col. I
Frag. Aurelian. ac Berol.
  <apud> 1.1a
quem exercitus fuerat,
legionem misit despecta 2
vanitate, idque illi in
sapientiam cesserat. dein
L. Octavius et C. Co<t>ta con- 5
sulatum ingress<i>, quorum
Octavius langu<i>de et
incuriose fuit, C<ot>ta prom-
ptius, sed ambiti<on>e tum
ingenita largitio<n>e cupi- 10
ens gratiam sing<ul>orum . . .
col. II
Frag. Aurelian. ac Berol.
P. que Lentulus Marcel<linus> 2.1
eodem auctore quaest<or>
in novam provinci<am>
Curenas missus est, q<uod>
ea mortui regis Apio<nis> 5
testamento nobis d<ata>
prudentiore quam <illas>
per gentis et minus g<lo>-
riae avidi imperio co<nti>-
nenda fuit. praetere<a di>- 10
versorum ordin<um> <certa-
mina hoc anno exarserunt>.
col. III
Frag. Aurelian. ac Berol.
<Annonae intolerabil-> 3.1a
is saevitia. qua re fati<ga>-
ta plebes forte consul- 2
<es> ambo Q. Metellum, cui
<pos>tea Cretico cognomen-
<tu>m fuit, candidatum 5
<pr>aetorium sacra via de-
<du>c<en>tis cum magno tu-
<m>ultu invadit fugien-
<tis>que secuta ad Octavi do-
<mu>m quae propior erat in 10
<de> . . . . <pu>gnaculum perve<nit>?
col. VII
Frag. Aurelianense
<ad impetum omnia para-> 5a.1a
re. dein signo dato prae-
cipiti iam secunda vigi- 2
lia simul utrimque pugnam
occipiunt, magno tumul-
tu primo eminus pe<r> obs- 5
curam noctem tela in in-
certum iacien<te>s, post, ubi
Romani de industria non
tela neque clamorem redde-
bant, perculsos formidi- 10
ne aut desertam munitio-
nem [g]rati avide in fossas
et inde velocissimum ge-
nus per vallum <p>roperat.
at superstantes tum de- 15
nique saxa, pila, sudes iacere
et multos prope egressos
comminus plagis aut um-
bonibus depulsare; qua repen-
tina formidine pars <in> val- 20
lo transfixa, alii super te-
col. VIII
Frag. Aurelianense
la sua praecipitati, ruinaque 5b.1
multorum fossae semiple-
tae sunt, ceteris fuga tuta
fuit incerto noctis et me-
tu insidiarum. dein post 5
paucos dies egestate aquae co-
acta deditio est, oppidum
incensum et cultores ve-
nundati eoque terrore mox
Isaura Nova legati pacem 10
[m]orantes venere obsides-
que et iussa facturos promit-
tebant. Igitur Servilius prudens
ferociae hostium, neque il-
lis taedium belli, sed repen- 15
tinam formidinem pacem
suadere, ne remissione mu-
tarent animos, quam pri-
mum moenia eorum cum
omnibus copiis accessit, mol- 20
col. IX
Frag. Aurelianense
lia interim legatis osten- 5c.1
tans et deditionem cunc-
tis praesentibus facilius con-
venturam. praeterea mi-
lites a praedationibus agro- 5
rum et omni noxa[m] reti-
nebat; frumentum et a-
lios commeatus oppidani
dabant ex eorum volun-
tate; ne suspectum <sese> habe- 10
rent, castra in plano loca-
verat. deinde ex imperio
datis centum obsidibus u-
bi perfugae, arma tormen-
taque omnia poscebantur, 15
iuniores primum ex con-
silio, deinde uti quisque
acciderat, per totam ur-
bem maximo clamore tu-
multum faciunt, neque se 20
arma neque socios, dum
col. X
Frag. Aurelianense
animae essent, proditu- 5d.1
ros firmabant. at illi qui-
bus aetas imbellior et vetus-
tat<e> vis Romanorum mul-
tum cognita erat, cupere 5
pacem, sed conscientia no-
xarum metuere, ne datis
armis mox tamen extre-
ma victis paterentur. in-
ter quae trepida cunctis- 10
que in unum tumultuose con-
sultantibus Servilius fu-
tilem deditionem ratus,
ni metus urgeret, de inpro-
viso montem, ex quo in 15
fugam oppidi teli coniec-
tus erat, occupavit sacrum
Matri Magnae; et in eo cre-
debatur epulari diebus cer-
tis dea, cuius erat de no- 20
mine, exaudiri sonores . . .
