Argumenta Aeneidis
Decasticha
Praefatio
Vergilius magno quantum concessit Homero, pr.1
  tantum ego Vergilio, Naso poeta, meo.
nec me praelatum cupio tibi ferre, poeta;
  ingenio si te subsequor, hoc satis est.
argumenta quidem librorum priva notavi, 5
  errorem ignarus ne quis habere queat.
bis quinos feci legerent quod carmine versus
  Aeneidos totum corpus ut esse putent.
adfirmo gravitate mea, me crimine nullo
  livoris titulo praeposuisse tibi. 10
I
Vir magnus bello, nulli pietate secundus 1.1
Aeneas odiis Iunonis pressus iniquae
Italiam quaerens Siculis erravit in undis,
naufragus et tandem Libyae est advectus ad oras
ignarusque loci, fido comitatus Achate, 5
indicio matris regnum cognovit Elissae.
quin etiam nebula saeptus pervenit in urbem,
abreptos socios undis cum classe recepit
hospitioque usus Didus per cuncta benignae
excidium Troiae iussus narrare parabat. 10
II
Conticuere omnes. tum sic fortissimus heros 2.1
fata recensebat patriae casusque suorum:
fallaces Graecos simulataque dona Minervae,
Laucontis poenam et laxantem claustra Sinonem,
somnum, quo monitus acceperat Hectoris atri, 5
iam flammas, caedes Troum patriaeque ruinas
et regis Priami fatum miserabile semper
impositumque patrem collo dextraque prehensum
Ascanium, frustra a tergo comitante Creusa,
ereptam hanc fato, socios in monte repertos. 10
III
Post eversa Phrygum regna ut fuga coepta moveri 3.1
utque sit in Thracen primo devectus ibique
moenia condiderit Polydori caede piata,
regis Ani hospitium et Phoebi responsa canentis,
coeptum iter in Cretam, rursus nova fata reperta, 5
naufragus utque foret Strophadas compulsus ab undis,
inde fugam et dirae praecepta horrenda Celaenus
liquerit utque Helenum perceptis ordine fatis,
supplicem Achaemeniden Polyphemo urgente receptum
amissumque patrem Drepani. sic deinde quievit. 10
IV
At regina gravi Veneris iam carpitur igni. 4.1
consulitur soror Anna; placet succumbere amori.
fiunt sacra deis, onerantur numina donis.
itur venatum; Veneris clam foedera iungunt.
factum fama notat. monitus tum numine divum 5
Aeneas classemque fugae sociosque parabat.
sensit amans Dido; precibus conata morari,
postquam fata videt nec iam datur ulla facultas,
conscenditque pyram dixitque novissima verba
et vitam infelix multo cum sanguine fudit. 10
V
Navigat Aeneas. Siculas defertur ad oras. 5.1
hic Manes celebrat patrios. una hospes Acestes.
ludos ad tumulum faciunt, certamina ponunt.
prodigium est cunctis ardens adlapsa sagitta.
Iris tum Beroen habitu mentita senili 5
incendit naves, subitus quas vindicat imber.
in somnis pater Anchises quae bella gerenda
quoque duce ad Manes possit descendere monstrat.
transcribit matres urbi populumque volentem
et placida Aeneas Palinurum quaerit in unda. 10
VI
Cumas deinde venit; fert hinc responsa Sibyllae. 6.1
Misenum sepelit; mons servat nomen humati.
ramum etiam divum placato numine portat
ad vatis tecta atque una descendit Avernum.
agnoscit Palinuron ibi, solatur Elissam 5
Deiphobumque videt lacerum crudeliter ora.
umbrarum poenas audit narrante Sibylla.
convenit Anchisen penitus convalle virenti
cognoscitque suam prolem monstrante parente.
haec ubi percepit, graditur classemque revisit. 10
VII
Hic quoque Caietam tumul<o da>t; deinde profectus 7.1
Laurentum venit, hanc verbis cognoscit Iuli
fatalem terram; 'mensis iam vescimur' inquit.
centum oratores pacem veniamque petentes
ad regem mittit Latii tunc forte Latinum, 5
qui cum pace etiam natae conubia pactus.
haec furia Allecto Iunonis distrahit ira.
rex cedit fatis, quamvis pia vota repugnent.
belli causa fuit violatus vulnere cervus.
arma ferunt gentes sociae, flat bella iuventus. 10
VIII
Dat belli signum Laurenti Turnus ab arce, 8.1
mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem,
qui petat auxilium et doceat quae causa petendi.
Aeneas divum monitis adit Arcada regem,
Evandrum Arcadia profugum nova regna tenentem. 5
accipit auxilia et natus socia agmina iungens
Evandri Pallas fatis comes ibat iniquis.
iamque habilis bello et maternis laetus in armis
fataque fortunasque ducum casusque suorum
miratur clipeo divinam intentus in artem. 10
IX
Atque ea diversa penitus dum parte geruntur 9.1
Iunonis monitu festinat Turnus in hostem.
Teucrorum naves Rutulis iaculantibus ignem
nympharum in speciem divino numine versae.
Euryali et Nisi coeptis fuit exitus impar. 5
pugnatur: castra Aeneadae vallumque tuentur.
audacem Remulum leto dat pulcher Iulus.
fit via vi. Turnus Bitian et Pandaron altum
deicit et totis victor dat funera castris,
iamque fatigatus recipit se in tuta suorum. 10
X
Concilium divis hominum de rebus habetur. 10.1
interea Rutuli portis circum omnibus instant.
advenit Aeneas multis cum milibus inde.
Mars vocat et totis in pugnam viribus itur.
interimit Pallanta potens in proelia Turnus 5
caedunturque duces, cadit et sine nomine vulgus.
subtrahitur pugnae Iunonis numine Turnus.
Aeneas instat Mezenti caede piata
Lausus fata patris praesenti morte redemit.
mox ultor nati Mezentius occidit ipse. 10
XI
Constituit Marti spoliato ex hoste tropaeum 11.1
exanimemque patri feretro Pallanta remittit.
iura sepulturae tribuit tempusque Latinis.
Evander patrios affectus edit in urbe.
corpora caesa virum passim disiecta cremantur. 5
legati referunt Diomeden arma negasse.
Drances et Turnus leges aequante Latino
concurrunt dictis. Aeneas imminet urbi.
pugnatur. vincunt Troes. cadit ipsa Camilla.
dein reduces castris nocti cessere monenti. 10
XII
Turnus iam fractis adverso Marte Latinis 12.1
semet in arma parat pacem cupiente Latino.
foedus percutitur; passuros omnia victos.
hoc Turni Iuturna soror confundit et ambos
in pugnam populos agit ementita Camertem. 5
Aenean volucri tardatum membra sagitta
anxia pro nato servavit cura parentis.
urbs capitur. vitam laqueo sibi finit Amata.
Aeneas Turnum campo progressus utrimque
circumfusa acie vita spoliavit et armis. 10