LIBER I
Prisc. GL 2.233K
'aper apri', cuius femininum veteres protule- 1.1
runt 'apra'.
Prisc. GL 2.262K
'hic angiportus' et 'hoc angiportum, huius an- 2.1
giporti'.
Char. GL 1.105K
'<caerula> purpureis gemmavit pampinus uvis', cuius move- 3.1
remur . . . auctoritate, si quicquam
eo carmine puerilius dixisset.
Char. GL 1.71K
'balteus' . . . 4.1
masculino genere vinculum signi-
ficare, neutro autem lora ad ligandum apta.
LIBER II
Char. GL 1.71K
'clipeus' . . . indistincto ge- 5.1
nere . . . sed littera differre, ut pugnatorium
per 'i' 'clipeum' dicamus . . .
imaginem vero per 'u'.
Char. GL 1.88K
'ver- 6.1
ticem' immanem vim impetus habere, ut
'ingens a vertice pontus'; 'vorticem' vero cir-
cumactionem undae esse, ut 'et ra-
pidus vorat aequore vortex'. 5
Prisc. GL 2.594K
noluimus 'cum me' et 'cum te' 7.1
dicere, ne eadem computatione adiungendum
esset 'cum nobis', sed potius 'mecum' et 'te-
cum' et 'nobiscum' diximus, 'cum' praeposi-
tione, quae facit obscenum, assidue postpo- 5
sita. antiqui tamen absque observatione natu-
rali ordine haec protulisse inveniuntur. nulla
tamen monosyllaba praepositio anastrophen pa-
titur nisi ea, et fortassis ideo enclitici vice
fungitur, quia enclitica monosyllaba sunt: 10
'que', 've', 'ne'.
Prisc. GL 2.29K
'l' triplicem . . . sonum habet: exilem, 8.1
quando geminatur secundo loco posita, ut 'ille',
'Metellus'; plenum, quando finit nomina vel sylla-
bas et quando aliquam habet ante se in eadem
syllaba consonantem, ut 'sol', 'silva', 'flavus', 'clarus'; 5
medium in aliis, ut 'lectum', 'lectus'.
Pomp. C. art. Don. GL 5.185K
'mille' 9.1
non debemus aliter dicere nisi per geminum
'l'.
. . . in numero plurali unum 'l' ponere debemus
et dicere 'milia', ut est 'milia multa 5
daret leto'.
Pomp. C. art. Don. GL 5.172K
'mille' . . . in numero sin- 10.1
gulari duplici 'l' scribitur et non declinatur;
in numero plurali unum 'l' habet et declinatur,
'milia milium milibus'.
Prisc. GL 2.29K
'nunquis', 'nun- 11.1
quam', 'anceps' pro 'amceps'.
Char. GL 1.130K
'fros' sine 'n' littera, ne faciat . . . 13.1
'frontis', quasi non dicatur nisi 'frons' τὸ μέ-
τωπον . . . quoniam antea cum 'u'
non recipiebat 'n', sed nec cum <'u'> vertet in
'o'. Varro rerum rusticarum libro I 'ulmos 5
et populos, unde est fros', idem antiquitatum Romano-
rum libro XV 'fros faenum messis'.
LIBER III
Greg. Tur. v. patr. I prf.
'vitas' antiqui cuiuscumque nostrum dixerunt, 14.1
sed grammatici pluralem numerum non puta-
verunt habere 'vitam'.
Serv. A. 4.9
insomniam 15.1
LIBER V
Char. GL 1.79K
<esse quid>em 16.1
rationem per duo 'i' scribendi, sed multa iam
consuetudine superari.
LIBER VI
Char. GL 1.120K
quod cum ratione dictum esse mon- 17.1
strabis . . . quod no-
mina quaecumque genetivo singulari 'is' syl-
laba finiuntur, exceptis his quae similiter fa-
ciunt nominativo, oportet ablativo singulari 5
'e' littera terminari, 'a prudente', 'ab homine'.
quod si adicias aliquid . . . per
'i' debet dici, 'a prudenti consilio'.
'Agile', 'ab <hoc> Agile', si de persona dica- 18.1
tur, ita debet; quod si rem significat, 'ab hoc
agili' dici debet.
