis perferendum acceperit 35.pr.1
et scierit furtiuum esse, constat, si deprehendatur, ipsum dumtaxat furem manifestum esse,
si nescierit, neutrum, hunc, quia fur non sit, furem, quia deprehensus non sit. Si unus 1.1
seruus tuus hausisset et abstulisset, alter hauriendo deprehensus esset, prioris nomine nec
manifesti, alterius manifesti teneberis.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Qui seruo persuasit, ut 36.pr.1
fugeret, fur non est: nec enim qui alicui malum consilium dedit, furtum facit, non magis
quam si ei persuasit, ut se praecipitet aut manus sibi infer<r>et: haec enim furti non ad-
mittunt actionem. sed si alius ei fugam persuaserit, ut ab alio subripiatur, furti tenebitur
is qui persuasit, quasi ope consilio eius furtum factum sit. plus Pomponius scripsit eum, 5
qui persuasit, quamuis interim furti non teneretur, tunc tamen incipere teneri, cum quis
fugitiui fur esse coeperit, quasi uideatur ope consilio eius furtum factum. Item placuit 1.1
eum, qui filio uel seruo uel uxori opem fert furtum facientibus, furti teneri, quamuis ipsi
furti actione non conueniantur. Idem Pomponius ait, si cum rebus aufugerit fugitiuus, 2.1
posse furti actione sollicitatorem conueniri rerum nomine, quia opem consilium contrecta-
tori tulit. quod et Sabinus significat. Si duo serui inuicem sibi persuaserunt et ambo 3.1
simul aufugerunt, alter alterius fur non est. quid ego, si inuicem se celauerunt? fieri
enim potest, ut inuicem fures sint. et potest dici alterum alterius furem esse, quemad-
modum, si alii singulos subripuissent, tenerentur, quasi alter alterius nomine opem tuliss<e>t:
quemadmodum rerum quoque nomine teneri eos furti Sabinus scripsit. 5
  Pomponius libro nono decimo ad Sabinum. Si pauonem meum mansuetum, 37.pr.1
cum de domo mea effugisset, persecutus sis, quoad is perit, agere tecum furti ita potero,
si aliquis eum habere coeperit.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Mater filii subrepti furti actionem non 38.pr.1
habet. Liberarum personarum nomine, licet furti actio sit, condictio tamen nusquam est. 1.1
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Uerum 39.pr.1
est, si meretricem alienam ancillam rapuit quis uel celauit, furtum non esse: nec enim
factum quaeritur, sed causa faciendi: causa autem faciendi libido fuit, non furtum. et ideo
etiam eum, qui fores meretricis effregit libidinis causa, et fures non ab eo inducti, sed alias
ingressi meretricis res egesserunt, furti non teneri. an tamen uel Fabia teneatur, qui sub- 5
pressit scortum libidinis causa? et non puto teneri, et ita etiam ex facto, cum incidisset,
dixi: hic enim turpius facit, quam qui subripit, sed secum facti ignominiam compensat,
certe fur non est.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Qui iumenta sibi commodata longius 40.pr.1
duxerit alienaue re inuito domino usus sit, furtum facit.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Si, cum quis in 41.pr.1
hostium potestate esset, furtum ei factum sit et postliminio redierit, poterit quis dicere
eum furti habere actionem. Adrogatorem posse furti agere, scilicet eius furti nomine, 1.1
quod factum est ei quem adrogauit, antequam eum adrogaret, certum est: ceterum si postea,
nulla erit dubitatio. Quamdiu uiuit is qui furtum fecit, non perit furti actio: aut enim sui 2.1
iuris est is qui furtum fecit, et cum ipso actio est, aut alieni iuris esse coepit, et actio
furti cum eo est, cuius potestati subiectus est: et hoc est quod dicitur 'noxa caput se-
quitur'. Si quis post noxam admissam hostium seruus fuerit factus, uidendum est, an 3.1
extinguatur actio. et Pomponius scripsit extingui actionem, et si fuerit reuersus, postliminio
uel quo alio iure renasci eam actionem debere: et ita utimur.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Si seruus nauem exerceat non uoluntate domini, de 42.pr.1
eo, quod ibi perit, uolgaris formula in dominum danda est, ut quod alter admisit 'dum-
taxat de peculio', quod ipse exercitor, adiciatur 'ut noxae dederet'. igitur si manumissus
sit, persecutio quidem in peculio manebit aduersus dominum intra annum, noxalis ipsum
sequetur. Interdum et manumissus et qui eum manumissit, ob furtum tenetur, 1.1
si ideo manumisit, ne furti cum eo agi possit: sed si cum domino actum fuerit, ipso iure
manumissum liberari Sabinus respondit, quasi decisum sit.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Falsus creditor (hoc 43.pr.1
est is, qui se simulat creditorem) si quid acceperit, furtum facit nec nummi eius fient.
Falsus procurator furtum quidem facere uidetur. sed Neratius uidendum esse ait, an haec 1.1
sententia cum distinctione uera sit, ut, si hac mente ei dederit nummos debitor, ut eos
creditori perferret, procurator autem eos intercipiat, uera sit: nam et manent nummi debi-
toris, cum procurator eos non eius nomine accepit, cuius eos debitor fieri uult, et inuito
domino eos contrectando sine dubio furtum facit. quod si ita det debitor, ut nummi pro- 5
curatoris fiant, nullo modo eum furtum facere ait uoluntate domini eos accipiendo. Si is, 2.1
qui indebitum accipiebat, delegauerit soluendum, non erit furti actio,
<si> eo absente solutum sit: ceterum si praesente, alia causa est et furtum fecit. Si quis 3.1
nihil in persona sua mentitus est, sed uerbis fraudem adhibuit, fallax est magis quam
furtum facit: ut puta si dixit se locupletem, si in mercem se collocaturum quod accepit,
si fideiussores idoneos daturum uel pecuniam confestim se soluturum: nam ex his omnibus
magis decepit quam furtum fecit, et ideo furti non tenetur. sed quia dolo fecit, nisi sit 5
alia aduersus eum actio, de dolo dabitur. Qui alienum quid iacens lucri faciendi causa 4.1
sustulit, furti obstringitur, siue scit cuius sit siue ignorauit: nihil enim ad furtum minuen-
dum facit, quod cuius sit ignoret. Quod si dominus id dereliquit, furtum non fit eius, 5.1
etiamsi ego furandi animum habuero: nec enim furtum fit, nisi sit cui fiat: in proposito
autem nulli fit, quippe cum placeat Sabini et Cassii sententia existimantium statim nostram
esse desinere rem, quam derelinquimus. Sed si non fuit derelictum, putauit tamen dere- 6.1
lictum, furti non tenetur. Sed si neque fuit neque putauit, iacens tamen tulit, non ut lu- 7.1
cretur, sed redditurus ei cuius fuit, non tenetur furti. Proinde uideamus, si nescit cuius 8.1
esset, sic tamen tulit quasi redditurus ei qui desiderasset uel qui ostendisset rem suam,
an furti obligetur. et non puto obligari eum. solent plerique etiam hoc facere, ut libellum
proponant continentem inuenisse se et redditurum ei qui desiderauerit: hi ergo ostendunt
non furandi animo se fecisse. Quid ergo, si εὕρετρα quae dicunt petat? nec hic uidetur 9.1
furtum facere, etsi non probe petat aliquid. Si quis sponte rem iecit uel iactauit, non 10.1
quasi pro derelicto habiturus, tuque hanc rem tuleris, an furti tenearis, Celsus libro duo-
decimo digestorum quaerit. et ait: si quidem putasti pro derelicto habitam, non teneris.
