in Italia cum post Cannensem pugnam fractis partis 23.35.1.1
alterius uiribus, alterius mollitis animis, segnius bellum esset,
Campani per se adorti sunt rem Cumanam suae dicionis face- 2.1
re, primo sollicitantes ut ab Romanis deficerent; ubi id parum
processit, dolum ad capiendos eos comparant. <erat> Cam- 3.1
panis omnibus statum sacrificium ad Hamas. eo senatum
Campanum uenturum certiores Cumanos fecerunt petierunt-
que ut et Cumanus eo senatus ueniret ad consultandum com-
muniter ut eosdem uterque populus socios hostesque haberet; 5
praesidium ibi armatum se habituros ne quid ab Romano 4.1
Poenoue periculi esset. Cumani, quamquam suspecta fraus
erat, nihil abnuere, ita tegi fallax consilium posse rati.
interim Ti. Sempronius consul Romanus Sinuessae, quo 5.1
ad conueniendum diem edixerat, exercitu lustrato trans-
gressus Uolturnum flumen circa Liternum posuit castra.
ibi quia otiosa statiua erant, crebro decurrere milites cogebat 6.1
ut tirones—ea maxima pars uolonum erant—adsuescerent
signa sequi et in acie agnoscere ordines suos. inter quae 7.1
maxima erat cura duci—itaque legatis tribunisque praecepe-
rat—ne qua exprobratio cuiquam ueteris fortunae discordiam
inter ordines sereret; uetus miles tironi, liber uoloni sese exae-
quare sineret; omnes satis honestos generososque ducerent 8.1
quibus arma sua signaque populus Romanus commisisset;
quae fortuna coegisset ita fieri, eandem cogere tueri factum.
ea non maiore cura praecepta ab ducibus sunt quam a mili- 9.1
tibus obseruata breuique tanta concordia coaluerant omnium
animi ut prope in obliuionem ueniret qua ex condicione
quisque esset miles factus.
haec agenti Graccho legati Cumani nuntiarunt quae a 10.1
Campanis legatio paucos ante dies uenisset et quid iis ipsi
respondissent: triduo post eum diem festum esse; non 11.1
senatum solum omnem ibi futurum sed castra etiam et
exercitum Campanum. Gracchus iussis Cumanis omnia ex 12.1
agris in urbem conuehere et manere intra muros, ipse pridie
quam statum sacrificium Campanis esset Cumas mouet castra.
Hamae inde tria milia passuum absunt. iam Campani eo 13.1
frequentes ex composito conuenerant, nec procul inde in
occulto Marius Alfius medix tuticus—<is> summus magistra-
tus erat Campanis—cum quattuordecim milibus armatorum
habebat castra, sacrificio adparando et inter id instruendae 14.1
fraudi aliquanto intentior quam muniendis castris aut ulli
militari operi. [triduum sacrificatum ad Hamas.] noc- 15.1
turnum erat sacrum, ita ut ante mediam noctem compleretur.
huic Gracchus insidiandum tempori ratus, custodibus ad 16.1
portas positis, ne quis enuntiare posset coepta, et ab decima
diei hora coactis militibus corpora curare somnoque operam
dare, ut primis tenebris conuenire ad signum possent, uigilia 17.1
ferme prima tolli iussit signa, silentique profectus agmine cum 18.1
ad Hamas media nocte peruenisset, castra Campana ut in
peruigilio neglecta simul omnibus portis inuadit; alios
somno stratos, alios perpetrato sacro inermes redeuntes
obtruncat. hominum eo tumultu nocturno caesa plus duo 19.1
milia cum ipso duce Mario Alfio; capta sunt signa militaria
quattuor et triginta.