BELLVM GERMANICVM
  Germaniam quoque utinam vincere tanti non pu- 2.30.1
tasset! magis turpiter amissa est quam gloriose adquisita.
sed quatenus sciebat patrem suum C. Caesarem bis trans-
vectum ponte Rhenum quaesisse bellum, in illius hono-
rem concupierat facere provinciam; et factum erat, si 5
barbari tam vitia nostra quam imperia ferre potuissent.
  Missus in eam provinciam Drusus primos domuit
Vsipetes, inde Tencteros percucurrit et Catthos. nam
Marcomannorum spoliis et insignibus quendam editum
tumulum in tropaei modum excoluit. inde validissimas 10
nationes Cheruscos Suebosque et Sygambros pariter
adgressus est, qui viginti centurionibus in crucem actis
hoc velut sacramento sumpserant bellum, adeo certa vic-
toriae spe, ut praedam in anticessum pactione diviserint.
Cherusci equos, Suebi aurum et argentum, Sygambri 15
captivos elegerant; sed omnia retrorsum. victor namque
Drusus equos, pecora, torques eorum ipsosque prae-
dam divisit et vendidit. praeterea in tutelam provinciae
praesidia atque custodias ubique disposuit per Mosam
flumen, per Albin, per Visurgin. in Rheni quidem ripa 20
quinquaginta amplius castella direxit. Bonnam et Geso-
riacum pontibus iunxit classibusque firmavit. invi[s]um
atque inaccessum in id tempus Hercynium saltum pate-
fecit. ea denique in Germania pax erat, ut mutati homi-
nes, alia terra, caelum ipsum mitius molliusque solito 25
videretur. denique non per adulationem, sed ex meritis,
defuncto ibi fortissimo iuvene, ipse, quod numquam
alias, senatus cognomen ex provincia dedit.
  Sed difficilius est provincias optinere quam facere;
viribus parantur, iure retinentur. igitur breve id gau- 30
dium. quippe Germani victi magis quam domiti erant,
moresque nostros magis quam arma sub imperatore
Druso suspiciebant; postquam ille defunctus est, Vari
Quintili libidinem ac superbiam haud secus quam sae-
vitiam odisse coeperunt. ausus ille agere conventum, 35
et incautus edixerat, quasi violentiam barbarum licto-
ris virgis et praeconis voce posset inhibere. at illi,
qui iam pridem robigine obsitos enses inertesque mae-
rerent equos, ut primum togas et saeviora armis iura
viderunt, duce Armenio arma corripiunt; cum interim 40
tanta erat Varo pacis fiducia, ut ne prodita quidem
per Segesten unum principum coniuratione commo-
veretur. itaque inprovidum et nihil tale metuentem
ex inproviso adorti, cum ille—o securitas!—ad tri-
bunal citaret, undique invadunt; castra rapiuntur, tres 45
legiones opprimuntur. Varus perditas res eodem, quo
Cannensem diem Paulus, et fato est et animo secutus.
nihil illa caede per paludes perque silvas cruentius,
nihil insultatione barbarum intolerantius, praecipue
tamen in causarum patronos. aliis oculos, aliis manus 50
amputabant, unius os sutum, recisa prius lingua, quam
in manu tenens barbarus "tandem" ait "vipera sibilare
desisti". ipsius quoque consulis corpus, quod militum
pietas humi abdiderat, effossum. signa et aquilas duas
adhuc barbari possident, tertiam signifer, prius quam in 55
manus hostium veniret, evolsit mersamque intra baltei
sui latebras gerens in cruenta palude sic latuit. hac clade
factum, ut imperium, quod in litore Oceani non stete-
rat, in ripa Rheni fluminis staret.