M. TERENTI VARRONIS DE VITA POPVLI ROMANI
AD Q. CAECILIVM POMPONIVM ATTICVM
LIBRORVM IIII RELIQVIAE
LIBER I
Char. GL 1.126K
neque ille Callicles, quaternum digitum tabellis no- 1.1
bilis cum esset factus, tamen in pingendo ascendere
potuit ad Euphranoris altitudinem.
Non. 177M
neque enim obsonium, in totam cenam coemptum ex 2.1
uariis rebus, cum coniectum in unam sportam per-
spicitur.
Non. 15M
neque ita ut in singulis rebus diutius moremur, ut dixi, 3.1
atque enodare subtilius uelimus.
Non. 44M
hanc deam Aelius putat esse Cererem; sed quod 4.1
in asylum qui confugisset panis daretur, esse nomen
fictum a pane dando, pandere, quod est aperire.
Non. 490M
sed quod ea et propter talem mixturam inmoderatam 5.1
exacescunt, itaque quod temperatura moderatur in
Romuli uita triplicis ciuitatis.
Non. 287M
Mettium Fufetium propter perfidiam interemit, poene 6.1
imperiosius, quam humanius; nam equis ad curricu-
lum ex utraque parte diligatum distraxit.
Non. 531M
Tullum Hostilium in Veliis, ubi nunc est aedis deum 7.1
Penatium; Ancum in Palatio, ad portam Mugionis,
secundum uiam, sub sinistra.
Non. 43M
et extra urbem in regiones XXVI agros uiritim liberis 8.1
adtribuit.
Non. 67M
quibus erant pecuniae satis, locupletis, adsiduos; con- 9.1
trarios proletarios. adsiduo neminem uindicem uolue-
runt locupleti.
Non. 43M
pecuniaque erat parua: ab eo paupertas dicta, cuius 10.1
paupertatis magnum testimonium est.
Non. 189M
aut bouem aut ouem aut uerbecem habet signum. 11.1
Non. 322M
cum interea in lucubrando faceret iuxta ancillas lanam. 12.1
Non. 494M
haec aedis, quae nunc est, multis annis post facta sit. 13.1
quia omnia regis temporibus delubra parua facta.
Non. 162M
ut in cetero cultu quae sunt, consentanea, quod sunt 14.1
paupertina, sine elegantia ac cum castimonia.
quid inter hos Ioues intersit et eos, qui ex marmore, 15.1
ebore, auro nunc fiunt, potes animaduertere et ho-
rum temporum diuitias et illorum paupertates.
Non. 189M
et a quibusdam dicitur esse uirginis Fortunae ab eo, 17.1
quod duabus undulatis togis est opertum, proinde ut
non reges nostri et undulatas et praetextatas togas
soliti sint habere.
Non. 23M
itaque calendis calabantur, id est uocabantur; et ab eo 18.1
calendae appellatae, quod est tractum a Graecis, qui
καλεῖν uocare dixerunt.
Non. 135M
quibus temporibus in sacris fabam iactant noctu ac 19.1
dicunt se Lemurios domo extra ianuam eicere.
Non. 341M
quod calendis Iuniis et publice et priuatim fabatam 21.1
pultem dis mactant.
Non. 114M
in eorum enim sacris, liba cum sunt facta, incerni 22.1
solere farris semine; ac dicere se ea februare, id est
pura facere.
Non. 21M
etiam pellis bubulas oleo perfusas percurrebant ibique 23.1
cernuabant. a quo ille uersus uetus est in carminibus:
"ibi pastores lúdos faciunt córiis Consuália".
Non. 494M
primum de re familiari ac partibus; secundo de uictuis 24.1
consuetudine primigenia; tertio de disciplinis priscis
necessariis uitae.
Non. 86M
qui primus uxorem ducebat, duabus culcitis ac duabus 26.1
toros plagulis cum strasset.
Non. 55M
qua fini sit antica et postica. in postica parte erat cu- 28.1
lina, dicta ab eo quod ibi colebant ignem. locupletio-
rum domus quam fuerint angustiis paupertinis coa-
ctae, ipsa nomina declarant.
Non. 83M
ad focum hieme ac frigoribus cenitabant; aestiuo tem- 29.1
pore in loco propatulo: rure in chorte; in urbe in
tabulino, quod maenianum possumus intellegere ta-
bulis fabricatum.
Non. 152M
nec pistoris nomen erat, nisi eius qui ruri far pinse- 32.1
bat. nominati ita eo quod pinsunt.
Non. 63M
pastillos et panes: haec uocabula pastus, quod esse 33.1
pascere dicebant.
