TRISTIA
LIBER PRIMUS
I
Parve—nec invideo—sine me, liber, ibis in Vrbem, 1.1.1
  ei mihi, quo domino non licet ire tuo!
vade, sed incultus, qualem decet exulis esse;
  infelix habitum temporis huius habe.
nec te purpureo velent vaccinia fuco— 5
  non est conveniens luctibus ille color—
nec titulus minio, nec cedro charta notetur,
  candida nec nigra cornua fronte geras.
felices ornent haec instrumenta libellos:
  fortunae memorem te decet esse meae. 10
nec fragili geminae poliantur pumice frontes,
  hirsutus sparsis ut videare comis.
neve liturarum pudeat; qui viderit illas,
  de lacrimis factas sentiat esse meis.
vade, liber, verbisque meis loca grata saluta: 15
  contingam certe quo licet illa pede.
siquis, ut in populo, nostri non inmemor illi,
  siquis, qui, quid agam, forte requirat, erit,
vivere me dices, salvum tamen esse negabis;
  id quoque, quod vivam, munus habere dei. 20
atque ita tu tacitus, quaerent si plura legentes,
  ne, quae non opus est, forte loquare, cave!
protinus admonitus repetet mea crimina lector,
  et peragar populi publicus ore reus.
tu cave defendas, quamvis mordebere dictis; 25
  causa patrocinio non bona maior erit.
invenies aliquem, qui me suspiret ademptum,
  carmina nec siccis perlegat ista genis,
et tacitus secum, ne quis malus audiat, optet,
  sit mea lenito Caesare poena levis. 30
nos quoque, quisquis erit, ne sit miser ille, precamur,
  placatos miseris qui volet esse deos;
quaeque volet, rata sint, ablataque principis ira
  sedibus in patriis det mihi posse mori.
ut peragas mandata, liber, culpabere forsan 35
  ingeniique minor laude ferere mei.
iudicis officium est ut res, ita tempora rerum
  quaerere: quaesito tempore tutus eris.
carmina proveniunt animo deducta sereno;
  nubila sunt subitis pectora nostra malis. 40
carmina secessum scribentis et otia quaerunt;
  me mare, me venti, me fera iactat hiems.
carminibus metus omnis obest; ego perditus ensem
  haesurum iugulo iam puto iamque meo.
haec quoque quod facio, iudex mirabitur aequus, 45
  scriptaque cum venia qualiacumque leget.
da mihi Maeoniden et tot circumice casus,
  ingenium tantis excidet omne malis.
denique securus famae, liber, ire memento,
  nec tibi sit lecto displicuisse pudor. 50
non ita se praebet nobis Fortuna secundam,
  ut tibi sit ratio laudis habenda tuae.
donec eram sospes, tituli tangebar amore,
  quaerendique mihi nominis ardor erat;
carmina nunc si non studiumque, quod obfuit, odi, 55
  sit satis: ingenio sic fuga parta meo.
tu tamen i pro me, tu, cui licet, aspice Romam.
  di facerent, possem nunc meus esse liber!
nec te, quod venias magnam peregrinus in Vrbem,
  ignotum populo posse venire puta. 60
ut titulo careas, ipso noscere colore;
  dissimulare velis, te liquet esse meum.
clam tamen intrato, ne te mea carmina laedant;
  non sunt ut quondam plena favoris erant.
siquis erit, qui te, quia sis meus, esse legendum 65
  non putet, e gremio reiciatque suo,
'inspice' dic 'titulum: non sum praeceptor amoris;
  quas meruit, poenas iam dedit illud opus.'
forsitan expectes, an in alta Palatia missum
  scandere te iubeam Caesareamque domum. 70
ignoscant augusta mihi loca dique locorum!
  venit in hoc illa fulmen ab arce caput.
esse quidem memini mitissima sedibus illis
  numina, sed timeo qui nocuere deos.
terretur minimo pennae stridore columba, 75
  unguibus, accipiter, saucia facta tuis.
nec procul a stabulis audet discedere, siqua
  excussa est avidi dentibus agna lupi.
vitaret caelum Phaëthon, si viveret, et quos
  optarat stulte, tangere nollet equos. 80
me quoque, quae sensi, fateor Iovis arma timere:
  me reor infesto, cum tonat, igne peti.
quicumque Argolica de classe Capherea fugit,
  semper ab Euboicis vela retorquet aquis;
et mea cumba semel vasta percussa procella 85
  illum, quo laesa est, horret adire locum.
ergo cave, liber, et timida circumspice mente,
  ut satis a media sit tibi plebe legi.
dum petit infirmis nimium sublimia pennis
  Icarus, aequoreis nomina fecit aquis. 90
difficile est tamen hinc remis utaris an aura,
  dicere: consilium resque locusque dabunt.
si poteris vacuo tradi, si cuncta videbis
  mitia, si vires fregerit ira suas,
siquis erit, qui te dubitantem et adire timentem 95
  tradat, et ante tamen pauca loquatur, adi.
luce bona dominoque tuo felicior ipse
  pervenias illuc et mala nostra leves.
namque ea vel nemo, vel qui mihi vulnera fecit
  solus Achilleo tollere more potest. 100
tantum ne noceas, dum vis prodesse, videto—
  nam spes est animi nostra timore minor—
quaeque quiescebat, ne mota resaeviat ira
  et poenae tu sis altera causa, cave!
cum tamen in nostrum fueris penetrale receptus, 105
  contigerisque tuam, scrinia curva, domum,
aspicies illic positos ex ordine fratres,
  quos studium cunctos evigilavit idem.
cetera turba palam titulos ostendet apertos,
  et sua detecta nomina fronte geret; 110
tres procul obscura latitantes parte videbis;
  sic quoque, quod nemo nescit, amare docent.
hos tu vel fugias, vel, si satis oris habebis,
  Oedipodas facito Telegonosque voces.
deque tribus, moneo, si qua est tibi cura parentis, 115
  ne quemquam, quamvis ipse docebit, ames.
sunt quoque mutatae, ter quinque volumina, formae,
  nuper ab exequiis carmina rapta meis.
his mando dicas, inter mutata referri
  fortunae vultum corpora posse meae, 120
namque ea dissimilis subito est effecta priori,
  flendaque nunc, aliquo tempore laeta fuit.
plura quidem mandare tibi, si quaeris, habebam,
  sed vereor tardae causa fuisse viae;
et si quae subeunt, tecum, liber, omnia ferres, 125
  sarcina laturo magna futurus eras.
longa via est, propera! nobis habitabitur orbis
  ultimus, a terra terra remota mea.