Char. GL 1.142K
si de qua ludimus . . . me- 19.1
rito 'e' littera claudi debet. itaque et 'ab hac
. . . summa rude' dici debet.
Char. GL 1.143K
ablativus 'ab hac rude summa', '<a> rudi ho- 20.1
mine', 'a rudi animo', 'a rudi consilio'.
Char. GL 1.122K
omnium nominum quae sunt neutri generis et 21.1
in 'e' terminantur . . . Caesarem
scisse eosdem esse ablativos quales sunt da-
tivi singulares.
Char. GL 1.120K
'agreste' . . . 22.1
in animali . . . significatione.
Char. GL 1.121K
'aux<iliare' per 'e'>, 'ab hoc auxiliare' ho- 23.1
mine.
Char. GL 1.146K
'venali' per 'i', non etiam per 'e' ablativus est 24.1
finiendus, quoniam et de homine . . .
dicimus et de negotio.
Char. GL 1.125K
'constante'. cum cognomen erit, hoc velut eius 25.1
modi 'a praesente' 'innocente' 'sapiente' 'ni-
tente' 'prudente' '<clem>ente' dicemus . . .
nec interest 'ens' an 'ans' nominativo
singulari claudantur. 5
Char. GL 1.126K
'diligente'. Verrius Flaccus . . . 26.1
eorum nominum quae 'ns' finiuntur casu
nominativo ablativus in 'e' derigendus est.
Char. GL 1.133K
inpotente 27.1
Char. GL 1.138K
nobile 28.1
<anti- 29.1
quo>s tamen . . . per 'i' locutos, quippe fastos
omnes et libros 'a Fulvio Nobiliori' scriptum
rettulisse.
Char. GL 1.122K
ab antiquis, quos Varro repre- 30.1
hendit, observatio omnis illa damnata est, non
quidem in totum. dicimus enim . . . 'ab hoc
canali' 'siti' 'tussi' 'febri'. maiore tamen ex
parte forma mutata est: 'ab hoc' enim 'cane' 5
'orbe' 'carbone' 'turre' 'falce' 'igne' 'veste'
'fine' 'monte' 'fonte' 'ponte' 'strigile' 'te-
gete' 'ave' 'asse' 'axe' 'nave' 'classe' dicimus.
ac ne illa quidem ratio recepta est quam C. Cae-
sar ponit in femininis ut 'puppi' 10
'resti' 'pelvi'; hoc enim modo et 'ab hoc cani'
dicemus et 'ab hoc iuv<eni>'.
Char. GL 1.142K
rure ordinatum arbustum. 31.1
Char. GL 1.61K
'a mare 32.1
operta oppida' . . .
'ab Erythro mare orti'
. . . 'in mare aquam frigidam oriri'.
Char. GL 1.139K
quia consuetudo melior . . . quam 33.1
faciat 'ex orbe', non sine ratione, quam <in>
nomine 'rure' diximus.
Char. GL 1.127K
Bibaculus 'duplici' inquit 34.1
'toga involutus', non 'duplice'. unde quidam
errant qui 'x' littera nominativo singulari fi-
nita nomina ablativo 'e' tantum modo putant
claudi, cum 'mendaci animo' et 'artifici in- 5
genio' et 'salaci <homine>' et 'a minaci pro-
posito' et 'ab atroci facto', <et> 'atroci vul-
tu' . . . recte dicamus.
Char. GL 1.139K
olivo et oxo putat fieri. 35.1
Pomp. C. art. Don. GL 5.193K
quoniam nominativus sin- 36.1
gularis non debet esse 'iuger', sed 'hoc iuge-
rum'.
Char. GL 1.122K
dativo et ablativo pari iure fun- 37.1
guntur.
Char. GL 1.133K
C. Caesarem 38.1
dedisse praeceptum, quod neutra no-
mina 'ar' nominativo clausa per 'i' dativum
ablativumque singulares ostendant; 'iubar' ta-
men ab hac regula dissidere. 5
Char. GL 1.119K
'animal', non 'animale'. 39.1
Char. GL 1.118K
aequinoctium autumnal. 40.1
nomina quaedam sunt principalia . . . 41.1
facientia . . . ex quibus posses-
siva nascuntur . . . patiendi.
quod vero 42.1
patitur ac tenet aquam 'aquale', ut 'equile'
'sedile' 'monile'.
