| SERMO | |
| Non erit alienum advocatum dare huic accusatori: fecit rem, ut parcis- | 313.1.1 |
| sime dicam, paenitentia dignam. Et fortius defendetur ab alio et maiore | |
| cum verecundia patronus confitebitur si quid confitendum est. Et | |
| quotiens causa plus iuris habet quam pudoris, ad eum transferenda est | |
| qui non erubescit. | 5 |
| DECLAMATIO | |
| Reum capitis arcessitis in ea civitate in qua hoc grave et indignum | 2.1 |
| videtur, et reum capitis arcessitis qui ipsi intolerabilem hanc crudelitatem | |
| vocatis. Conveniebat eos qui temeritatem accusationis incusant nihil nisi | |
| certum exploratumque deferre. Ergo lege occidi vultis hunc statim qui | 3.1 |
| reum caedis detulerit (hactenus agnosco: detulit enim quem defendo) | |
| <neque> damnaverit: hoc iam ad nos non pertinet; hic enim damnatus | |
| est. Sequitur ergo ut aliam legem adferas, aut hanc mutes, aut hoc audeas | |
| dicere, ius aliquod tibi esse constitutum. | 5 |
| Ad interpretationem nos vocas, et ex hac lege qua litigas aliam | 4.1 |
| constituere conaris. Non est ista res iudicum, non horum qui ad certa | |
| iura, et quidem iurati, consederunt. Deflecti iura ne pro defensione | |
| quidem aequum est; legem vero mutare ut occidas, et crudeliter inter- | |
| pretari ius quod a magistratibus scriptum est, cuius animi est? Ego legem | 5.1 |
| habeo adversus eum demum scriptam qui detulerit neque damnaverit. | |
| Non scrutor quid voluerit legum lator; neque enim possum: sera in- | |
| quisitio in praeterita est. Id sive voluit esse quod scripsit sive aliud | |
| aliquid cogitavit, hoc scripsit, hoc iure viximus, hoc †spectavit†. Nihil | 6.1 |
| minus ferri oportet in civitate quam ut lex decipiat. Innocentem ac- | |
| cusavi; satis est quod damnavi. Neque enim lex ita scripta est ut qui | |
| innocentem accusaverit capite puniatur, sed ut puniatur qui accusaverit | |
| nec damnaverit. Quomodo ergo nihil prodesset accusatori si non | 5 |
| damnasset, postea nocentem esse compertum eum quem accusavit, ita ei | |
| qui fortunam secundam iudicii tulit non debet nocere quod postea | |
| accidit. Lex talem condicionem iudicii facit in quo caedis accusatur reus | 7.1 |
| ut utique adversus alterum pronuntietur: aut reum damnari oportet aut | |
| accusatorem. Tu quid vis? Ut uterque damnatus sit, an ut istud verum | |
| sit, ut damnatus sit reus et accusator? 〚'Illud tamen lex voluit.' Transeo | |
| quod perniciosum sit interpretari legem et ad ingenia utriusque converti, | 5 |
| id quod scriptum est ne dubitaretur dubium fieri postquam scriptum | |
| est.〛 | |
| Descendo ad hanc quoque contentionem (non quia necesse est, nec | 8.1 |
| quia ad vestram religionem pertinet, nec quia solvit ista res ius iuran- | |
| dum, sed quia victori optinentique causam facile est †et debet dispu- | |
| tari†): recte fecit legum lator, qui ita scripsit legem ut non puniretur si | |
| condemnasset. Quare? Noluit accusatorem esse calumniatorem, noluit | 5 |
| accusatorem dare aliquid odio. Alioqui scimus multa vera quidem non | 9.1 |
| esse, credibilia tamen esse. Accusator quid debet †tibi†? Ut eum | |
| deferat adversus quem argumenta habeat, adversus quem testes habeat: | |
| alioqui nocentem an innocentem qui scit? Ipsi iudices hoc non pronun- | |
| tiant, sed se ex animi sui sententia facere profitentur. Quis autem miratur | 5 |
| si ea res accusatorem decepit quae decipere iudices potuit? Accusator, | |
| cum id effecit ut reus damnandus videretur, reddidit rationem ac- | |
| cusationis. Nullus autem tam inicus legis lator fuit ut errorem ac- | 10.1 |
| cusatoris punire vellet. Oportet esse in civitate et accusatores: alioqui | |
| omnia mittuntur ad manus, omnia mittuntur ad ferrum. Per se difficilem | |
| rationem vindictae et ultionis <difficiliorem> facimus, paene licentiam | |
| grassatoribus et latronibus damus, quod nemo accusare sine periculo | 5 |
| capitis sui potest. Sed tamen adversus haec illud remedium est, quod | 11.1 |
| accusator cogitat quid obiecturus sit. Si ne hoc quidem prodest, | |
| vidisse aliquid in accusatione, motum esse probabilibus argumentis, in | |
| totum iudicia ista tollemus. Hunc autem habuisse quare accusaret credite | 12.1 |
| iudicibus qui damnaverunt. 'Hic inimicus.' Quid illi qui cognoverunt? | |
| Quo vultis motos esse iudices ut damnarent? Non enim moti sunt | |
| auctoritate ipsius accusatoris: argumentis moti sunt, illis, credimus, | |
| testibus moti sunt quos habebamus. 〚Et mihi videtur ideo constituta esse | 5 |
| lex quae damnatum post tricesimum diem puniri voluit, quoniam | |
| videbat legum lator posse fieri ut deciperetur accusator. †Itaque† eius | |
| qui non damnasset praesentem poenam esse voluerunt: nulla dilatio est.〛 | |
| Quid te movit? Quid attulisti ad iudicem? Hoc enim vult lex prius etiam | 13.1 |
| adprobari ipsi accusatori. Ergo etiam voluntas legis pro nobis est, et non | |
| tantum scriptum, quod satis erat nisi ita recedamus ab eo quod proprie | |
| nostrum est ut concessisse videamur. 〚Sed ut †transissetis† rursus id | |
| quod dicebat: cum suspectus esset reus, boni erat civis accusare; neque | 5 |
| aliter stare leges possunt, neque aliter civitas. 'Accusavi—quid | |
| postea?—quoniam homo occisus videbatur.'〛 | |
| 'Hic tamen perire potuit et occidi potuit, et hoc indignum est.' | 14.1 |
| Primum omnium durum est unam indici utrique fortunam, et occidi | |
| hominem quia aliquis occidi potuerit huius culpa. †Ita magna poena est | |
| causam edicitis.† Deinde hoc non tantum accusatoris culpa factum est. | 15.1 |
| Fortasse ita vixeras: multa petulanter, multa temere, multa cruente | |
| commiseras. Turpissimi hominis argumentum est innocentem posse | |
| damnari. Non enim dicis corruptum esse iudicium, non versatam | |
| pecuniam. Ita non erubescis? Homicida visus es. Tu porro tantum | 5 |
| accusatori irasceris? Non idem de te iudices senserunt, non omnium | |
| sententiae? |