Non. 531M
cocula, quî coquebant panem, primum sub cinere, po- 34.1
stea in forno.
Non. 62M
proinde ut elixum panem ex farre et aqua frigida 35.1
fingebant.
Non. 59M
a farre; quod adoreum est, id quo scelerati 36.1
uti non debeant, non triticum, sed far.
Non. 424M
ideoque hoc ab ore dicitur osculum, non a suauitate, 37.1
unde, quod simile est, sauium.
Non. 68M
quantopere abstemias mulieres uoluerint esse, uel ex 38.1
uno exemplo potest uideri.
Non. 551M
antiquae mulieres maiores natu bibebant loream aut sa- 39.1
pam aut defretum aut passum <aut moriolam>,
quam murrinam quidem Plautus appellari putat,
<quamquam ipse in Acharistione ait: panem et po-
len> tam uinum murrinam. 5
loream dicebant in uindemia cum expressissent acinis 40.1
mustum et folliculos in dolium coniecissent <eoque
aquam addidissent>.
passam nominabant si in uindemia uuam diutius coctam 41.1
legerent eamque passi essent in sole aduri; uino ad-
dito <uel> lorea passum uocare coeperunt <quod
ex ea expressum>.
moriolam nominabant quod ex uuis expressum erat pas- 42.1
sum et ad folliculos reiculos et uinacia adiciebant.
sapam appellabant quod de musto ad mediam partem 43.1
decoxerant; defretum, si ex duabus partibus ad ter-
tiam redegerant deferuefaciendo.
Non. 541M
praeterea quod in lecto togas ante habebant. ante enim 44.1
olim toga fuit conmune uestimentum et diurnum et
nocturnum et muliebre et uirile.
Non. 542M
posteaquam binas tunicas habere coeperunt, institue- 45.1
runt uocare subuculam et indusium.
Non. 548M
caltula est palliolum praecinctui, quo nudae infra pa- 46.1
pillas praecinguntur; quo mulieres nunc et eo magis
utuntur, postquam subuculis desierunt.
Non. 542M
tunicas neque capitia neque strophia neque zonas. 47.1
neque id ab orbita matrum familias instituti, quod eae 48.1
pectore ac lacertis erant apertis nec capitia habebant.
ex quo mulieres in aduersis rebus ac luctibus, cum 49.1
omnem uestitum delicatiorem ac luxuriosum postea
institutum ponunt, ricinia sumunt.
Non. 236M
minoris natu capite aperto erant, capillo pexo, utique 50.1
innexis crinibus.
Non. 546M
dicuntur enim patellae, salini, acetabula, catini, pa- 51.1
tinae.
Non. 547M
itaque ea sibi modo ponere ac suspendere quae utilitas 52.1
postularet: trulleum, matellionem, peluim, nassi-
ternam, non quae luxuriae causa essent parata.
. . . urceolum aquae manale uocamus, quod eo aqua in
trulleum effundatur; unde manalis lapis appella- 5
tur in pontificalibus sacris, qui tunc mouetur cum
pluuiae exoptantur; ita apud antiquissimos manale
sacrum uocari quis non nouerit? unde nomen il-
lius.
Non. 544M
item ex aere, ut urnulas, aquales, matulas, creteras. 53.1
Non. 545M
item erant uasa uinaria: sini, cymbia, culignae, pate- 54.1
rae, guti, sextarii, simpuuium.
Non. 547M
etiamnunc pocula quae uocant capulas ac capides; item 55.1
armillum, quod est urceoli genus uinarii.
Non. 546M
quod, antequam nouum doliis prolatum, cum etiam id 56.1
genus uasorum calpar diceretur, id uinum calpar
appellatum.
Non. 544M
antiquissimi in conuiuiis utres uini primo, postea tinas 57.1
ponebant, id est oris longi cum operculo, aut cupas,
tertio amphoras.
Sch. Veron. Verg. Ecl. 7.33
<Lepestam di>cebant ubi erat uinum in mensa po- 58.1
situm, aut galeolam aut sinum; tria haec similia
sunt, pro quibus nunc <acratophor>on ponitur.
Non. 547M
ut fere habent aeneum illi qui uenditant oleum. lepestae 59.1
etiamnunc Sabinorum fanis pauperioribus plerisque
aut fictiles sunt aut aeneae.
Non. 11M
quod frontem lecticae struebant, ex ea herba torta to- 60.1
rum appellatum. hoc quod inicitur etiamnunc toral
dicitur; lecticam quî inuoluebant, segestria appella-
bant.