Nimium mihi diu videor in uno genere versari criminum; 2.4.105.1
sentio, iudices, occurrendum esse satietati aurium animo-
rumque vestrorum. Quam ob rem multa praetermittam;
ad ea autem quae dicturus sum reficite vos, quaeso, iudices,
per deos immortalis,—eos ipsos de quorum religione iam 5
diu dicimus,—dum id eius facinus commemoro et profero
quo provincia tota commota est. De quo si paulo altius
ordiri ac repetere memoriam religionis videbor, ignoscite:
rei magnitudo me breviter perstringere atrocitatem criminis
non sinit. 10
  Vetus est haec opinio, iudices, quae constat ex antiquis- 106.1
simis Graecorum litteris ac monumentis, insulam Siciliam
totam esse Cereri et Liberae consecratam. Hoc cum ceterae
gentes sic arbitrantur, tum ipsis Siculis ita persuasum est
ut in animis eorum insitum atque innatum esse videatur. 5
Nam et natas esse has in his locis deas et fruges in ea terra
primum repertas esse arbitrantur, et raptam esse Liberam,
quam eandem Proserpinam vocant, ex Hennensium nemore,
qui locus, quod in media est insula situs, umbilicus Siciliae
nominatur. Quam cum investigare et conquirere Ceres 10
vellet, dicitur inflammasse taedas iis ignibus qui ex Aetnae
vertice erumpunt; quas sibi cum ipsa praeferret, orbem
omnem peragrasse terrarum. Henna autem, ubi ea quae 107.1
dico gesta esse memorantur, est loco perexcelso atque edito,
quo in summo est aequata agri planities et aquae perennes,
tota vero ab omni aditu circumcisa atque directa est; quam
circa lacus lucique sunt plurimi atque laetissimi flores omni 5
tempore anni, locus ut ipse raptum illum virginis, quem iam
a pueris accepimus, declarare videatur. Etenim prope est
spelunca quaedam conversa ad aquilonem infinita altitudine,
qua Ditem patrem ferunt repente cum curru exstitisse
abreptamque ex eo loco virginem secum asportasse et subito 10
non longe a Syracusis penetrasse sub terras, lacumque in eo
loco repente exstitisse, ubi usque ad hoc tempus Syracusani
festos dies anniversarios agunt celeberrimo virorum mulie-
rumque conventu. Propter huius opinionis vetustatem,
quod horum in his locis vestigia ac prope incunabula re- 15
periuntur deorum, mira quaedam tota Sicilia privatim ac
publice religio est Cereris Hennensis. Etenim multa saepe
prodigia vim eius numenque declarant; multis saepe in
difficillimis rebus praesens auxilium eius oblatum est, ut
haec insula ab ea non solum diligi sed etiam incoli custo- 20
dirique videatur. Nec solum Siculi, verum etiam ceterae 108.1
gentes nationesque Hennensem Cererem maxime colunt.
Etenim si Atheniensium sacra summa cupiditate expetuntur,
ad quos Ceres in illo errore venisse dicitur frugesque attu-
lisse, quantam esse religionem convenit eorum apud quos 5
eam natam esse et fruges invenisse constat? Itaque apud
patres nostros atroci ac difficili rei publicae tempore, cum
Tiberio Graccho occiso magnorum periculorum metus ex
ostentis portenderetur, P. Mucio L. Calpurnio consulibus
aditum est ad libros Sibyllinos; ex quibus inventum est 10
Cererem antiquissimam placari oportere. Tum ex amplis-
simo collegio decemvirali sacerdotes populi Romani, cum
esset in urbe nostra Cereris pulcherrimum et magnificen-
tissimum templum, tamen usque Hennam profecti sunt.
Tanta enim erat auctoritas et vetustas illius religionis ut, 15
cum illuc irent, non ad aedem Cereris sed ad ipsam
Cererem proficisci viderentur. Non obtundam diutius; 109.1
etenim iam dudum vereor ne oratio mea aliena ab iudici-
orum ratione et a cotidiana dicendi consuetudine esse
videatur. Hoc dico, hanc ipsam Cererem antiquissimam,
religiosissimam, principem omnium sacrorum quae apud 5
omnis gentis nationesque fiunt, a C. Verre ex suis templis
ac sedibus esse sublatam. Qui accessistis Hennam, vidistis
simulacrum Cereris e marmore et in altero templo Liberae.
Sunt ea perampla atque praeclara, sed non ita antiqua. Ex
aere fuit quoddam modica amplitudine ac singulari opere 10
cum facibus perantiquum, omnium illorum quae sunt in eo
fano multo antiquissimum; id sustulit. Ac tamen eo con-
tentus non fuit. Ante aedem Cereris in aperto ac propa- 110.1
tulo loco signa duo sunt, Cereris unum, alterum Triptolemi,
pulcherrima ac perampla. Pulchritudo periculo, amplitudo
saluti fuit, quod eorum demolitio atque asportatio perdiffi-
cilis videbatur. Insistebat in manu Cereris dextra grande 5
simulacrum pulcherrime factum Victoriae; hoc iste e signo
Cereris avellendum asportandumque curavit.