| SERMO | |
| Quotiens hoc genus materiae dividam, necesse habeo id dicere quod | 337.1.1 |
| iam saepe dixi, me nullam voluntatem cuiusquam contra themata intel- | |
| legere. Fortasse erunt aliqui qui existiment a paupere id solum quaeri, ut | |
| invidiam diviti faciat: quod illi contingere etiam citra mortis propositum | |
| potest. Hic ergo pauper apud me mori vult: agere debet ut moriatur. | 2.1 |
| Quid ergo est? Non aliter invidiam diviti faciet maximam. | |
| Prima quaestio illa est, an causae mortis ideo tantum sint adprobandae, | |
| ne turpes lateant. | |
| DECLAMATIO | |
| Mori volo. Nullam tam inhumanam quisquam crediderit esse legem | 3.1 |
| ut hominem innocentem et invitum detineat in luce; sed ita scripta lex est | |
| ut poenam mortis constituat. 'Insepultus abiciatur is qui non ad- | |
| probaverit causas.' Irascitur ergo lex ei qui non adprobatis senatui | |
| causis perierit. Quae profecto non hoc existimavit, quemquam mori | 4.1 |
| velle sine causa. Sed cum duplex genus causarum sit, alterum ex iniuria | |
| fortunae, alterum ex mala conscientia, hoc ipsum voluit adprobari | |
| senatui, causas non esse deformes. Graves enim esse manifestum est, | |
| cum homo mori velit. Ita senatui non de hoc cognoscendum est, hae | 5 |
| graves causae mortis an non; graves enim putat ille qui mori vult, hoc | |
| satis est. Sed de eo cognoscitur, turpes sint causae an ex iniuria, ut dixi, | |
| fortunae proficiscantur. Aliquis metu iudicii mori vult: dignus est qui | 5.1 |
| insepultus abiciatur. Aliquis conscientia turpis alicuius flagitii admissi | |
| priusquam prodatur mori vult: dignus est qui insepultus abiciatur. | |
| Adversus hunc scripta lex est, †hoc cavetur de hoc†. Ceterum quidem | 6.1 |
| tu ei qui tot lenocinia haec constituta vitae contempserit, qui non | |
| detineatur his voluptatibus, dices: 'non habes graves causas moriendi'? | |
| Respondebit: 'Odi vitam, relinquere volo. Tu me nocentem probes | |
| oportet, ne sepeliri debeam.' | 5 |
| Si tamen de hoc quoque quaerendum est, an graves causae sint | 7.1 |
| videamus. Perdidi domum, fortuito incendio, quomodocumque, tantum | |
| domum perdidi: ecquid possum videri iustas habere causas moriendi? | |
| Penates illos in quibus natus sum, qui mihi cotidiana imagine adhuc | |
| versantur ante oculos, illos penates in quibus sacri aliquid esse credimus, | 5 |
| amisi. Hospes in civitate victurus sum. Perdidi liberos quomodocumque, | 8.1 |
| tantum liberos: ecquid iusta causa mortis est orbitas, et orbitas non | |
| simplex nec tantum geminata, verum etiam in unum tempus conlata? | |
| Adferant aliquid fortasse solacii mala divisa, et, sicut onera facilius | |
| subeas si partiaris, ita hoc graves casus adlevare possis si non ingruant | 5 |
| ac semel veniant. Uno tempore plures liberos! Quid si et coniugem? | |
| [Quod si per se grave est, et quod liberos amisi et eodem tempore amisi, | 9.1 |
| erant satis graves causae.] Adice nunc: haec omnia simul amisi et omnia | |
| haec iniuria amisi: exercitus me expugnavit, sicut urbem hostis. Et haec | |
| ipsa causa satis iusta erat voluntatis meae: odit me exercitus, pars populi | |
| fortissima, pars populi optime de re publica merita. Illi milites victores, | 10.1 |
| illi hostium spolia referentes non me occiderunt sed liberos meos (puto | |
| illos his aetatibus hostium pepercisse), <sed> coniugem meam (illa modo | |
| victa civitas nihil, quod ad feminas pertinet, passa est praeter captivi- | |
| tatem). Domum meam incendit: stant illae quas vicimus. Illud tamen | 5 |
| inter omnia gravissimum est: cum haec fecerint, existimant se iure | |
| fecisse. | |
| 'Omnia' inquit 'haec et ego passus sum.' Scio quo pertineat: ut videar | 11.1 |
| ego merito passus. Est et haec causa moriendi, si tantum peccavi, si eo | |
| me deduxit error ut filios meos occiderem. Confitendum est de hac | |
| gravissima calamitate: domum meam incendit exercitus, populus non | |
| defendit. 'Omnia tamen eadem et ego passus sum.' Possum dicere hoc | 12.1 |
| tantum: ferre fortius potes, gratulor animo tuo. Sed ne mirum quidem | |
| est quod tu ferre fortius potes: locuples es. Quid horum quae perdidisti | |
| magnopere desideras? Domum, opinor, hinc enim incipiam, perdidisti: | 13.1 |
| infelix non habebis tectum quod subeas? In publico tibi manendum est, | |
| et sub caelo? Fortasse etiam contulerint ista detrimenta deliciis tuis: | |
| novimus animos vestros, novimus fastidia. Si non esset incensa domus, | |
| subinde diruere, subinde mutare vos iuvat, et aliquid scilicet experimen- | 5 |
| tis adicere. Domum perdidisti: gravis iniuria fortunae novam habitare. | |
| Sed uxorem perdidisti. Ne in hac quidem tibi multum desiderii est. | 14.1 |
| Quomodo enim vos, divites, recipitis matrimonia? Recipitis? Aliae vos | |
| rapiunt voluptates, illa ministeria, illi imitati feminas pueri; inde fit ut ne | |
| liberos quidem ametis. Ergo te possunt multa hortari. Praeterea subeunt | |
| solacia: et uxorem tibi invenire facile est et liberos tibi alios educare facile | 5 |
| est. Non relinquunt dolori locum tot circumfusae voluptates. Ego haec | 15.1 |
| omnia passus sum pauper. Si dicerem: pauper domum perdidi, exutus | |
| tamen omni censu viderer. Quomodo enim illa apud me remanserat? | |
| Quia paterna erat. Pauper liberos perdidi, pauper uxorem perdidi: solus | |
| relictus sum, solus destitutus sum. Inimicum divitem habeo. Adhuc | 16.1 |
| odia illa quae contra me cotidie acuit fortius sustinebam spe liberorum. | |
| Iam mihi iuvenes erant, iam patrem tuebantur. Etiamsi quando me | |
| aemulatio nostra in foro fatigaverat, erat quae exciperet coniux. Si in hoc | |
| consisteret tota lis, an mihi grave esset vivere, vel uno argumento | 5 |
| probare poteram: inimicus me vult vivere. Hanc unam adhuc destinat | |
| odiis suis ultionem. | |
| Cur enim dicere aliquid ausus sum? Cur mihi suspectum fuit quod | 17.1 |
| fortissimi milites vincerentur? Cur indignatus sum eorum bis terga caesa | |
| qui poterant etiam bis victi tamen vincere? Intellego aversis auribus | |
| accipi hanc partem orationis. Vicit enim, et bene etiam meritus de re | |
| publica habetur. Et hoc inter causas mortis est. | 5 |