quod si non putasti, hic dubitari posse ait: et tamen magis defendit non teneri, quia, in-
quit, res non interuertitur ei, qui eam sponte reiecit. Si iactum ex naue factum 11.1
alius tulerit, an furti teneatur? quaestio in eo est, an pro derelicto habitum sit. et si qui-
dem derelinquentis animo iactauit, quod plerumque credendum est, cum sciat periturum,
qui inuenit suum fecit nec furti tenetur. si uero non hoc animo, sed hoc, ut, si saluum
fuerit, haberet: ei qui inuenit auferendum est, et si scit hoc qui inuenit et animo furandi 5
tenet, furti tenetur. enimuero si hoc animo, ut saluum faceret domino, furti non tenetur.
quod si putans simpliciter iactatum, furti similiter non tenetur. Etiamsi partis 12.1
dimidiae nanciscar dominium in seruo, qui mihi antea furtum fecerat, magis est, ut extin-
guatur actio etiam parte redempta, quia et si ab initio quis partem in seruo habebat, furti
agere non poterat. plane si usus fructus meus in eo seruo esse coeperit, dicendum est
furti actionem non extingui, qu<i>a fructuarius dominus non est. 5
  Pomponius libro nono decimo ad Sabinum. Si iussu debitoris ab alio fal- 44.pr.1
sus procurator creditoris accepit, debitori iste tenetur furti et nummi debitoris erunt. Si 1.1
rem meam quasi tuam tibi tradidero scienti meam esse, magis est furtum te facere, si
lucrandi animo id feceris. Si seruus hereditarius nondum adita hereditate furtum heredi 2.1
fecerit, qui testamento domini manumissus est, furti actio aduersus eum competit, quia
nullo tempore heres dominus eius factus est.
  Ulpianus libro quadragensimo primo ad Sabinum. Si socius communis rei 45.pr.1
furtum fecerit (potest enim communis rei furtum facere), indubitate dicendum est furti
actionem competere.
  Idem libro quadragensimo secundo ad Sabinum. Inter omnes constat, 46.pr.1
etiamsi exstincta sit res furtiua, attamen furti remanere actionem aduersus furem. proinde
mortuo quoque homine, quem quis furto abstulit, uiget furti actio. sed nec manumissio
furti actionem extinguit: nec enim dissimilis est morti manumissio quod ad subtrahendum
domino seruum. apparet itaque, qualiterqualiter domino sit seruus subtractus, attamen 5
superesse aduersus furem furti actionem, eoque iure utimur: competit enim actio non ideo,
quia nunc abest, sed quia umquam beneficio furis afu<i>t. hoc idem in condictione quoque
placet: nam condici furi potest, etiamsi res sit aliqua ratione extincta. hoc idem dicendum,
si res in potestate<m> hostium peruenerit: nam constat posse de ea furti agi. sed et si pro
derelicto sit postea a domino habita, furti nihilo minus agi poterit. Si seruus 1.1
fructuarius subreptus est, uterque, et qui fruebatur et dominus, actionem furti habet. diui-
detur igitur actio inter dominum et fructuarium: fructuarius aget de fructibus uel quanti
interfuit eius furtum factum non esse eius, dupli: proprietarius uero aget, quod interfuit
eius proprietatem non esse subtract<a>m. Quod dicimus dupli, sic accipere debemus etiam 2.1
quadrupli competere actionem, si manifestum furtum sit. Haec actio et si sit, qui in eo 3.1
seruo habeat usum tantum, poterit ei competere. Et si quis proposuerit hunc seruum 4.1
etiam pigneratum esse, eueniet, ut etiam is qui pignori accepit habeat furti actionem: hoc
amplius etiam debitor, si modo plus ualeat, quam pro pignore debetur, habet, furti actio-
nem. Usque adeo autem diuersae sunt actiones, quae eis competunt, ut, si quis eorum 5.1
pro fure damnum deciderit, dici oporteat solummodo actionem sibi competentem amisisse
eum, ceteris uero superesse. nam et si proponas communem seruum subreptum et alium
ex dominis pro fure damnum decidisse, is qui non decidit habebit furti actionem. Proprie- 6.1
tarius quoque agere aduersus fructuarium potest iudicio furti, si quid celandae proprietatis
uel subprimendae causa fecit. Recte dictum est, qui putauit se domini uoluntate rem at- 7.1
tingere, non esse furem: quid enim dolo facit, qui putat dominum consensurum fuisse, siue
falso id siue uere putet? is ergo solus fur est, qui adtrectauit, quod inuito domino se
facere sciuit. Per contrarium quaeritur, si ego me inuito domino facere putarem, cum 8.1
dominus uellet, an furti actio sit. et ait Pomponius furtum me facere: uerum tamen est,
ut, cum ego uelim eum uti, licet ignoret, ne furti sit obligatus. Si furtiua res ad domi- 9.1
num rediit et iterum contrectata est, competit alia furti actio.
  Paulus libro nono ad Sabinum. Si dominium rei subreptae quacumque 47.pr.1
ratione mutatum sit, domino furti actio competit, ueluti heredi et bonorum possessori et
patri adoptiuo et legatario.
