| SERMO | |
| Si qua erunt quae a me in divisionibus controversiarum dicantur | 314.1.1 |
| eadem frequentius, intellegite fieri primum propter interventum novo- | |
| rum, deinde propter condicionem divisionum; nam hi qui antea non | |
| audierunt pertinentia ad plures controversias debent cognoscere, et ad | |
| praesentis materiae controversias nonnihil interest quomodo ego divi- | 5 |
| serim. | |
| Est autem commune cum aliis controversiis huius materiae illud, quod | 2.1 |
| reus magistratus, de cuius personae dignitate haec ipsa res satis pronun- | |
| tiat. Videtur etiam de ante acta vita probari eo modo quo creatus est. | |
| Secundum illud aeque commune, quod nullas simultates executus est, | |
| nullam spem ex caede eius quem occisum accusator queritur concipere | 5 |
| potuit, et officio inpulsus, etiamsi lapsus est, tamen veluti legis consilio | |
| deceptus est. Ut haec communia, ita illud iam proprium: etiam si ullum | 3.1 |
| adversum hunc adulescentem habuisset odium magistratus, magis insania | |
| eius vindicabatur. Sic, cum ita praeparaverit causam, incipit de iure suo | |
| loqui. | |
| DECLAMATIO | |
| 'Magistratus de confesso sumat supplicium.' Durum ministerium | 4.1 |
| et iniucunda honoris huius necessitas. Sed quis potius leges exequetur et | |
| hominum commissa nisi qui rem publicam administrat? Nemo istud | |
| faceret libenter nisi necessitate. Ergo non solum licuit mihi occidere | |
| confessum, sed etiam, si nollem, necesse fuit. | 5 |
| Videamus an ille confessus sit. Testes praebeam vobis? Tota civitate | 5.1 |
| audita vox est. Ne ipsos quidem accusatores negaturos esse confido | |
| ipsius voce, ipsius lingua esse dictum: 'ego te, pater, occidi': et non | |
| semel dictum, ne casus videretur. 'At enim confessio habenda non est | 6.1 |
| nisi quae a sano proficiscitur.' Non video cur ad hanc interpretationem | |
| deducatur vis istius verbi, quod lege comprehensum est. Ego enim | |
| confessionem existimo qualemcumque contra se pronuntiationem; nec | |
| me scrutari lex iubet qua quis causa confessus sit. Immo ea natura est | 7.1 |
| omnis confessionis ut possit videri demens qui de se confitetur. Furore | |
| inpulsus est: alius ebrietate, alius errore, alius dolore, quidam quaestione. | |
| Nemo contra se dicit nisi aliquo cogente. Quod enim genus confessionis | |
| exigitis? Ut aliquis securus, quieta mente, nullo adigente, dicat: 'ego | 5 |
| patrem occidi'? Atqui ipsum verbum videtur habere vim coactae veri- | |
| tatis. Quid ergo aliud intueri debeo quam vocem? Si semel hoc audissem, | 8.1 |
| lex tamen me iam appellaret: saepius dixit, in eadem voce perseveravit. | |
| Viderimus an in aliis partibus demens fuerit: hic tamquam sanus | |
| perseveravit. De confesso ergo sumpsi supplicium, atque ad me non | 9.1 |
| pertinet an is qui confessus est nocens fuerit. Fingite enim esse aliquem | |
| qui aliquo modo confessus sit, hunc a magistratu occisum, postea | |
| apparuisse aliquo casu falsum fuisse quod dixisset: num agi cum | |
| magistratu potest? Lex quae confessum puniri iubet sententiam ipsi | 5 |
| relinquit. | |
| Descendamus tamen eo, quoniam filius est, ut quaeramus an ille etiam | 10.1 |
| parricida fuerit. Nec mihi necesse est dicere illa quae ab accusatore dicta | |
| sunt. Habuerit ille causas propter quas deferret, habuerit testes suos, | |
| habuerit argumenta (et profecto creditis non sine magna fiducia delatum | |
| esse tanti criminis reum); mihi in argumentum sufficit genus absolutionis: | 5 |
| paribus sententiis absolutus est. Hoc in alio genere causae dubium est, in | 11.1 |
| parricidio vero, quod probari nemo voluit, quod falsum esse ad vota | |
