Quam ob rem tandem, inquit, non satisfacit? te enim 1.15.8
iudicem aequum puto, modo quae dicat ille bene noris.
  Nisi mihi Phaedrum, inquam, tu mentitum aut Ze- 16.1
nonem putas, quorum utrumque audivi, cum mihi nihil
sane praeter sedulitatem probarent, omnes mihi Epi-
curi sententiae satis notae sunt. atque eos, quos no-
minavi, cum Attico nostro frequenter audivi, cum mi- 5
raretur ille quidem utrumque, Phaedrum autem etiam
amaret, cotidieque inter nos ea, quae audiebamus, con-
ferebamus, neque erat umquam controversia, quid ego
intellegerem, sed quid probarem.
  Quid igitur est? inquit; audire enim cupio, quid non 17.1
probes.
  Principio, inquam, in physicis, quibus maxime glo-
riatur, primum totus est alienus. Democritea dicit per-
pauca mutans, sed ita, ut ea, quae corrigere vult, mihi 5
quidem depravare videatur. ille atomos quas appellat,
id est corpora individua propter soliditatem, censet in
infinito inani, in quo nihil nec summum nec infimum
nec medium nec ultimum nec extremum sit, ita ferri,
ut concursionibus inter se cohaerescant, ex quo effi- 10
ciantur ea, quae sint quaeque cernantur, omnia, eum-
que motum atomorum nullo a principio, sed ex aeterno
tempore intellegi convenire. Epicurus autem, in quibus 18.1
sequitur Democritum, non fere labitur. quamquam utrius-
que cum multa non probo, tum illud in primis, quod,
cum in rerum natura duo quaerenda sint, unum, quae
materia sit, ex qua quaeque res efficiatur, alterum, quae 5
vis sit, quae quidque efficiat, de materia disseruerunt,
vim et causam efficiendi reliquerunt. sed hoc commune
vitium, illae Epicuri propriae ruinae: censet enim eadem
illa individua et solida corpora ferri deorsum suo pon-
dere ad lineam, hunc naturalem esse omnium corporum 10
motum. deinde ibidem homo acutus, cum illud occur- 19.1
reret, si omnia deorsus e regione ferrentur et, ut dixi,
ad lineam, numquam fore ut atomus altera alteram
posset attingere itaque * * attulit rem commenticiam: de-
clinare dixit atomum perpaulum, quo nihil posset fieri 5
minus; ita effici complexiones et copulationes et ad-
haesiones atomorum inter se, ex quo efficeretur mun-
dus omnesque partes mundi, quaeque in eo essent.
Quae cum tota res <est> ficta pueriliter, tum ne efficit
<quidem>, quod vult. nam et ipsa declinatio ad libi- 10
dinem fingitur—ait enim declinare atomum sine causa;
quo nihil turpius physico, quam fieri quicquam sine
causa dicere,—et illum motum naturalem omnium pon-
derum, ut ipse constituit, e regione inferiorem locum
petentium sine causa eripuit atomis nec tamen id, cuius 15
causa haec finxerat, assecutus est. nam si omnes atomi 20.1
declinabunt, nullae umquam cohaerescent, sive aliae
declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum erit
hoc quasi provincias atomis dare, quae recte, quae ob-
lique ferantur, deinde eadem illa atomorum, in quo 5
etiam Democritus haeret, turbulenta concursio hunc
mundi ornatum efficere non poterit. ne illud quidem
physici, credere aliquid esse minimum, quod profecto
numquam putavisset, si a Polyaeno, familiari suo, geo-
metrica discere maluisset quam illum etiam ipsum de- 10
docere. sol Democrito magnus videtur, quippe homini
erudito in geometriaque perfecto, huic pedalis fortasse;
tantum enim esse censet, quantus videtur, vel paulo
aut maiorem aut minorem. ita, quae mutat, ea corrum- 21.1
pit, quae sequitur sunt tota Democriti, atomi, inane,
imagines, quae εἴδωλα nominant, quorum incursione
non solum videamus, sed etiam cogitemus; infinitio
ipsa, quam ἀπειρίαν vocant, tota ab illo est, tum innu- 5
merabiles mundi, qui et oriantur et intereant cotidie.
quae etsi mihi nullo modo probantur, tamen Democri-
tum laudatum a ceteris ab hoc, qui eum unum secutus
esset, nollem vituperatum.