  Ulpianus libro quadragensimo secundo ad Sabinum. Qui uas argenteum 48.pr.1
perdiderat eoque nomine furti egerit: de pon<d>ere uasis controuersia cum esset et actor
maius fuisse diceret, fur uas protulit: id is cuius erat abstulit ei: qui subripuerat dupli
nihilo minus condemnatus est. rectissime iudicatum est: nam in actionem poenalem non
uenit ipsa res quae subrepta est, siue manifesti furti siue nec manifesti agatur. Qui furem 1.1
nouit, siue indicet eum siue non indicet, fur non est, cum multum intersit, furem quis celet
an non indicet: qui nouit, furti non tenetur, qui celat, hoc ipso tenetur. Qui ex uoluntate 2.1
domini seruum recepit, quin neque fur neque plagiarius sit, plus quam manifestum est:
quis enim uoluntatem domini habens fur dici potest? Quod si dominus uetuit et ille susce- 3.1
pit, si quidem non celandi animo, non est fur, si celauit, tunc fur esse incipit. qui igitur
suscepit nec celauit etsi inuito domino, fur non est. uetare autem dominum accipimus
etiam eum qui ignorat, hoc est eum qui non consensit. Si ego tibi poliendum uestimen- 4.1
tum locauero, tu uero inscio aut inuito me commodaueris Titio et Titio furtum factum sit:
et tibi competit furti actio, quia custodia rei ad te pertinet, et mihi aduersus te, quia non
debueras rem commodare et id faciendo furtum admiseris: ita erit casus, quo fur furti
agere possit. Ancilla si subripiatur praegnas uel apud furem concepit, partus furtiuus est, 5.1
siue apud furem edatur siue apud bonae fidei possessorem: sed in hoc posteriore casu
furti actio cessat. sed si concepit apud bonae fidei possessorem ibique pepererit, eueniet,
ut partus furtiuus non sit, uerum etiam usucapi possit. idem et in pecudibus seruandum
est et in fetu eorum, quod in partu. Ex furtiuis equis nati statim ad bonae fidei empto- 6.1
rem pertinebunt, merito, quia in fructu numerantur: at partus ancillae non numeratur in
fructu. Cum fur rem furtiuam uendidisset eique nummos pretii dominus rei per uim 7.1
extorsit, furtum eum nummorum fecisse recte responsum est: idem etiam ui bonorum
raptorum actione tenebitur. quod enim ex re furtiua redigitur, furtiuum non esse nemini
dubium est: nummus ergo hic, qui redactus est ex pretio rei furtiuae, non est furtiuus.
  Gaius libro decimo ad edictum prouinciale. Interdum accidit, ut non ha- 49.pr.1
beat furti actionem is, cuius interest rem saluam esse. ut ecce creditor ob rem debitoris
subreptam furti agere non potest, etsi aliunde creditum seruare non possit: loquimur autem
scilicet de ea re, quae pignoris iure obligata non sit. Item rei dotalis nomine, quae peri- 1.1
culo mulieris est, non mulier furti actionem habet, sed maritus.
  Ulpianus libro trigensimo septimo ad edictum. In furti actione non quod 50.pr.1
interest quadruplabitur uel duplabitur, sed rei uerum pretium. sed et si res <in> rebus hu-
manis esse desierit, cum iudicatur, nihilo minus condemnatio facienda est. i<t>emque et si
nunc deterior sit, aestimatione relata in id tempus, quo furtum factum est. quod si pre-
tiosior facta sit, eius duplum, quanti tunc, cum pretiosior facta est, fuerit, 5
aestimabitur, quia et tunc furtum eius factum esse uerius est. Ope consilio furtum factum 1.1
Celsus ait non solum, si idcirco fuerit factum, ut socii furarentur, sed et si non, ut socii
furarentur, inimicitiarum tamen causa fecerit. Recte Pedius ait, sicut nemo furtum facit 2.1
sine dolo malo, ita nec consilium uel opem ferre sine dolo malo posse. Consilium autem 3.1
dare uidetur, qui persuadet et impellit atque instruit consilio ad furtum faciendum: opem
fert, qui ministerium atque adiutorium ad subripiendas res praebet. Cum eo, qui pannum 4.1
rubrum ostendit fugauitque pecus, ut in fures incideret, si quidem dolo malo fecit, furti
actio est: sed et si non furti faciendi causa hoc fecit, non debet impunitus esse lusus tam
perniciosus: idcirco Labeo scribit in factum dandam actionem.
  Gaius libro tertio decimo ad edictum prouinciale. Nam et <si> praecipitata 51.pr.1
sint pecora, utilis actio damni iniuriae quasi ex lege Aquilia dabitur.
  Ulpianus libro trigensimo septimo ad edictum. Si quis uxori res mariti 52.pr.1
subtrahenti opem consiliumue accommodauerit, furti tenebitur. Sed et si furtum cum ea 1.1
fecit, tenebitur furti, cum ipsa non teneatur. Ipsa quoque si opem furi tulit, furti non 2.1
tenebitur, sed rerum amotarum. Serui uero sui nomine furti eam teneri nequaquam ambi- 3.1
gendum est. Idem dicendum est et in filio familias milite: nam ipse patri furti non tene- 4.1
bitur, serui autem sui nomine castrensis tenebitur, si patri seruus furtum fecerit. Sed si 5.1
filius meus, qui habet castrense peculium, furtum mihi fecerit, an possim actione utili ad-
uersus eum agere, uidendum est, cum habeat, unde satisfaciat. et potest defendi agendum.
An autem pater filio teneatur, si rem eius castrensis peculii subtraxerit, uideamus: et pu- 6.1
tem teneri: non tantum igitur furtum faciet filio, sed etiam furti tenebitur. Eum credi- 7.1
torem, qui post solutam pecuniam pignus non reddat, teneri furti Mela ait, si celandi animo
retineat: quod uerum esse arbitror. Si sulpurariae sunt in agro et inde aliquis terram 8.1
egessisset abstulissetque, dominus furti aget: deinde colonus conducti actione consequetur,
ut id ipsum sibi praestaretur. Si seruus tuus uel filius polienda uestimenta susceperit, 9.1
an furti actionem habeas, quaeritur. et si quidem peculium serui soluendo sit, pote<s> ha-
bere furti actionem, si non fuerit soluendo, dicendum est non competere furti actionem.