| pertinebat, diversam habuit pronuntiationem. Obiectum est alicui | |
| mortalium quod patrem occidisset, quod eum cui lucem, cui haec bene- | |
| ficia rerum naturae debebat, sua manu trucidasset—et hoc pars iudicum | 5 |
| credidit? Ego vero illos et probo et miror qui absolverunt: pars tamen | 12.1 |
| iudicum pronuntiavit factum esse parricidium [pars incredibile esse]. | |
| Hos movit quod probari poterat, illos quod negari. Reus ergo suspectus, | |
| et in eam partem potius accipiendus, ut fecerit. | |
| Quid superest? 'Per dementiam confessus est.' At mihi pro causa mea | 13.1 |
| summum videtur argumentum ipsa dementia, etiam si confessus non | |
| esset. Non sine causa videlicet vetus illa et antiqua aetas tradidit eos qui | |
| aliquod commiserunt scelus furiis agitari et per totum orbem agi. Ut | |
| nomina mentita sint, ut aliquid fabulae fingant, ab aliquo tamen exemplo | 5 |
| ista <et> experimento venerunt. Factum esse aliquid necesse est ut hoc | 14.1 |
| credibile videretur, sive istud di inmortales, qui non iudiciis falli, non | |
| gratia circumveniri, non ignorantia decipi possunt, constituerunt. Ego | |
| vero gratulor mortalitati. Colite, homines, innocentiam et nullam spem | |
| inpunitatis ex secreto scelerum conceperitis. Licet nulli hominum pro- | 15.1 |
| spexerint oculi, licet nulla cuiusquam mortalium conscientia inter- | |
| venerit, sub caelo tamen fecistis, et ille fusus per omnes rerum naturae | |
| partis spiritus adfuit. Erat, erat illic potentior testis: non quidem apud | |
| iudicem dicet nec oratorum interrogabitur artibus, sed loquetur ore | 5 |
| vestro. Tu forsitan, cum miserum patrem trucidares, tollentem ad sidera | 16.1 |
| manus risisti; inane hoc supra nos vacuumque cura caelestium putabas. | |
| Sunt illa vera quae extremo miseri spiritu dicebantur: 'dabis mihi, | |
| scelerate, poenas: persequar quandoque et occurram.' Et quod ad me | |
| quidem pertinet, iudices, non aliam huius dementiae putem fuisse | 5 |
| rationem, quae coepit post absolutionem. Nec tamen illa mihi vana | 17.1 |
| quorundam videtur esse persuasio, qui credunt non extrinsecus has furias | |
| venire nec ullius deorum inpulsu hanc mortalibus incidisse dementiam, | |
| sed nasci intus: conscientiam esse quae torqueat, animum esse qui urat. | |
| Iterum gratulor: bene hercule factum est quod, etiam si omnes fefelleri- | 5 |
| mus, effugere non possumus nos. Ite nunc et dicite: 'demens erat cum | 18.1 |
| confessus est.' At mihi videtur demens fuisse cum occidit. Ergo quod- | |
| cumque illud furoris genus aut poena a diis inmortalibus constituta aut | |
| confessio quaedam nocentis animi videretur. Videamus tamen quomodo | 19.1 |
| insanierit. Si per praecipitia ferretur, dicerem: agit aliquis deorum; si in | |
| obvios occurreret, dicerem: ultionis quaeritur materia. Nunc vox una, | |
| vox eadem ad iudices et per totam civitatem: 'ego te, pater, occidi.' | |
| 〚Invenire liceat quid factum sit.〛 Non est dementia. 'Ego te, pater, | 5 |
| occidi.' Hoc si vos furorem vocatis, idem pars dixit iudicum. Nihil | |
| variatum, nihil ex more aliorum insanientium mutatum est. 'Ego te, | |
| pater, occidi'. †Longa confessio est repetita totiens confessio est.† | |
| Ecquid concipitis animis imaginem illam quae hoc coegit? Stabat | 20.1 |
| profecto ante oculos laceratus et adhuc cruentus pater, ostendebat effusa | |
| vitalia; totus ille ante oculos locus, totum scelus mente et cogitatione | |
| †perflexum†. 〚Non potest fieri ut per dementiam videatur totiens con- | |
| fessus qui numquam negavit.〛 Ite nunc et paribus absolvite. | 5 |