Char. GL 1.135K
si 43.1
'r' littera praecesserit in quacumque syllaba,
sequi debet 'l', ut 'augurale'. contra si 'l' prae-
cesserit, sequi debet 'r', ut 'molare'.
Char. GL 1.118K
'aqualium' . . . 'aquarium' . . . 44.1
ut 'laterale laterarium', 'scutale
scutarium', et 'manuale saxum, manuarium vas' . . .
'aqualis aquarium'.
Char. GL 1.139K
'oscen' augurum consuetudo dicit; Cicero ta- 45.1
men . . . de auguriis et hic 'osci-
nis' dixit.
Frag. Bobiensia GL 5.560K
'hic salis' 46.1
'ab hoc sali'.
Char. GL 1.136K
'hic mugil' . . . 47.1
ut 'pugil' et 'vigil'. ablativo enim sin-
gulari detracta postrema vocali qualem opor-
teat nominativum singularem esse dinosces, ut
'ab hoc consule'. 'mugilum' an 'mugilium'? ut 5
'vigilum' et 'pugilum', 'mugilum' quoque dici
putato.
Char. GL 1.135K
quoniam quae nec conlationem recipiunt, nec 48.1
in neutri generis cadunt formam . . .
non in 'is' casu nominativo numero
singulari, sed in 'r' debent vocis exitum du-
cere. 5
Char. GL 1.114K
'alacris', licet consuetudo . . . 49.1
'alacer' dicat, ut 'equester ordo'. nam
et 'haec alacria' ut 'equestria' possunt neutro
dici. quia tamen superlationem non capit, ut
'acerrimus', dici non debet 'alacer'. 5
Char. GL 1.147K
'volucris' non 'volucer', sed ut 'equester'. 50.1
Char. GL 1.133K
ibes . . . antiquorum . . . 51.1
regula, quoniam quae 'is' nominativo singu-
lari sunt terminata in 'es' plurali nominativo
clauduntur.
Char. GL 1.129K
'febrim' ut 'tussim' 'sitim' . . . exceptis 52.1
his tribus cetera accusativo in 'em' exeunt.
Char. GL 1.145K
<nec> 'Titanas' . . . nec 'paeanas' accu- 53.1
sativo . . . recte dicimus. nullum enim no-
men accusativo plurali in 'as' venit nisi quod
nominativo plurali in 'ae' sonabit.
Char. GL 1.129K
quorum nominum genetivi pluralis ante 54.1
'um' syllabam 'i' litteram merebuntur, accusa-
tivus . . . per 'eis' loquetur, 'montium
monteis'; licet Varro exem-
plis hanc regulam confutare temptarit istius 5
modi: 'falcium falces' non 'falceis' facit, nec
'has merceis', nec 'hos axeis' 'lintreis' 'ven-
treis' 'stirpeis' 'urbeis' 'corbeis' 'vecteis' 'i-
nerteis'. et tamen manus dat praemissae re-
gulae ridicule, ut, exceptis his nominibus, va- 10
leat regula.
Char. GL 1.137K
'omnes' . . . posse dici accusativo, ut 'ca- 55.1
nes', quando genetivus pluralis 'horum canum'
ante 'um' 'i' non habet.
Char. GL 1.129K
funes 56.1
Char. GL 1.130K
facilioreis . . . 57.1
sanctioreis.
Char. GL 1.137K
maioreis 58.1
Char. GL 1.120K
'a' finita no- 59.1
mina singulari nominativo veteres casu gene-
tivo 'as' syllaba declinabant, ut 'Maia Maias'.
nam et Sisenna in-
quit eum qui diceret 'pater familiae', 'patrum 5
familiarum' oportere dicere. itaque, 'patrum
familiarum' <cum> consuetudinis taedium re-
spuerit, et <pater familias> dicere perseve-
ratum est.
