esto nvnc sol testis bene eum primum invocat deum, 12.176.1
quem orientem intuens vidit: nam ait "illi ad surgentem
conversi lumina solem". 'esto' autem multi volunt tertiam esse
personam, id est 'sit mihi Sol testis', quia sequitur 'et haec Terra',
ut elocutionem per nominativum factam intellegamus. sed hoc non 5
procedit, quia sequentia vocativum habent, ut 'et tu Saturnia Iuno'
item 'tuque inclite Mavors': unde per vocativum eum omnia dixisse
accipiamus, in hoc vero tantum ad nominativum fecisse transitum
'et haec mihi Terra precanti': licet etiam hic possit esse vocativus;
nam δεικτικῶς est dictum 'haec Terra esto mihi testis', ac si diceret 10
'o Italica terra, testis {⁴³mihi}⁴³ esto'. {⁴³sane iuxta Homericum foedus hic
inducit fieri: nam ut ibi Priamus, ita hic Latinus; ut hic Aeneas, ita
ibi Agamemnon. et priores precantur qui servaturi sunt foedus, quod
ruperunt qui posteriores iuraturi erant, ibi per Pandarum Troiani, hic
per Tolumnium Latini. et hoc per speciem augurii, quae precatio maxima 15
appellatur, dicit. precatio autem maxima est, cum plures deos, quam
in ceteris partibus auguriorum, precantur, eventusque rei bonae poscitur,
ut in melius iuvent, quod his versibus ostenditur 'esto nunc Sol testis
et haec mihi Terra precanti'. ceterum, quod in precatione dici solet, ut
melius iuvent, melius fortunent, subiecit his versibus "si nostrum 20
adnuerit nobis victoria Martem".}⁴³