eodem anno prodito hostibus Romano praesidio Luceria 9.26.1.1
Samnitium facta; nec diu proditoribus impunita res fuit.
haud procul inde exercitus Romanus erat, cuius primo 2.1
impetu urbs sita in plano capitur. Lucerini ac Samnites ad
internecionem caesi; eoque ira processit ut Romae quoque, 3.1
cum de colonis mittendis Luceriam consuleretur senatus,
multi delendam urbem censerent. praeter odium, quod 4.1
exsecrabile in bis captos erat, longinquitas quoque abhorrere
a relegandis tam procul ab domo ciuibus inter tam infestas
gentes cogebat. uicit tamen sententia ut mitterentur coloni; 5.1
duo milia et quingenti missi.
eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae
quoque occultae principum coniurationes factae. de quibus 6.1
cum ad senatum relatum esset, haudquaquam neglecta res:
quaestiones decretae dictatoremque quaestionibus exercendis
dici placuit. C. Maenius dictus; is M. Folium magistrum 7.1
equitum dixit. ingens erat magistratus eius terror; itaque
siue timoris seu conscientiae ui, Calauios Ouium Nouiumque
—ea capita coniurationis fuerant—priusquam nominarentur
apud dictatorem, mors haud dubie ab ipsis conscita iudicio 5
subtraxit.
deinde, ut quaestioni Campanae materia decessit, uersa 8.1
Romam interpretando res: non nominatim qui Capuae sed
in uniuersum qui usquam coissent coniurassentue aduersus
rem publicam quaeri senatum iussisse et coitiones honorum 9.1
adipiscendorum causa factas aduersus rem publicam esse.
latiorque et re et personis quaestio fieri haud abnuente
dictatore sine fine ulla quaestionis suae ius esse. postula- 10.1
bantur ergo nobiles homines appellantibusque tribunos nemo
erat auxilio quin nomina reciperentur. inde nobilitas, nec 11.1
ii modo in quos crimen intendebatur sed uniuersi, simul
negare nobilium id crimen esse quibus, si nulla obstetur
fraude, pateat uia ad honorem, sed hominum nouorum; ipsos 12.1
adeo dictatorem magistrumque equitum reos magis quam
quaesitores idoneos eius criminis esse intellecturosque ita id
esse simul magistratu abissent.
tum enimuero Maenius, iam famae magis quam imperii 13.1
memor, progressus in contionem ita uerba fecit: 'et omnes 14.1
ante actae uitae uos conscios habeo, Quirites, et hic ipse
honos delatus ad me testis est innocentiae meae; neque
enim, quod saepe alias, quia ita tempora postulabant rei
publicae, qui bello clarissimus esset, sed qui maxime procul 5
ab his coitionibus uitam egisset, dictator deligendus exer-
cendis quaestionibus fuit. sed, quoniam quidam nobiles 15.1
homines—qua de causa uos existimare quam me pro magis-
tratu quicquam incompertum dicere melius est—primum
ipsas expugnare quaestiones omni ope adnisi sunt; dein, 16.1
postquam ad id parum potentes erant, ne causam dicerent,
in praesidia aduersariorum, appellationem et tribunicium
auxilium, patricii confugerunt; postremo repulsi inde—adeo 17.1
omnia tutiora quam ut innocentiam suam purgarent uisa—
in nos inruerunt, et priuatis dictatorem poscere reum uere-
cundiae non fuit;—ut omnes di hominesque sciant ab illis 18.1
etiam quae non possint temptari ne rationem uitae reddant,
me obuiam ire crimini et offerre me inimicis reum, dictatura
me abdico. uos quaeso, consules, si uobis datum ab senatu 19.1
negotium fuerit, in me primum et hunc M. Folium quaes-
tiones exerceatis, ut appareat innocentia nostra nos, non
maiestate honoris tutos a criminationibus istis esse.' abdicat 20.1
inde se dictatura et post eum confestim Folius magisterio
equitum; primique apud consules—iis enim ab senatu
mandata res est—rei facti aduersus nobilium testimonia
egregie absoluuntur. Publilius etiam Philo multiplicatis 21.1
summis honoribus post res tot domi belloque gestas, cete-
rum inuisus nobilitati, causam dixit absolutusque est. nec 22.1
diutius, ut fit, quam dum recens erat quaestio per clara
nomina reorum uiguit: inde labi coepit ad uiliora capita,
donec coitionibus factionibusque aduersus quas comparata
erat oppressa est. 5