'At exempla, quoniam testimoniorum similia
|
4.5.11
|
sunt, item convenit ut testimonia ab hominibus pro-
|
|
batissimis sumi.' Primum omnium exempla po-
|
|
nuntur nec confirmandi neque testificandi causa, sed
|
|
demonstrandi. Non enim, cum dicimus esse exorna-
|
15
|
tionem, quae verbi causa constet ex similiter desi-
|
|
nentibus verbis et su<m>imus hoc exemplum a Crasso:
|
|
'quibus possumus et debemus' testimonium conloca-
|
|
mus, sed exemplum. Hoc interest igitur inter testi-
|
|
monium et exemplum: exemplo demonstratur id, quod
|
20
|
dicimus, cuiusmodi sit; testimonio, esse illud ita, ut
|
|
nos dicimus, confirmatur. Praeterea oportet testi-
|
6.1
|
monium cum re convenire; aliter enim rem non po-
|
|
test confirmare. At id, quod illi faciunt, quo<m> re non
|
|
convenit. Quid ita? Quia pollicentur artem se scri-
|
|
bere, exempla proferunt ab <i>is plerumque, qui artem
|
5
|
nescierunt. Tum quis est, qui possit id, quod de
|
|
arte scripserit, conprobare, nisi aliquid scribat ex arte?
|
|
Contraque faciunt, quam polliceri videntur. Nam cum
|
|
scribere artem instituunt, videntur dicere se excogi-
|
|
tasse, quod alios doceant; cum scribunt, ostendunt
|
10
|
nobis, alii quid excogitarint.
|
|
'At hoc ipsum difficile est,' inquiunt, 'eligere
|
|
de multis.' Quid dicitis difficile, utrum laboriosum
|
|
an artificiosum? Laboriosum non statim praeclarum.
|
|
Sunt enim multa laboriosa, quae si faciatis, non con-
|
15
|
tinuo gloriemini; nisi etiam, si vestra manu fabulas
|
|
aut orationes totas transscripsissetis, gloriosum puta-
|
|
retis. Sin istud artificiosum egregium dicitis, videte
|
|
ne insueti rerum maiorum videamini, si vos parva res
|
|
sicuti magna delectabit. Nam isto modo selegere ru-
|
20
|
dis quidem nemo potest, sed sine summo artificio
|
|
multi. Quisquis enim audivit de arte paulo plus, in
|
7.1
|
elocutione praesertim, omnia videre poterit, quae ex
|
|
arte dicentur; facere nemo poterit nisi eruditus. Ita
|
|
ut, si Ennii de tragoediis velis sententias eligere
|
|
aut de Pacuvianis nuntios, sed quia plane rudis id
|
5
|
facere nemo poterit, cum feceris, te litteratissimum
|
|
putes, ineptus sis, propterea quod id facile faciat qui-
|
|
vis mediocriter litteratus, item si, cum de orationibus
|
|
aut poëmatis elegeris exempla, quae certis signis arti-
|
|
ficii notata sunt, quia rudis id nemo facere possit,
|
10
|
artificiosissime te fecisse putes, erres, propterea quod
|
|
isto signo videmus te nonnihil scire, aliis signis multa
|
|
scire intellegemus. Quod si artificiosum est intelle-
|
|
gere, quae sint ex arte scripta, multo est artificiosius
|
|
ipsum scribere ex arte. Qui enim scribit artificiose,
|
15
|
ab aliis commode scripta facile intell<e>gere poterit;
|
|
qui eliget facile, non continuo commode ipse scribet.
|
|
Et, si est maxime artificiosum, alio tempore utantur
|
|
ea facultate, non tum, cum parere et ipsi gignere et
|
|
proferre debent. Postremo in eo vim artificii consu-
|
20
|
mant, ut ipsi ab aliis potius eligendi, quam aliorum
|
|
boni selectores existimentur. Contra ea, quae ab iis
|
|
dicuntur, qui dicunt alienis exemplis uti oportere, sa-
|
|
tis est dictum. Nunc, quae separatim dici possint,
|
|
consideremus.
|
25
|