col. XI
Frag. Aurelianense
<A matribus parentum facino-> 6.1a
ra militaria viri<s memora->
bantur in bellum a<ut ad la-> 2
trocinia pergent<ibus, ubi il->
lorum fortia facta <ca->
nebant. eo postqua<m Pom-> 5
peius infenso exer<citu>
adventare comper<tus>
est, maioribus natu p<acem>
et iussa uti faceren<t sua>
dentibus, ubi nihil ab<nu-> 10
endo proficiunt, se<para->
tae a viris arma cep<ere et>
occupato prope Meo<rigam>
quam tutissimo loc<o ill->
os testabantur ino<pes pa-> 15
triae parientumque <et>
libertatis, eoque uber<a>,
partus et cetera mul<ierum>
munia viris mane<re>.
quis rebus accensa iu<ven-> 20
tus decreta senior<um
aspernata> . . .
col. XII
Frag. Aurelianense
<oppidani promiserunt, . . . dierum> 7.1a
<mora> interposita si exemp-
<ti ob>sidione forent, fide[m] 2
<soci>etatem acturos; nam
<ant>ea inter illum Pom-
<peiu>mque fluxa pace dubi- 5
<tav>erant. tum Romanus
<exe>rcitus frumenti gra-
<tia> remotus in Vascones
<est it>emque Sertorius mo-
<vit s>e, cuius multum in- 10
<terer>at, ne ei perinde Asiae
<Galli>aeque vad<eren>t e facultate.
<Pom>peius aliquot dies
<cas>tra stativa habuit,
<mo>dica valle disiunctis 15
<ab eo> hostibus, neque propin-
<quae> civitates Mutudurei
<et . . . >eores hunc aut illum
<com>meatibus iuvere: fames
<am>bos fatigavit. dein ta- 20
<me>n Pompeius quadrato
<agmine procedit> . . .
col. I
Frag. Aurelianense
  <Ligurum> 8.1a
<co>pias Antonius ha<ud fa->
cile prohibens a <navibus>, 2
quia periaci telu<m pote->
rat angusto intr<oitu, ne->
que Mamercus host<ium navis> 5
in dextera commu<nis>
classis aestate qu<ieta>
tutior in aperto s<eque->
batur. iamque diebus al<iquot>
per dubitationem <tritis>, 10
cum Ligurum praes<idia cessissent>
in Alpis, Terentun<orum ac->
citu quaestio fac<ta ad>
Sertorium perve<hi cum>
Antonio ceterisque p<lace-> 15
ret, navibus in Hispa<niam>
maturare. postqua<m vero>
in Aresinarios ve<nere om->
ni copia navium l<onga->
rum, quas reparat<as ha-> 20
bebant quaeque no<n> <tempe-
statibus afflictae erant>.
col. II
Frag. Aurelianense
  <disiunctus altis- 9.1a
sim>o flumine Diluno
<ab hos>tibus, quem trans- 2
<gradi> vel paucis prohiben-
<tibus ne>quibat, simulatis
<transi>tibus aliis haud longe 5
<a loco i>llo classe, quam e-
<vocara>t, temereque textis ra-
<tibus ex>ercitum transdu-
<xit, tum> praemisso cum equi-
<tibus> Manio legato et par- 10
<te na>vium longarum ad
. . . . insulam pervenit,
<ratus> inproviso metu
<posse> recipi civitatem com-
<meati>bus Italicis opportu- 15
<nam>. atque illi loco freti ni-
<hil de> sententia mutave-
<re; qu>ippe tumulum late-
<ribus i>n mare et tergo editis,
<ad hoc> fron<te> ut angusto 20
<ita har>enoso ingressu, du-
<plici> <muro muniverant>.
col. III
Frag. Vaticanum
  <hastas ig-> 10a.1
ni torrere, quibus praeter
speciem bello necessariam
haud multo secus, quam
ferro, noceri poterat. at 5
Varinius, dum haec agun-
tur a fugitivis, aegra par-
te militum autumni gra-
vitate neque ex postrema
fuga, cum severo edicto 10
iuberentur ullis ad sig-
na redeuntibus et qui reli-
qui erant, per summa fla-
gitia detractantibus mili-
tiam, quaestorem suum 15
C. Thoranium, ex quo prae-
sente vera facillime nos-
cerentu<r, Roma>m misera[n]t, et ta-
men interim quom vo-
lentibus numero quattuor 20
col. IV
Frag. Vaticanum
<milium iuxta illos castra 10b.1
poni>t va<llo, fossa, permag->
nis operibus commun<ita>.
deinde fugitivi con<sump->
tis iam alimentis, ne p<rae-> 5
dantibus ex propin<quo hos->
tis instaret, soliti m<ore mi->
litiae vigilias stat<iones->
que et alia munia ex<equi>,
secunda vigilia <silentio>. 10
cuncti egrediu<ntur re->
licto bucinato<re in cas->
tris; et ad vigil<um speciem>
procul visen<tibus palis ere->
xerant fulta <ante portam> 15
recentia ca<davera et cre->
bros igni<s fecerant, ut for->
midine f<ugarentur Va->
rini <milites . . . . i>ter . . . .
