DE PRONOMINE
|
|
Pronomen dictum est, quia ponitur pro nomine, ut siquis dicat 'Ver-
|
409.35
|
gilius scripsit bucolica, ipse scripsit georgica.' nec tamen videntur pro-
|
|
nomina, quoniam nominum funguntur officio, esse nomina. nam etsi
|
|
nominum vim exprimant, non tamen plene exprimunt. nomina enim po-
|
|
sita plenas faciunt elocutiones, pronomina semiplenas. item nomina posita
|
|
velut inchoant elocutiones, pronomina autem velut conplent. qualitas pro-
|
410.1
|
nominum principaliter bipertita est. omnia enim pronomina aut finita
|
|
sunt aut infinita. finita sunt quae recipiunt personas, id est quae definiunt
|
|
personas, et sunt tantum tria, ego tu ille. sed ille plerumque variat.
|
|
nam si ad praesentis personam referatur, tunc vere finitum est; si de
|
5
|
absente dicatur, minus quam finitum est. infinita autem pronomina varias
|
|
habent species. nam licet omnia quaecumque non recipiunt personas
|
|
infinita sint, tamen alia dicuntur generaliter infinita, alia minus quam
|
|
finita, alia articularia vel demonstrativa, alia possessiva. generaliter infi-
|
|
nita sunt quae cuicumque personae aptari possunt, ut est quis; et sunt
|
10
|
haec septem tantum, quis qualis talis quantus tantus quotus totus. minus
|
|
quam finita dicuntur quae commemorationem habent notarum persona-
|
|
rum, ut est ipse: haec sunt sex tantum, ipse iste is hic idem sui. sed
|
|
ex his alia sunt quae absentes personas significant, alia quae praesentes:
|
|
absentes reliqua omnia; praesentes haec tantum, iste ista istud et hic
|
15
|
haec hoc, quae non nulli pronomina etiam articularia vocant, eo quod
|
|
more Graeco cum nominibus declinantur. possessiva dicuntur pronomina
|
|
quae nos aliquid possidere ostendunt, ut est meus tuus. haec in quat-
|
|
tuor partes dividuntur. aut enim utraque parte singularia sunt, aut utra-
|
|
que pluralia, aut intrinsecus singularia, extrinsecus pluralia, aut intrin-
|
20
|
secus pluralia, extrinsecus singularia. utraque parte singularia sunt, ubi
|
|
et persona possidentis et possessi una est, ut meus; utraque parte plura-
|
|
lia, ubi multi sunt qui possidentur et multi qui possident, ut est nostri;
|
|
intrinsecus singularia, extrinsecus pluralia sunt quae possidentis unam
|
|
personam ostendunt, possessorum plurimas, ut est mei, vel e contrario,
|
25
|
ut est noster. intrinsecus autem dicitur quod pertinet ad personam pos-
|
|
sidentis, extrinsecus quod pertinet ad personam possessi. sunt autem
|
|
possessiva pronomina quinque tantum, meus tuus suus noster vester.
|
|
absque his pronominibus, quae omnia sunt viginti et unum, nullum aliud,
|
|
quod suam originem habeat, poterit reperiri; sed siqua sunt, conposi-
|
30
|
tione fiunt.
|
|
Scire autem debemus in declinatione pronominum plerumque sub
|
|
una significatione casus varie proferri, ut est quis vel qui: nam possumus
|
|
dicere 'quis tibi fecit iniuriam' et 'qui tibi fecit iniuriam'. item inve-
|
|
nitur genetivus duplex, ut mei vel mis, tui vel tis: nam possumus dicere
|
35
|
'mei causa te peto' <et 'mis causa te peto' et 'tui causa te peto' et 'tis
|
|
causa te peto'>. sed mis et tis de usu recesserunt. item ablativus singu-
|
|
laris aliquando varie terminatur, ut a quo vel a qui. nam dicimus 'a
|
411.1
|
quo venisti' et 'a qui venisti'; sed a qui in usu esse desiit. dativus
|
|
etiam et ablativus pluralis plerumque varii sunt: dicimus enim et a quis
|
|
et a quibus. qui quidem videntur hac ratione variari, quoniam ablativus
|
|
singularis inventus est varius. scimus enim quia omnia quae o terminan-
|
5
|
tur in is mittunt, quae i, in bus. ergo sicut dicimus ab hoc docto ab
|
|
his doctis, ita dicimus a quo a quis. item sicut dicimus a puppi a pup-
|
|
pibus, ita dicimus a qui a quibus. sed pronomina quem ad modum in
|
|
declinatione duplicant casus, ita plerumque minuunt. nam sunt prono-
|
|
mina ubi tantum modo genetivi sunt * * * ut eccum eccam ellum; sunt ubi
|
10
|
nominativus et vocativus deest, ut sui sibi se a se; sunt ubi vocativus
|
|
tantum deest, ut in pronomine quod est ego.
|
|