dum haec geruntur in Samnio, iam omnes Etruriae populi 9.32.1.1
praeter Arretinos ad arma ierant, ab oppugnando Sutrio,
quae urbs socia Romanis uelut claustra Etruriae erat, ingens
orsi bellum. eo alter consulum Aemilius cum exercitu ad 2.1
liberandos obsidione socios uenit. aduenientibus Romanis
Sutrini commeatus benigne in castra ante urbem posita
aduexere. Etrusci diem primum consultando maturarent 3.1
traherentne bellum traduxerunt: postero die, ubi celeriora
quam tutiora consilia magis placuere ducibus, sole orto
signum pugnae propositum est armatique in aciem proce-
dunt. quod postquam consuli nuntiatum est, extemplo 4.1
tesseram dari iubet ut prandeat miles firmatisque cibo
uiribus arma capiat. dicto paretur. consul ubi armatos 5.1
paratosque uidit, signa extra uallum proferri iussit et haud
procul hoste instruxit aciem. aliquamdiu intenti utrimque
steterunt exspectantes ut ab aduersariis clamor et pugna
inciperet, et prius sol meridie se inclinauit quam telum hinc 6.1
aut illinc emissum est: inde, ne infecta re abiretur, clamor
ab Etruscis oritur concinuntque tubae et signa inferuntur.
nec segnius a Romanis pugna initur. concurrunt infensis 7.1
animis; numero hostis, uirtute Romanus superat; anceps 8.1
proelium multos utrimque et fortissimum quemque absumit
nec prius inclinata res est quam secunda acies Romana ad
prima signa, integri fessis, successerunt, Etrusci, quia nullis 9.1
recentibus subsidiis fulta prima acies fuit, ante signa circaque
omnes ceciderunt. nullo unquam proelio fugae minus nec
plus caedis fuisset, ni obstinatos mori Tuscos nox texisset,
ita ut uictores priusquam uicti pugnandi finem facerent. 10.1
post occasum solis signum receptui datum est; nocte ab
utroque in castra reditum.
nec deinde quicquam eo anno rei memoria dignae apud 11.1
Sutrium gestum est, quia et ex hostium exercitu prima tota
acies deleta uno proelio fuerat subsidiariis modo relictis, uix
quod satis esset ad castrorum praesidium, et apud Romanos 12.1
tantum uolnerum fuit ut plures post proelium saucii deces-
serint quam ceciderant in acie.