De anseribus
|
|
Venio nunc ad eas aues quas Graeci uocant ἀμφιβίους, quia
|
8.13.1.1
|
non tantum terrestria sed aquatilia quoque desiderant pabula,
|
|
nec magis humo quam stagno consuerunt. eiusque generis
|
|
anser praecipue rusticis gratus est, quod nec maximam curam
|
|
poscit, et sollertiorem custodiam quam canis praebet. nam
|
2.1
|
clangore prodit insidiantem, sicut etiam memoria tradidit in
|
|
obsidione Capitoli, cum aduentum Gallorum uociferatus est,
|
|
canibus silentibus.
|
|
Is autem non ubique haberi potest, ut existimat uerissime
|
5
|
Celsus, qui sic ait: anser neque sine aqua nec sine multa
|
|
herba facile sustinetur, neque utilis est locis consitis,
|
|
quia quicquid tenerum contingere potest carpit.
|
|
sicubi uero flumen aut lacus est herbaeque copia
|
3.1
|
neque nimis iuxta satae fruges, id quoque genus
|
|
nutriendum est. quod etiam nos facere censemus, non quia
|
|
magni sit fructus, sed quia minimi oneris. at tamen praestat ex
|
|
se pullos atque plumam, quam non, ut in ouibus lanam, semel
|
5
|
demetere, sed bis anno, uere et autumno, uellere licet. atque ob
|
|
has quidem causas, si permittit locorum conditio, uel paucos
|
|
utique oportet educare singulisque maribus ternas feminas
|
|
destinare—nam propter grauitatem pluris inire non possunt
|
|
—, quin etiam in <f>rutectis circa chortem secretis angulis
|
10
|
haras facere, in quibus cubitent et fetus ubi edant.
|
|
Qui uero greges nantium possidere student, χηνοβόσκια con-
|
14.1.1
|
stituunt, quae tum demum uigebunt, si fuerint ordinata ra-
|
|
tione tali: cohors ab omni cetero pecore secreta clauditur, alta
|
|
nouem pedum maceria porticibusque circumdata, ita ut in
|
|
aliqua parte sit cella custodis. sub porticibus deinde quadratae
|
5
|
harae caementis uel etiam laterculis extruuntur, quas singulas
|
|
satis est habere quoquouersus pedes ternos et aditus singulos
|
|
firmis ostiolis munitos, quia per feturam diligenter claudi
|
|
debent. extra uillam deinde non longe ab aedificio si est stagnum
|
2.1
|
uel flumen, al<i>a non quaeritur aqua, sin aliter, lacus piscinaque
|
|
manu fiunt, ut sint quibus inurinari possint aues. nam sine
|
|
isto primordio non magis quam sine terreno recte uiuere ne-
|
|
queunt. palustris quoque sed herbidus ager destinetur, atque
|
5
|
alia pabula conserantur, ut uicia, trifolium, fenum Graecum,
|
|
sed praecipue genus intibi, quod σέριν Graeci appellant. lactucae
|
|
quoque in hunc usum semina uel maxime serenda sunt, quoniam
|
|
et mollissimum est olus et libentissime ab his auibus appetitur,
|
|
tum etiam pullis utilissima est esca.