* * * 20
col. V
Frag. Vaticanum
* * * 10c.2
* * * inviis convertere. at
<Var>inius multa iam luce
<desi>derans solita a fugi- 5
<tivis> convicia et in cas-
<tra c>oniectus lapidum,
<ad ho>c strepitus tumul-
<tusque e>t sonores undique
<urgent>ium, mittit equites 10
<in tumul>um circum pro-
<minentem>, ut explorarent,
<insequente>s propere vesti-
<gia. sed fugitiv>os credens lon-
<ge abesse muni>to tamen ag- 15
<mine insidia>s pavens se
<recipit, ut exercitu>m dupli-
<caret novis militibus. at> Cumas
* * *
col. VI
Frag. Vaticanum
* * * <post> 10d.2
aliquot dies contra mo-
rem fiducia augeri nos-
tris coepit et promi lingua. 5
qua Varinius contra s-
pectatam rem incaute
motus novos incognitos-
que et aliorum casibus per-
culsos milites ducit tamen 10
ad castra fugitivorum
presso gradu, silentis iam
neque tam magnifice sumen-
tis proelium, quam postu-
laverant. atque illi certa- 15
mine consilii inter se iux-
ta seditionem erant, Cri-
xo et gentis eiusdem Gal-
lis atque Germanis obviam
ire et ultro <of>ferre pugnam 20
cupientibus, contra Sparta-
<co impetum dissuadente>.
col. VII
Frag. Vaticanum
* * * 11a.2
<ali>enis et ei . . . . . . . . . . . .
ne, qua <ratione vagarentur a>d
id temp<oris . . . . . . . tu>m- 5
que seclu<derentur itinere ia>m
et extin<guerentur . . . . simu>l
  curam . . . . is
  set hau<d . . . . i>taque
quam c<elerrime abirent. h>aud 10
aliam f<ugae rationem c>api-
endam <sibi esse pauci> pru-
dentes p<robare, liberi ani>mi
nobiles<que, ceteri> . . . . lau-
dantque, q<uod ille iubet fac>ere, 15
pars sto<lide copi>is ad-
fluenti<bus ferocique inge>nio fi-
dens, ali<i inhones>te patri-
ae inmem<ores, at plu>rumi
servili <indole nihil> ultra 20
prae<dam et crudelit>atem
<appetere> . . .
col. VIII
Frag. Vaticanum
* * * 11b.2
cons<ilium . . . . . . op->
timum videbatur. dein-
ceps monet in <l>axiores 5
agros magisque pecuarios
ut egrediantur, ubi priu<s>-
quam refecto exercitu
adesset Varinius, auger<e>-
tur numerus lectis viri<s>; 10
et propere nanctus ido-
neum ex captivis ducem
Picentinis, deinde Eburi-
nis iugis occultus ad N<a>-
ris Lucanas atque inde pri- 15
ma luce pervenit ad An-
ni forum ignaris culto-
ribus. ac statim fugitivi co<n>-
tra praeceptum ducis
rapere ad stuprum virg<i>- 20
nes matr<ona>sque et alii . . .
col. IX
Frag. Vaticanum
* * * 11c.2
. . . . . . . . . <n>unc res-
tantes et eludebant, simul
nefandum in modum per- 5
verso volnere, et inter-
dum lacerum corpus se-
mianimum omittentes;
alii in tecta iaciebant ig-
nis multique ex loco ser- 10
vi, quos ingenium soci-
os dabat, abdita a domi-
nis aut ipsos trahebant
ex occulto; neque sanctum
aut nefandum quicquam 15
fuit irae barbarorum
et servili ingenio. quae
Spartacus nequiens pro-
hibere, multis precibus quom
oraret, celeritate prae- 20
verterent <de re> nuntios . . .
col. X
Frag. Vaticanum
* * * 11d.2
. . . . . . . . . . . . . . . tur neque
e . . . . . . . <odiu>m in se
c<onvertere. qu>os cru- 5
del<iter caedibus occ>upatos
a<c> . . . . . . . . gravis ple-
r<ique . . . . . . a>t illum di-
em <atque proximam> noctem
ib<idem commoratu>s dupli- 10
ca<to iam fugitiv>orum nu-
me<ro castra movet p>rima cum
luc<e et consedit> in campo
sati<s lato, ubi colo>nos aedifi-
cis e<gressos videt>; et tum 15
mat<ura in agri>s erant
autu<mni frume>nta.
Sed inc<olae iam ple>no die gna-
ri ex f<uga finit>imorum
fugi<tivos ad se a>dventa- 20
re, p<roperant cum o>mnibus
<suis in montes vicinos>.