Char. GL 1.143K
nomina semper pluralia, si ante novissimam 'a' 60.1
litteram 'i' habebunt, deposita 'a' et adsumpta
'um' facere genetivos plurales, velut 'Libe-
ralia' 'Floralia' 'Liberalium' 'Floralium'; si
autem ante 'a' 'i' non habebunt, in 'rum' fa- 5
ciant necesse est genetivum. itaque 'exta' 'ca-
stra' 'extorum' 'castrorumque' faciunt.
Char. GL 1.55K
anforum 61.1
Char. GL 1.129K
'fabrum' . . . 'fabrorum'; . . . hoc 62.1
recte . . . usus, et 'sestertium' . . . tot milia:
M. Scaurus contra Brutum de pecuniis repe-
tundis 'praefecti fabrum'.
Char. GL 1.137K
pro 'murium' . . . 63.1
quoniam non ut 'fures furum' et 'augurum' et
'celerum' dicimus, ita quoque 'murum' censere
debemus. quaecumque enim 'r' littera nomi-
nativo singulari sunt terminata, oportet ea ge- 5
netivo plurali 'um' non 'ium' recipere debere.
Char. GL 1.141K
'partum' . . . sed consuetudo . . . ut 'prae- 64.1
gnatium' 'optimatium'.
Char. GL 1.142K
'retium' non 'retum', quoniam . . . 65.1
genetivus numquam pauciores syl-
labas habet quam nominativus.
Char. GL 1.122K
'Aurelii' genetivus non tantum crescit cum no- 66.1
minativo, sed ut par sit dativo casui.
Char. GL 1.124K
'cervicium' . . . exceptis mono- 67.1
syllabis cetera 'x' finita nomina seu vocabula
absque communibus genetivo plurali quamquam
ante 'um' 'i' non recipiunt, ut 'fruticum' 'pae-
licum'; 'radix' tamen, ut 'cervix', 'radicium' 5
facit.
Char. GL 1.146K
'volucrium' Cicero . . . 68.1
nec non et Fabianus . . . 'vo-
lucrum' Maecenas . . . et consuetudo.
Char. GL 1.138K
'paren- 69.1
tum tuorum' . . . alias poetarum vicem,
qui regulam satis idoneam sopierunt.
Char. GL 1.122K
quantum amantum in Attica est. 70.1
Char. GL 1.144K
'Turbo Turbonis', si proprium sit hominis no- 71.1
men; 'turbinis', si procellam voluerimus expri-
mere, aut in eo . . . qui est in lusu pue-
rorum.
Char. GL 1.145K
'Tanaidis' Varro . . . 72.1
non 'huius Tanais' ut 'Tiberis'.
Char. GL 1.143K
'senatuis' ut 'fluctuis'. ita genetivum . . . 73.1
declinabant, ut C. Fannius cos.
. . . 'senatuis consulta'.
Char. GL 1.123K
'es' numero plurali finita nomina da- 74.1
tivo 'bus' recipiunt.
Char. GL 1.129K
'filiabus' in testamentis ob discrimen sexus. 75.1
Char. GL 1.134K
his 'iugeris' . . . 76.1
'iugeribus' quidam grammatici . . . ita
dicendum putant, quasi sit 'hoc iuger' tam-
quam 'hoc tuber', et 'ab hoc iugere' tamquam
'ab hoc tubere', et ita ut 'tuberibus' 'iugeri- 5
bus' et 'tantum iugerum'.
Char. GL 1.125K
'cetariis' Pomponius Secundus . . . 77.1
cum ratio 'cetaribus' . . .
poscat, ut 'moenia moenibus' 'ilia ilibus' 'Pa-
rilia Parilibus'. ea enim nomina quae 'i' ante
'a' habent, ut 'cetaria', in 'bus' necesse est 5
desinant.
Char. GL 1.138K
'os<se'>. monosyllaba extra analogiam esse 78.1
. . . eo magis consuetu-
dinem in eo esse retinendam.
Char. GL 1.141K
'pacium' an 'pacum' et 'lucium' an 'lucum'? 79.1
addubitari etiam nunc . . . quoniam nec fi-
nitionem ullam in monosyllabis . . . gramma-
tici temptaverunt. nam ut 'fax' 'faex' 'nux'
'crux' 'rex' 'lex' sine 'i' genetivo plurali sunt 5
dictitanda, ita contra 'nox' 'falx' 'calx' 'arx'
'lanx' cum 'i' pronuntianda sunt.