Sed et si rem furtiuam imprudens quis emerit et ei subrepta sit, habebit furti actionem. 10.1
Apud Labeonem relatum est, si siliginario quis dixerit, ut quisquis nomine eius siliginem 11.1
petisset, ei daret, et quidam ex transeuntibus cum audisset, petiit eius nomine et accepit:
furti actionem aduersus eum, qui suppetet, siliginario competere, non mihi: non enim mihi
negotium, sed sibi silig<i>narius gessit. Si fugitiuum meum quis quasi suum a duumuiro 12.1
uel ab aliis qui potestatem habent de carcere uel custodia dimitteret, an is furti teneatur?
et placet, si fideiussores dedit, in eos domino actionem dandam, ut hi actiones suas mihi
mandent: quod si non acceperint fideiussorem, sed tamquam suum accipienti ei tradiderint,
dominum furti actionem aduersus plagiarium habiturum. Si quis de manu alicuius num- 13.1
mos aureos uel argenteos uel aliam rem excusserit, ita furti tenetur, si ideo fecit, ut alius
tolleret, isque sustulerit. Si quis massam meam argenteam subripuerit et pocula fecerit, 14.1
possum uel poculorum uel massae furti agere uel condictione. idem est et in uuis et in
musto et in uinaceis: nam et uuarum et musti et uinaceorum nomine furti agere potest,
sed et condici. Seruus, qui se liberum adfirmauit, ut sibi pecunia crederetur, furtum non 15.1
facit: namque hic nihil amplius quam idoneum se debitorem adfirmat. idem est et in eo,
qui se patrem familias finxit, cum esset filius familias, ut sibi promptius pecunia crede-
retur. Iulianus libro uicensimo secundo digestorum scripsit, si pecuniam quis a me ac- 16.1
ceperit, ut creditori meo soluat, deinde, cum tantam pecuniam eidem creditori deberet,
suo nomine soluerit, furtum eum facere. Si Titius alienam rem uendidit et ab emptore 17.1
accepit nummos, non uidetur nummorum furtum fecisse. Si ex duobus sociis omnium bo- 18.1
norum unus rem pignori acceperit eaque subrepta sit, Mela scripsit eum solum furti habere
actionem, qui pignori accepit, socium non habere. Neque uerbo neque scriptura quis fur- 19.1
tum facit: hoc enim iure utimur, ut furtum sine contrectatione non fiat. quare et opem
ferre uel consilium dare tunc nocet, cum secuta contrectatio est. Si quis asinum meum 20.1
coegisset et in equas suas τῆϲ γονῆϲ dumtaxat χάριν admisisset, furti non tenetur, nisi fu-
randi quoque animum habuit. quod et Herennio Modestino studioso meo de Dalmatia con-
sulenti rescripsi circa equos, quibus eiusdem rei gratia subiecisse quis equas suas propone-
batur, furti ita demum teneri, si furandi animo id fecisset, si minus, in factum agendum. 5
Cum Titio honesto uiro pecuniam credere uellem, subiecisti mihi alium Titium egenum, 21.1
quasi ille esset locuples, et nummos acceptos cum eo diuisisti: furti tenearis, quasi ope
tua consilioque furtum factum sit: sed et Titius furti tenebitur. Maiora quis pondera tibi 22.1
commodauit, cum emeres ad pondus: furti eum uenditori teneri Mela scribit: te quoque,
si scisti: <nam> non ex uoluntate uenditoris accipis, cum erret in pondere. Si quis seruo 23.1
meo persuaserit, ut nomen suum ex instrumento puta emptionis tolleret, et Mela scripsit
et ego puto furti agendum. Sed si seruo persuasum sit, ut tabulas meas describeret, puto, 24.1
si quidem seruo persuasum sit, serui corrupti agendum, si ipse fecit, de dolo actionem
dandam. Si linea margaritarum subrepta sit, dicendus est numerus. sed et si de uino 25.1
furti agatur, necesse est dici, quot amphorae subreptae sint. si uasa subrepta sint, nu-
merus erit dicendus. Si seruus meus, qui habebat peculii administrationem liberam, pactus 26.1
sit cum eo non donationis causa, qui rem eius peculiarem subripuerat, recte transactum
uidetur: quamuis enim domino quaeratur furti actio, attamen in peculio serui est. sed et
si tota poena furti dupli seruo soluta sit, non dubie fur liberabitur. cui consequens est,
ut, si forte a fure acceperit seruus, quod ei rei satis esse uideatur, similiter recte trans- 5
actum uideatur. Si quis iurauerit se furtum non fecisse, deinde rem furtiuam contrectet, 27.1
furti quidem actio peremitur, rei tamen persecutio domino seruatur. Si seruus subreptus 28.1
heres institutus fuerit, furti iudicio actor consequetur etiam pretium hereditatis, si modo
seruus, antequam iussu domini adeat, mortuus fuerit. condicendo quoque mortuum idem
consequetur. Si statuliber subreptus sit uel res sub condicione legata, deinde, antequam 29.1
adeatur, extiterit condicio, furti iam agi non potest, quia desiit interesse heredis: pendente
autem condicione tanti aestimandus est, quanti emptorem potest inuenire.
  Idem libro trigensimo octauo <ad edictum>. Si quis ex domo, in qua nemo 53.pr.1
erat, rapuerit, actione de bonis raptis in quadruplum conuenietur, furti non manifesti,
uidelicet si nemo eum deprehenderit tollentem.
  Paulus libro trigensimo nono ad edictum. Qui iniuriae causa ianuam ef- 54.pr.1
fregit, quamuis inde per alios res amotae sint, non tenetur furti: nam maleficia uoluntas
et propositum delinquentis distinguit. Si seruus commodatoris rem subripuerit et soluendo 1.1
sit is cui subreptum est, Sabinus ait posse et commodati agi cum eo et contra dominum
furti serui nomine: sed si pecuniam, quam dominus exegit, reddat, euanescere furti actio-
nem: idem et si remittat commodati actionem. Quod si seruus tuus rem tibi commodatam 2.1
subripuerit, furti tecum actio non est, quia tuo periculo res sit, sed tantum commodati.
Qui alienis negotiis gerendis se optulit, actionem furti non habet, licet culpa eius res 3.1
perierit: sed actione negotiorum gestorum ita damnandus est, si dominus actione ei cedat.
eadem sunt in eo, qui pro tutore negotia gerit, uel in eo tutore, qui diligentiam praestare
debeat, ueluti qui ex pluribus tutoribus testamento datis oblata satisdatione solus admini-
strationem suscepit. Si ex donatione alterius rem meam teneas et eam subripiam, ita de- 4.1
mum furti te agere mecum posse Iulianus ait, si intersit tua retinere possessionem, ueluti
si hominem donatum noxali iudicio defendisti uel aegrum curaueris, ut aduersus uindi-
cantem iustam retentionem habiturus sis.
