PRO Q. LIGARIO ORATIO
  Novum crimen, C. Caesar, et ante hunc diem non au- 1.1
ditum propinquus meus ad te Q. Tubero detulit, Q. Ligarium
in Africa fuisse, idque C. Pansa, praestanti vir ingenio, fretus
fortasse familiaritate ea quae est ei tecum ausus est confi-
teri. Itaque quo me vertam nescio. Paratus enim veneram, 5
cum tu id neque per te scires neque audire aliunde potuisses,
ut ignoratione tua ad hominis miseri salutem abuterer. Sed
quoniam diligentia inimici investigatum est quod latebat,
confitendum est, opinor, praesertim cum meus necessarius
Pansa fecerit ut id integrum iam non esset, omissaque con- 10
troversia omnis oratio ad misericordiam tuam conferenda
est, qua plurimi sunt conservati, cum a te non liberationem
culpae, sed errati veniam impetravissent. Habes igitur, 2.1
Tubero, quod est accusatori maxime optandum, confitentem
reum, sed tamen hoc confitentem, se in ea parte fuisse qua
te, qua virum omni laude dignum, patrem tuum. Itaque
prius de vestro delicto confiteamini necesse est quam Li- 5
gari ullam culpam reprehendatis.
  Q. enim Ligarius, cum esset nulla belli suspicio, legatus in
Africam C. Considio profectus est, qua in legatione et civi-
bus et sociis ita se probavit ut decedens Considius provincia
satis facere hominibus non posset, si quemquam alium pro- 10
vinciae praefecisset. Itaque Ligarius, cum diu recusans
nihil profecisset, provinciam accepit invitus; cui sic praefuit
in pace ut et civibus et sociis gratissima esset eius integritas
et fides. Bellum subito exarsit, quod qui erant in Africa 3.1
ante audierunt geri quam parari. Quo audito partim cupi-
ditate inconsiderata, partim caeco quodam timore primo
salutis, post etiam studi sui quaerebant aliquem ducem,
cum Ligarius domum spectans, ad suos redire cupiens, nullo 5
se implicari negotio passus est. Interim P. Attius Varus,
qui tum praetor Africam obtinuerat, Vticam venit. Ad eum
statim concursum est. Atque ille non mediocri cupiditate
adripuit imperium, si illud imperium esse potuit quod ad priva-
tum clamore multitudinis imperitae, nullo publico consilio de- 10
ferebatur. Itaque Ligarius, qui omne tale negotium fugeret, 4.1
paulum adventu Vari conquievit. Adhuc, C. Caesar, Q.
Ligarius omni culpa vacat. Domo est egressus non modo
nullum ad bellum sed ne ad minimam quidem suspicionem
belli; legatus in pace profectus in provincia pacatissima ita se 5
gessit ut ei pacem esse expediret. Profectio certe animum
tuum non debet offendere: num igitur remansio? Multo
minus. Nam profectio voluntatem habuit non turpem,
remansio necessitatem etiam honestam. Ergo haec duo
tempora carent crimine: unum cum est legatus profectus, 10
alterum cum efflagitatus a provincia praepositus Africae est.
Tertium tempus quod post adventum Vari in Africa restitit, 5.1
si est criminosum, necessitatis crimen est, non voluntatis.
An ille, si potuisset illinc ullo modo evadere, Vticae quam
Romae, cum P. Attio quam cum concordissimis fratribus,
cum alienis esse quam cum suis maluisset? Cum ipsa 5
legatio plena desideri ac sollicitudinis fuisset propter incre-
dibilem quendam fratrum amorem, hic aequo animo esse
potuit belli discidio distractus a fratribus?