|
10
|
Haec cum praeparata sunt, curandum est ut mares feminae-
|
3.1
|
que quam amplissimi corporis et albi coloris eligantur. nam est
|
|
aliud genus uarium, quod a fero mitigatum domesticum factum
|
|
est. id neque aeque fecundum est nec tam pretiosum, propter
|
|
quod minime nutriendum est. anseribus ad admittendum
|
4.1
|
tempus aptissimum est a bruma, mox ad pariendum et ad in-
|
|
cubandum a Kalendis Februariis uel Martiis usque ad solstitium,
|
|
quod fit ultima parte mensis Iunii. ineunt autem non, ut priores
|
|
aues de quibus diximus, insistentes humi, nam fere in flumine
|
5
|
aut piscinis id faciunt; singulaeque ter anno pariunt, si pro-
|
|
hibeantur fetus suos excudere, quod magis expedit quam cum
|
|
ipsae suos fouent. nam et a gallinis melius enutriuntur et longe
|
5.1
|
maior grex efficitur. pariunt autem singulis fetibus oua primo
|
|
quina, sequenti quaterna, nouissimo terna. quem partum non-
|
|
nulli permittunt ipsis matribus educare, quia reliquo tempore
|
|
anni uacaturae sunt a fetu. minime autem concedendum est
|
5
|
feminis extra septum parere, sed cum uidebuntur sedem quae-
|
|
rere, comprimendae sunt atque temptandae. nam si adpropin-
|
|
quat partus, digito tanguntur oua, quae sunt in prima parte
|
|
locorum genitalium. quamobrem perduci ad haram debent in-
|
|
cludique ut fetum edant, idque singulis semel fecisse satis est,
|
6.1
|
quoniam unaquaeque recurrit eodem ubi primo peperit. sed
|
|
nouissimo fetu cum uolumus ipsas incubare, notandi erunt
|
|
uniuscuiusque partus, ut suis matribus subiciantur, quoniam
|
|
negatur anser aliena excudere oua, nisi subiecta sua quoque
|
5
|
habuerit. supponuntur autem gallinis huius generis sicut pa-
|
|
uonina plurima quinque, paucissima tria, ipsis deinde anseri-
|
|
bus paucissima septem, plurima quindecim.
|
|
Sed custodiri debet ut ouis subiciantur herbae urticarum
|
7.1
|
—quo quasi remedio medicantur—, ne noceri possit excus[s]is
|
|
anserculis, quos enecant urticae si teneros pupugerunt. pullis
|
|
autem formandis excludendisque triginta diebus opus est cum
|
|
sunt frigora, nam tepidis quinque et uiginti satis est. saepius
|
5
|
tamen anser tricensimo die nascitur.
|
|
Atque is dum exiguus est decem primis diebus pascitur in
|
8.1
|
hara clausus cum matre. postea cum serenitas permittit,
|
|
producitur in prata et ad piscinas. cauendumque est ne aut
|
|
aculeis urticae conpunga[n]tur aut esuriens mittatur in pas-
|
|
cuum, sed ante concisis intubis uel lactucae foliis saturetur. nam
|
5
|
si adhuc parum firmus indigens ciborum peruenit in pascuum,
|
|
fruticibus aut solidioribus herbis obluctatur ita pertinaciter ut
|
|
collum abrumpat. milium quoque aut etiam triticum mixtum
|
|
cum aqua recte praebetur. atque ubi paulum se confirmauit, in
|
|
gregem coaequalium conpellitur et hordeo alitur. quod et in
|
10
|
matricibus praebere non inutile est.
|
|
Pullos autem non expedit plures in singulas haras quam
|
9.1
|
uigenos adici, nec rursus omnino cum maribus includi, quoniam
|
|
ualidior enecat infirmum. cellas in quibus incubitant siccissimas
|
|
esse oportet substratuique habere paleas uel, si eae non sunt,
|
|
crassi<ssi>mum quoque foenum. cetera eadem quae in aliis
|
5
|
generibus pullorum seruanda sunt, ne coluber, ne uipera faeles-
|
|
que aut etiam mustela possit aspirare, quae fere pernicies ad
|
|
internecionem prosternunt teneros.
|
|
Sunt qui hordeum maceratum incubantibus adponant, nec pa-
|
10.1
|
tiantur matrices saepius nidum relinquere. deinde pullis exclusis
|
|
primis quinque diebus polentam uel maceratum far sicut pa-
|
|
uonibus obiciunt. nonnulli etiam uiride nasturcium consectum
|
|
minutatim cum aqua praebent, eaque eis est esca iucundissima.
|
5
|
mox ubi quattuor mensum facti sunt, farturae maximus quisque
|
|
destinatur, quoniam tenera aetas praecipue habetur ad hanc
|
|
rem aptissima. et est facilis harum auium sagina, nam polentam
|
11.1
|
et pollinem ter die, nihil sane aliud, dari necesse est, dummodo
|
|
large bibendi potestas fiat, nec uagandi facultas detur; sintque
|
|
calido et tenebricoso loco. quae res ad creandas adipes multum
|
|
conferunt. hoc modo duobus mensibus pinguescunt etiam <ma-
|
5
|
x>imi, nam pullities saepe quadraginta diebus op[t]ima redditur.
|
|