  Gaius libro tertio decimo ad edictum prouinciale. Si pignore creditor uta- 55.pr.1
tur, furti tenetur. Eum, qui qu<o>d utendum accepit ipse alii commodauerit, furti obligari 1.1
responsum est. ex quo satis apparet furtum fieri et si quis usum alienae rei in suum lu-
crum conuertat. nec mouere quem debet, quasi nihil lucri sui gratia faciat: spe<c>ies enim
lucri est ex alieno largiri et beneficii debitorem sibi adquirere. unde et is furti tenetur,
qui ideo rem amouet, ut eam alii donet. Furem interdiu deprehensum non aliter occidere 2.1
lex duodecim tabularum permisit, quam si telo se defendat. teli autem appellatione et
ferrum et fustis et lapis et denique omne, quod nocendi causa habetur, significatur. Cum 3.1
furti actio ad poenae persecutionem pertineat, condictio uero et uindicatio ad rei recipe-
rationem, apparet recepta re nihilo minus saluam esse furti actionem, uindicationem uero
et condictionem tolli: sicut ex diuerso post solutam dupli aut quadrupli poenam salua est
uindicatio et condictio. Qui ferramenta sciens commodauerit ad effringendum ostium uel 4.1
armarium, uel scalam sciens commodauerit ad ascendendum: licet nullum eius consilium
principaliter ad furtum faciendum interuenerit, tamen furti actione tenetur. Si tutor qui 5.1
negotia gerit aut curator transegerit cum fure, euanescit furti actio.
  Ulpianus libro tertio disputationum. Cum creditor rem sibi pigneratam 56.pr.1
aufert, non uidetur contrectare, sed pignori suo incumbere.
  Iulianus libro uicensimo secundo digestorum. Interdum fur etiam manente 57.pr.1
poenae obligatione in quibusdam casibus rursus obligatur, ut cum eo saepius eiusdem rei
nomine furti agi possit. primus casus occurrit, si possessionis causa mutata esset, ueluti
si res in domini potestatem redisset eandemque idem subriperet uel eidem domino uel ei,
cui is commodasset aut uendidisset. sed et si persona domini mutata esset, altera poena 5
obligatur. Qui furem deducit ad praefectum uigilibus uel ad praesidem, existimandus est 1.1
elegisse uiam, qua rem persequeretur: et si negotium ibi terminatum et damnato fure re-
cepta est pecunia sublata in simplum, uidetur furti quaestio sublata, maxime si non so-
lum rem furtiuam fur restituere iussus fuerit, sed amplius aliquid in eum iudex constituerit.
sed et si nihil amplius quam furtiuam rem <restituere iussus fuerit>, ipso, quod in periculum 5
maioris poenae deductus est fur, intellegendum est quaestionem furti sublatam esse. Si 2.1
res peculiaris subrepta in potestatem serui redierit, soluitur furti uitium et incipit hoc casu
in peculio esse et a domino possideri. Cum autem seruus rem suam peculiarem furandi 3.1
consilio amouet, quamdiu eam retinet, condicio eius non mutatur (nihil enim domino abest):
sed si alii tradiderit, furtum faciet. Qui tutelam gerit, transigere cum fure potest et, si in 4.1
potestatem suam redegerit rem furtiuam, desinit furtiua esse, quia tutor domini loco ha-
betur. sed et circa curatorem furiosi eadem dicenda sunt, qui adeo personam domini
sustinet, ut etiam tradendo rem furiosi alienare existimetur. condicere autem rem furtiuam
tutor et curator furiosi eorum nomine possunt. Si duo serui tui uestem et argentum sub- 5.1
ripuerint et alterius nomine tecum de ueste actum fuerit, alterius de argento ag<a>tur: nulla
exceptio dari debebit ob eam rem, quod iam de ueste actum fuerit.
  Alfenus libro quarto digestorum a Paulo epitomatorum. Si cretae fodiun- 58.pr.1
dae causa specum quis fecisset et cretam abstulisset, fur est, non quia fodisset, sed quia
abstulisset.
  Iulianus libro quarto ad Urseium Ferocem. Si filio familias furtum factum 59.pr.1
esset, recte is pater familias factus eo nomine aget. sed et si res ei locata subrepta fuerit,
pater familias factus itidem agere poterit.
  Idem libro tertio ex Minicio. Si is, qui rem commodasset, eam rem clam 60.pr.1
abstulisset, furti cum eo agi non potest, quia suum recepisset et ille commodati liberatus
esset. hoc tamen ita accipiendum est, si nullas retinendi causas is cui commodata res
erat habuit: nam si impensas necessarias in rem commodatam fecerat, interfuit eius
potius per retentionem eas seruare quam ultro commodati agere, ideoque furti actionem 5
habebit.
  Africanus libro septimo quaestionum. Ancilla fugitiua quemadmodum sui 61.pr.1
furtum facere intellegitur, ita partum quoque contrectando furtiuum facit.