Char. GL 1.136K
'Mars' 'horum Martum' . . . fa- 80.1
cit, licet 'sors' 'sortium' et 'nox' 'noctium'
faciat, quoniam quae in duas semivocales aut
in duplicem <consonantem> monosyllaba no-
minativo exeunt, haec genetivo plurali ante 5
'um' 'i' litteram habere debent.
Char. GL 1.131K
vulgo autem 'hoc gitti' dicunt. 81.1
'glossemata' ut 'toreumata' 'enthymemata' 82.1
'noemata' 'schemata' 'poemata' et his similia
omnia Varronis regu-
la . . . dativo et ablativo plurali in
'bus' derigit, quia singularis ablativus 'e' lit- 5
tera finiatur.
Char. GL 1.123K
quamquam ab 'hoc poemate' 'his 83.1
poematibus' facere debeat, tamen consuetu-
dini et suavitati aurium censet Varro summam
esse tribuendam.
Char. GL 1.53K
quam maxime vicina 84.1
Graeco Graece dicit
uti ne 'schematis' quidem dicat, sed
'schemasin'.
Char. GL 1.132K
'Herculi' pro 'Herculis' et 'Ulixi' pro 'huius 85.1
Ulixis' dici coeptum est . . .
quando regula . . . illa, si genetivo singulari
'ους' litteris nomina finientur Graeca, velut
'τοῦ Εὐμένους' 'τοῦ Διογένους', nostros quo- 5
que 'huius Eumenis' 'huius Diogenis' oportet
proferre; at si 'τοῦ Εὐριπίδου' 'τοῦ Χρύσου',
tunc demum nostros 's' subtrahere debere. i-
taque 'huius Euripidi' 'Chrysi' debere censere,
ut 'fortis Achati' et 'acris Oronti'. 10
sed nostra . . . aetas in totum
istam declinationem abolevit. 'Achillis' enim
potius et 'Herculis' et his paria per 's' dicimus.
Char. GL 1.118K
quamvis nullum nomen Latinum 'on' lit- 86.1
teris finiatur et ideo 'Rhodum' et 'Delum' ac-
cusativo dicamus, tamen quaedam sunt
. . . quae ad nos usque proprios gen-
tis suae vultus formamque custodiant, ut 'Plu- 5
ton', 'Xenophon'.
Char. GL 1.127K
consuetudinem . . . facere 87.1
'hanc Callisto', 'hanc Calypso', 'hanc Io',
'<hanc> Allecto'.
Char. GL 1.135K
'huic lauro' . . . 'ab hac lauru' 88.1
. . . '<harum> laurum' facere.
Char. GL 1.118K
'amicities' . . . ut 'pla- 89.1
nities' . . . 'luxuries', 'mollities' et simi-
lia, veteri dignitate.
Char. GL 1.129K
salsi fretus. 90.1
Char. GL 1.128K
arborem . . . 91.1
pomum vero per 'o' litteram.
Char. GL 1.139K
'ossu' quidam ut 'veru' 'genu' putarunt . . . 92.1
posse censeri.
Char. GL 1.120K
ut 'fatifer' 93.1
et 'aurifer' et 'armiger', 'lucifer' 'furcifer'
dici debet, quia conposita sunt, nec ut quae-
dam quasi conposita, velut 'Euander' 'Teucer',
dici debent et interdum 'e' littera carere. 5
Pomp. C. art. Don. GL 5.172K
non tamen debemus credere . . . quo- 94.1
niam omne nomen omnes habet casus; saepe in-
veniuntur deficientes casus.
INCERTAE SEDIS
Pomp. C. art. Don. GL 5.144K
debes quidem adquiescere regulis, sed in de- 95.1
rivativis sequere auctoritatem . . .
indifferenter haec in-
veniuntur.
Serv. A. 9.703
derivationes firmas non ha- 96.1
bent regulas, sed exeunt prout auctoribus pla-
cet.
Pomp. C. art. Don. GL 5.164K
quando dubitamus 97.1
principale genus, redeamus ad diminutionem
et ex diminutivo cognoscimus principale genus.