  Idem libro octauo quaestionum. Si seruus communis uni ex dominis fur- 62.pr.1
tum fecerit, communi diuidundo agi debere placet et arbitrio iudicis contineri, ut aut
damnum praestet aut parte cedat. cui consequens uidetur esse, ut etiam, si alienauerit
suam partem, similiter et cum emptore agi possit, ut quodammodo noxalis actio caput se-
quatur. quod tamen non eo usque producendum ait, ut etiam, si liber sit factus, cum ipso 5
agi posse dicamus, sicuti non ageretur etiam, si proprius fuisset. ex his igitur apparere
et mortuo seruo nihil esse, quod actor eo nomine consequi possit, nisi forte quid ex re
furtiua ad socium peruenerit. His etiam illud consequens esse ait, ut et si is seruus, quem 1.1
mihi pignori dederis, furtum mihi fecerit, agendo contraria pigneraticia consequar, uti simi-
liter aut damnum decidas aut pro noxae deditione hominem relinquas. Idem dicendum de 2.1
eo, quem conuenisset in causa redhibitionis esse, uti, quemadmodum accessiones et fructus
emptor restituere cogitur, ita et e contrario uenditor quoque uel damnum decidere uel pro
noxae deditione hominem relinquere cogatur. Nisi quod in his amplius sit, quod, si sciens 3.1
quis ignoranti furem pignori dederit, omni modo damnum praestare cogendus est: id enim
bonae fidei conuenire: Sed in actione empti praecipue spectandum esse, qualem seruum 4.1
uenditor repromiserit. Quod uero ad mandati actionem attinet, dubitare se ait, num aeque 5.1
dicendum sit omni modo damnum praestari debere, et quidem hoc amplius quam in supe-
rioribus causis seruandum, ut, etiamsi ignorauerit is, qui certum hominem emi mandauerit,
furem esse, nihilo minus tamen damnum decidere cog<a>tur. iustissime enim procuratorem
allegare non fuisse se id damnum passurum, si id mandatum non suscepisset: idque eui- 5
dentius in causa depositi apparere. nam licet alioquin aequum uideatur non oportere cui-
quam plus damni per seruum euenire, quam quanti ipse seruus sit, multo tamen aequius
esse nemini officium suum, quod eius, cum quo contraxerit, non etiam sui commodi causa
susceperit, damnosum esse, et sicut in superioribus contractibus, uenditione locatione pignore,
dolum eius, qui sciens reticuerit, puniendum esse dictum sit, ita in his culpam eorum, quo- 10
rum causa contrahatur, ipsis potius damnosam esse debere. nam certe mandantis culpam
esse, qui talem seruum emi sibi mandauerit, et similiter eius qui deponat, quod non fuerit
diligentior circa monendum, qualem seruum deponeret. Circa commodatum autem merito 6.1
aliud existimandum, uidelicet quod tunc eius solius commodum, qui utendum rogauerit,
uersetur. itaque eum qui commodauerit, sicut in locatione, si dolo quid fecerit non ultra
pretium serui quid amissurum: quin etiam paulo remissius circa interpretationem doli mali
debere nos uersari, quoniam, ut dictum sit, nulla utilitas commodantis interueniat. Haec 7.1
ita puto uera esse, si nulla culpa ipsius, qui mandatum uel depositum susceperit, inter-
cedat: ceterum si ipse ultro ei custodiam argenti forte uel nummorum commiserit, cum
alioquin nihil umquam dominus tale quid fecisset, aliter existimandum est. Locaui tibi 8.1
fundum, et (ut adsolet) conuenit, uti fructus ob mercedem pignori mihi essent. si eos clam
deportaueris, furti tecum agere posse aiebat. sed et si tu alii fructus pendentes uen-
dideris et emptor eos deportauerit, consequens erit, ut in furtiuam causam eos incidere
dicamus. etenim fructus, quamdiu solo cohaereant, fundi esse et ideo colonum, quia uolun- 5
tate domini eos percipere uideatur, suos fructus facere. quod certe in proposito non aeque
dicitur: qua enim ratione coloni fieri possint, cum emptor eos suo nomine cogat? Statu- 9.1
liberum, qui, si decem dederit, liber esse iussus erat, heres noxali iudicio defenderat: pen-
dente iudicio seruus datis decem heredi ad libertatem peruenit: quaeritur, an non aliter
absolutio fieri debeat, quam si decem, quae accepisset, heres actori dedisset. referre existi-
mauit, unde ea pecunia data esset, ut, si quidem aliunde quam ex peculio, haec saltem 5
praestet, quoniam quidem si nondum ad libertatem seruus peruenisset, noxae deditus ei,
cui deditus esset, daturus fuerit: si uero ex peculio, quia nummos heredis dederit, quos
utique is passurus eum non fuerit ei dare, contra statuendum.
  Marcianus libro quarto regularum. Furtum non committit, qui fugitiuo 63.pr.1
iter monstrauit.
  Macer libro secundo publicorum iudiciorum. Non poterit praeses prouin- 64.pr.1
ciae efficere, ut furti damnatum non sequatur infamia.
  Neratius libro primo membranarum. A Titio herede homo Seio legatus 65.pr.1
ante aditam hereditatem Titio furtum fecit. si adita hereditate Seius legatum ad se per-
tinere uoluerit, furti eius serui nomine aget cum eo Titius, quia neque tunc, cum faceret
furtum, eius fuit, et (ut maxime quis existimet, si seruus esse coeperit eius, cui furtum
fecerat, tolli furti actionem, ut nec si alienatus sit, agi possit eo nomine) ne post aditam 5
quidem hereditatem Titii factus est, quia ea, quae legantur, recta uia ab eo qui legauit
ad eum cui legata sunt transeunt.
  Ulpianus libro primo ad edictum aedilium curulium. Qui ea 66.pr.1
mente alienum quid contrectauit, ut lucrifaceret, tametsi mutato consilio id domino postea
reddidit, fur est: nemo enim tali peccato paenitentia sua nocens esse desi<n>it.
  Paulus libro septimo ad Plautium. Si is, qui rem pignori dedit, uendiderit 67.pr.1
eam: quamuis dominus sit, furtum facit, siue eam tradiderat creditori siue speciali pactione
tantum obligauerat: idque et Iulianus putat. Si is, cui res subrepta sit, dum apud furem 1.1
sit, legauerat eam mihi, an, si postea fur eam contrectet, furti actionem habeam? et se-
cundum Octaueni sententiam mihi soli competit furti actio, cum heres suo nomine non
habeat, quia, quacumque ratione dominium mutatum sit, domino competere furti actionem
constat. Eum, qui mulionem dolo malo in ius uocasset, si interea mulae perissent, furti 2.1
teneri ueteres responderunt. Iulianus respondit eum, qui pecuniis exigendis praepositus 3.1
est, si manumissus exigat, furti teneri. quod ei consequens est dicere et in tutore, cui
post pubertatem solutum est. Si tu Titium mihi commendaueris quasi idoneum, cui cre- 4.1
derem, et ego in Titium inquisii, deinde tu alium adducas quasi Titium, furtum facies,
quia Titium esse hunc credo, scilicet si et ille qui adducitur scit: quod si nesciat, non
facies furtum, nec hic qui adduxit opem tulisse potest uideri cum furtum factum non sit:
sed dabitur actio in factum in eum qui adduxit. Si stipulatus de te sim 'per te non fieri, 5.1
quo minus homo Eros intra kalendas illas mihi detur', quamuis mea interesset eum non
subripi (cum subrepto eo ex stipulatu non teneris, si tamen per te factum non sit quo
minus mihi daretur), non tamen furti actionem me habere.
  Celsus libro duodecimo digestorum. Infitiando depositum nemo facit 68.pr.1
furtum (nec enim furtum est ipsa infitiatio, licet prope furtum est): sed si possessionem
eius apiscatur interuertendi causa, facit furtum. nec refert, in digito habeat anulum an
dactyliotheca quem, cum deposito teneret, habere pro suo destinauerit. Si tibi subreptum 1.1
est, quod nisi die certa dedisses, poenam promisisti, ideoque sufferre eam necesse fuit,
furti actione hoc quoque coaestimabitur. Infans apud furem adoleuit: tam adulescentis 2.1
furtum fecit ille quam infantis, et unum tamen furtum est: ideoque dupli tenetur, quanti
umquam apud eum plurimi fuit. nam quod semel dumtaxat furti agi cum eo potest, quid
refert propositae quaestioni? quippe, si subreptus furi foret ac rursus a fure altero eum
recuperasset, etiam si duo furta fecisset, non amplius quam semel cum eo furti agi posse<t>. 5
nec dubitauerim, quin adulescentis potius quam infantis aestimationem fieri oporteret. et
quid tam ridiculum est quam meliorem furis condicionem esse propter continuationem
furti existimare? Cum seruus inemptus factus sit, non posse emptorem furti agere cum 3.1
uenditore ob id, quod is seruus post emptionem, antequam redderetur, subripuisset. Quod 4.1
furi ipsi furtum fecerit furtiuus seruus, eo nomine actionem cum domino furem habiturum
placet, ne facinora talium seruorum non solum ipsis impunitatem, sed dominis quoque
eorum quaestui erunt: plerumque enim eius generis seruorum furtis peculia eorundem
augentur. Si colonus post lustrum conductionis anno amplius fructus inuito domino per- 5.1
ceperit, uidendum, ne messis et uindemiae furti cum eo agi possit. et mihi dubium non
uidetur, quin fur et si consumpserit rem subreptam, repeti ea ab eo possit.
  Marcellus libro octauo digestorum. Hereditariae rei furtum fieri Iulianus 69.pr.1
negabat, nisi forte pignori dederat defunctus aut commodauerat:
  Scaeuola libro quarto quaestionum. aut in qua usus fructus alienus est. 70.pr.1
  Marcellus libro octauo digestorum. His enim casibus putabat heredita- 71.1.1
riarum rerum fieri furtum et usucapionem impediri idcircoque heredi quoque actionem
furti competere posse.
  Iauolenus libro quinto decimo ex Cassio. Si is, cui commodata res erat, 72.1.1
furtum ipsius admisit, agi cum eo et furti et commodati potest: et, si furti actum est,
commodati actio exstinguitur, si commodati, action<i> furti exceptio obicitur. Eius rei, 1
quae pro herede possidetur, furti actio ad possessorem non pertinet, quamuis usucapere
quis possit, quia furti agere potest is, cuius interest rem non subripi, interesse autem
eius uidetur qui damnum passurus est, non eius qui lucrum facturus esset.
  Modestinus libro septimo responsorum. Sempronia libellos composuit 73.pr.1
quasi datura centurioni, ut ad officium transmitterentur, sed non dedit: Lucius pro tribu-
nali eos recitauit quasi officio traditos: non sunt inuenti in officio neque centurioni tra-
diti: <quaero>, quo crimin<i> subiciatur, qui ausus est libellos de domo subtractos pro tribunali
legere, qui non sint dati? Modestinus respondit, si clam subtraxit, furtum commissum. 5
  Iauolenus libro quinto decimo ex Cassio. Si is, qui pignori rem accepit, 74.pr.1
cum de uendendo pignore nihil conuenisset, uendidit, aut ante, quam dies uenditionis
ueniret pecunia non soluta, id fecit: furti se obligat.
  Idem libro quarto epistularum. Furtiuam ancillam bona fide duorum 75.pr.1
aureorum emptam cum possiderem, subripuit mihi Attius, cum quo et ego et dominus
furti agimus: quaero, quanta aestimatio pro utroque fieri debet. respondit: emptori
duplo, quanti eius interest, aestimari debet, domino autem duplo, quanti ea mulier fuerit.
nec nos mouere debet, quod duobus poena furti praestabitur, quippe, cum eiusdem rei 5
nomine praestetur, emptori eius possessionis, domino ipsius proprietatis causa prae-
standa est.
  Pomponius libro uicensimo primo ad Quintum Mucium. Si is, qui simula- 76.pr.1
bat se procuratorem esse, effecisset, ut uel sibi uel cui me delegauit promitterem, furti
cum eo agere non possum, quoniam nullum corpus interuenisset, quod furandi animo con-
trectaretur.
  Idem libro trigensimo octauo ad Quintum Mucium. Qui re sibi commodata 77.pr.1
uel apud se deposita usus est aliter atque accepit, si existimauit se non inuito domino id
facere, furti non tenetur. sed nec depositi ullo modo tenebitur: commodati an teneatur,
in culpa aestimatio erit, id est an non debuerit existimare id dominum permissurum. Si 1.1
quis alteri furtum fecerit et id quod subripuit alius ab eo subripuit, cum posteriore fure
dominus eius rei furti agere potest, fur prior non potest, ideo quod domini interfuit, non
prioris furis, ut id quod subreptum est saluum esset. haec Quintus Mucius refert et uera
sunt: nam licet intersit furis rem saluam esse, quia condictione tenetur, tamen cum eo 5
is cuius interest furti habet actionem, si honesta ex causa interest. nec utimur Seruii
sententia, qui putabat, si rei subreptae dominus nemo exstaret nec exstaturus esset, furem
habere furti actionem: non magis enim tunc eius esse intellegitur, qui lucrum facturus
sit. dominus igitur habebit cum utroque furti actionem, ita ut, si cum altero furti actionem
inchoat, aduersus alterum nihilo minus duret: sed et condictionem, quia ex diuersis factis 10
tenentur.
  Idem libro tertio decimo ex uariis lectionibus. Qui saccum habentem pe- 78.pr.1
cuniam subripit, furti etiam sacci nomine tenetur, quamuis non sit ei animus sacci sub-
ripiendi.
  Papinianus libro octauo quaestionum. Rem inspiciendam quis dedit: si 79.pr.1
periculum spectet eum qui accepit, ipse furti agere potest.
  Idem libro nono quaestionum. Si debitor pignus subripuit, 80.pr.1
quod actione furti soluit nullo modo recipit.