Char. GL 1.125K
Iulius Modestus . . . ita definiit, 98.1
quae nomina comparandi fuerint, et accusati-
vis pluralibus in 'is' exient, id est 'fortioris',
<genetivus plu>ralis 'fortiorum' facere de-
bet, non 'fortiorium', id est ante 'um' sylla- 5
bam 'i' recipere non debent. ita 'complura' et
'complurum' esse dicendum. consuetudo ta-
men et 'hos plures' dicit et 'haec pluria'.
Cledonius GL 5.45K
mille non intelligitur qui casus est. 100.1
Prob. Inst. Art. GL 4.133K
'hic' . . . pronomen, quan- 101.1
do solum reperitur declinari . . .
articulum.
Prob. Inst. Art. GL 4.137K
pronomina possessiva . . . 102.1
esse declinanda, id est intrin-
secus et extrinsecus.
Cledonius GL 5.50K
finita sunt secundum finitionem 103.1
personae . . . infinita generaliter, eo
quod plurima sint, ut 'quis'.
Clem. Ars 61.8Tolk.
scire debemus huiusmodi de- 105.1
finitores non tam in ratione errare quam in
ordine verborum, ut dicerent personas prono-
minibus accidere, cum dicere debuissent fi-
nita pronomina non recipere quasi aliunde per- 5
sonas, sed ipsa finita pronomina easdem per-
sonas esse. numquam enim inveniuntur sine
personis.
Cledonius GL 5.49K
melius ita dicendum est . . . eadem esse fi- 106.1
nita pronomina, quae sunt etiam personae.
Pomp. C. art. Don. GL 5.227K
activum est quod 107.1
alio patiente nos facimus, passivum est quod
alio faciente nos patimur.
Pomp. C. art. Don. GL 5.233K
'adulo' . . . 108.1
discretionem per casus. quando vis quasi
activam significationem introducere, <accu-
sativum fac, 'adulo illum'; quando vis quasi
passivam significationem introducere,> dati- 5
vum fac, 'adulor illi': et 'adulo illum' et 'adu-
lor illi'.
Serv. A. 7.273
auguro 109.1
Diom. GL 1.377K
'meditantem' 110.1
esse secum cogitantem, 'meletantem' cum voce
discentem.
Prisc. GL 2.513K
'nanciscor' . . . 'nactum'. 111.1
Serv. A. 1.546
'vescor . . . ' 112.1
non usquequaque
hoc esse faciendum.
Char. GL 1.187K
'dicendo' 'le- 113.1
gendo', 'dicendi' 'legendi'.
Audax GL 7.355
'super' . . . ex . . . prae- 114.1
positionibus, id est 'supra' 'de' 'in' . . . ha-
bere significationem.
Char. GL 1.225K
relativae ad aliquid . . . 115.1
potestatem habere
comparandi 'tam quam'.
Diom. GL 1.416K
inlativae . . . 116.1
'quamquam', 'quamvis', 'etsi', 'tametsi'.
Prob. Inst. Art. GL 4.89K
paries 117.1
Char. GL 1.85K
'gibbus' vitium 120.1
ipsum, ut 'ulcus', maluisse consuetudinem.
Char. GL 1.139K
'os oris'. omne enim 's' littera terminatum no- 121.1
men neutri generis non potest in declinationem
veniens non per 'r' litteram strepere
. . . licet 'os' corporis
correptius diceretur, 'os' vero faciei produc- 5
tius duceretur.
CGL 5 p.29,4
edacitatem 122.1
Serv. C. Don. GL 4.444K
barbarismum esse sermonem unum, 125.1
in quo vis sua est contra naturam.
Pomp. C. art. Don. GL 5.283K
barbarismus: quod non dicitur per na- 127.1
turam. . . . soloecismus: quod male per ar-
tem dicitur.
Pomp. C. art. Don. GL 5.292K
quando sit soloecismus, quando sit 128.1
schema, sola intellegentia discernit.
DUBIA
Serv. A. 2.18
'virum' pro 'virorum'. 131.1
Serv. Ecl. 3.18
lycisci 132.1
CGL 5 p.585,5
mar- 134.1
suppium