  Idem libro duodecimo quaestionum. Si uendidero neque tradidero seruum 81.pr.1
et is sine culpa mea subripiatur, magis est, ut mihi furti competat actio: et mea uidetur
interesse, quia dominium apud me fuit uel quoniam ad praestandas actiones teneor. Cum 1.1
autem iure dominii defertur furti actio, quamuis non alias, nisi nostra intersit, competat,
tamen ad aestimationem corporis, si nihil amplius intersit, utilitas mea referenda est,
idque et in statuliberis et in legato sub condicione relicto probatur: alioquin diuersum
probantibus statui facile quantitas non potest. quia itaque tunc sola utilitas aestimationem 5
facit, cum cessante dominio furti actio nascitur, in istis causis ad aestimationem corporis
furti actio referri non potest. Si ad exhibendum egissem optaturus seruum mihi legatum 2.1
et unus ex familia seruus subreptus, heres furti habebit actionem: eius interest: nihil
enim refert, cur praestari custodia debeat. Cum raptor omnimodo furtum facit, mani- 3.1
festus fur existimandus est: Is autem, cuius dolo fuerit raptum, furti quidem non tene- 4.1
bitur, sed ui bonorum raptorum. Si Titius, cuius nomine pecuniam perperam falsus pro- 5.1
curator accepit, ratum habeat, ipse quidem Titius negotiorum gestorum ag<et>, ei uero, qui
pecuniam indebitam dedit, aduersus Titium erit indebiti condictio, aduersus falsum pro-
curatorem furtiua durabit: electo Titio non inique per doli exceptionem, uti praestetur
ei furtiua condictio, desiderabitur. quod si pecunia fuit debita, ratum habente Titio furti 5
actio euanescit, quia debitor liberatur. Falsus autem procurator ita demum furtum pecu- 6.1
niae faciet, si nomine quoque ueri procuratoris, quem creditor habuit, adsumpto debitorem
alienum circumuenerit. quod aeque probatur et i<n> eo, qui sibi deberi pecuniam ut heredi
Sempronii creditoris adseuerauit, cum esset alius. Qui rem Titii agebat, eius nomine 7.1
falso procuratori creditoris soluit et Titius ratum habuit: non nascitur ei furti actio, quae
statim, cum pecunia soluta est, ei qui dedit nata est, cum Titii nummorum dominium
non fuerit neque possessio. sed condictionem indebiti quidem Titius habebit, furtiuam
autem qui pecuniam dedit: quae, si negotiorum gestorum actione Titius conueniri coeperit, 5
arbitrio iudicis ei praestabitur.
  Idem libro primo responsorum. Ob pecuniam ciuitati subtractam actione 82.pr.1
furti, non crimine peculatus tenetur.
  Paulus libro secundo sententiarum. Fullo et sarcinator, qui polienda uel 83.pr.1
sarcienda uestimenta accepit, si forte his utatur, ex contrectatione eorum furtum fecisse
uidetur, quia non in eam causam ab eo uidentur accepta. Frugibus ex fundo subreptis 1.1
tam colonus quam dominus furti agere possunt, quia utriusque interest rem persequi.
Qui ancillam non meretricem libidinis causa subripuit, furti actione tenebitur et, si sub- 2.1
pressit, poena legis Fabiae coercetur. Qui tabulas cautionesue subripuit, in adscriptam 3.1
summam furti actione tenebitur: nec refert, cancellatae nec ne sint, quia ex his debitum
magis solutum esse comprobari potest.
  Neratius libro primo responsorum. Si quis ex bonis eius, quem putabat 84.pr.1
mortuum, qui uiuus erat, pro herede res adprehenderit, eum furtum non facere. Ei, cum 1.1
quo suo nomine furti actum est, si serui nomine de alia re aduersus eum agatur, non
dandam exceptionem furti una facti.
  Paulus libro secundo ad Neratium. Quamuis res furtiua, nisi ad dominum 85.pr.1
redierit, usucapi non possit, tamen, si eo nomine lis aestimata fuerit uel furi dominus eam
uendiderit, non interpellari iam usucapionis ius dicendum est.
  Idem libro secundo manualium. Is, cuius interest non subripi, furti actio- 86.pr.1
nem habet, si et rem tenuit domini uoluntate, id est ueluti is cui res locata est. is autem,
qui sua uoluntate uel etiam pro tutore negotia gerit, item tutor uel curator ob rem sua
culpa subreptam non habet furti actionem. item is, cui ex stipulato uel ex testamento
seruus debetur, quamuis intersit eius, non habet furti actionem: sed nec is, qui fideiussit 5
pro colono.
  Tryphoninus libro nono disputationum. Si ad dominum ignorantem per- 87.pr.1
ueniret res furtiua uel <ui> possessa, non uideatur in potestatem domini reuersa, ideo nec
si post talem domini possessionem bona fide ementi uenierit, usucapio sequitur.
  Paulus libro primo decretorum. Creditori actio furti in summam pignoris, 88.pr.1
non debiti competit. sed ubi debitor ipse subtraxisset pignus, contra probatur, ut in sum-
mam pecuniae debitae et usurarum eius furti conueniretur.
  Idem libro singulari de concurrentibus actionibus. Si quis egerit ui bo- 89.pr.1
norum raptorum, etiam furti agere non potest: quod si furti elegerit in duplum agere,
potest et ui bonorum raptorum agere sic, ut non excederet quadruplum.
  Idem libro singulari de poenis paganorum. Si libertus patrono uel cliens, 90.pr.1
uel mercennarius ei qui eum conduxit, furtum fecerit, furti actio non nascitur.
  Iauolenus libro nono ex posterioribus Labeonis. Fullo actione locati de 91.pr.1
domino liberatus est: negat eum furti recte acturum Labeo. item si furti egisset, prius-
quam ex locato cum eo ageretur et, antequam de furto iudicaretur, locati actione libe-
ratus esset, et fur ab eo absolui debet. quod si nihil eorum ante accidisset, furem ei
condemnari oportere. haec idcirco, quoniam furti eatenus habet actionem, quatenus eius 5
interest. Nemo opem aut consilium alii praestare potest, qui ipse furti faciendi consilium 1.1
capere non potest.
  Labeo libro secundo pithanon a Paulo epitomatorum. Si quis, cum sciret 92.pr.1
quis sibi subripi, non prohibuit, non potest furti agere. Paulus. immo contra: nam si
qui<s> scit sibi rapi et, quia non potest prohibere, quieuit, furti agere potest. at si potuit
prohibere nec prohibuit, nihilo minus furti aget: et hoc modo patronus quoque liberto et
is, cuius magna uerecundia ei, quem in praesentia pudor ad resistendum impedit, furtum 5
facere solet.
  Ulpianus libro trigensimo octauo ad edictum. Meminisse oportebit nunc 93.pr.1
furti plerumque criminaliter agi et eum qui agit in crimen subscribere, non quasi publi-
cum sit iudicium, sed quia uisum est temeritatem agentium etiam extraordinaria animad-
uersione coercendam. non ideo tamen minus, si qui uelit, poterit ciuiliter agere.