FRAGMENTA
DE METRIS
Victorinus GL 6.209K
iambicus trimetrus 1.1
Rufin. GL 6.555K
  iambicus autem, cum pedes etiam 2.1
dactylici generis adsumat, desinit
iambicus videri, nisi percussione
ita moderaveris ut, cum pedem sup-
plodes, iambum ferias; ideoque illa 5
loca percussionis non recipiunt
alium quam iambum et ei parem
tribrachyn, aut alterius exhibue-
rint metri speciem. quod dico exem-
plo faciam illustrius. est in Eunu- 10
cho Terentii statim in prima
pagina hic versus trimetrus 'exclu-
sit revocat, redeam? non, si me obse-
cret'. hunc incipe ferire, videberis
heroum habere inter manus: ad sum- 15
mam paucis syllabis in postremo
mutatis totus erit herous, 'exclusit
revocat, redeam? non, si mea fiat'.
ponam dubium secundo loco pedem,
quo propius accedam, 'heros Atrides 20
caelitum testor fidem'.
Ter. Maur. 2360
'beatus ille qui procul negotiis'. 3a.1
Ter. Maur. 2362
'Socrates beatus ille qui procul negotiis'. 3b.1
Ter. Maur. 2364
'Diogenes beatus ille qui procul negotiis'. 3c.1
Ter. Maur. 2366
'Demophile, beatus ille qui procul negotiis'. 3d.1
Ter. Maur. 2368
'quod agis age: beatus ille qui procul negotiis'. 3e.1
Diom. GL 1.513K
'Romani victores Germanis devictis'. 4.1
Codd. Atil. Fortunatiani
  <'dicite, rogo vos, dicite, quid ita rapitur Attis'. 6.1
nam primus est dactylus,> secundus pariambus, ter-
tius spondeus, quartus pariambus, quintus tribrachus,
sextus item tribrachus, ultimus spondeus. et quod magis
mirum videri potest, totus sotadeus numerus ex tro- 5
chaeis potest constare pedibus, ut duo habeat ithy-
phallica metra et unum trochaeum pedem sic 'Bacche
Bacche Bacche <Bacche Bacche Bacche Bacche>'. quibus
si interposueris aliquos brachysyllabos, eiusdem scilicet
rationis erit etiam mollior sic 'Bacche Bromie Bacche 10
Bromie Bacche Bromie Bacche'. nam ithyphallicum
metrum saepe recipit hunc tribrachum, ut etiam apud
Menandrum in Phasmate et apud
Callimachum in epigrammatibus ostendi
potest. cuius exemplum subieci, quo notius sit eum, 15
cum sit sex syllabarum, adcrescere modo una syllaba
modo duabus, per tribrachum scilicet pedem, sic
'huc ades, [o] Lyaee / Bassareu bicornis /
Maenal<i>e bimater, / crine nitidus apto. / luteis co-
rymbis / hedera te, coronis / hasta viridis armet. / pla- 20
cidus ades ad aras, / Bacche Bacche Bacche.'
DE ARCHEBULEO METRO
  Archebuleus accepit nomen versus, non quod Arche- 23
bulus eum invenerit. nam Stesichorus, antiquior illo
poeta, et Ibycus et Pindarus et Simonides usi sunt eo, 25
sed passim et promiscue. Archebulus autem quia car-
men ex hoc uno genere composuit, archebuleum no-
minatum est. origo eius herous hexametrus est, exemplum
'tibi nascitur omne pecus, tibi crescit
herba', quem facies heroum hexametrum adiectis dua- 30
bus syllabis sic 'nam tibi nascitur omne pecus, tibi
crescit et herba'. est autem hic versus anapaesticus,
quia, <cum> primus heroi hexametri dactylus syllabam
amittit, reliquae duae breves iungunt se longae inse-
quenti et deinceps ceterae in eandem formulam ve- 35
niunt. nec tantum heroo hexametro se iungit hic versus,
sed etiam post tres anapaestos accedit ad trimetrum.
nam possis eum sic componere 'tibi
crescit herba caelitum testor genus'. hic versus dacty-
licum melos summa cum voluptate aurium cludit, de 40
quo, cum res coegerit, plura dicentur. est autem pen-
tametrus, ex anapaestis constat fere pedibus, recipit
spondeos, cluditur antibaccheo. de ultima syllaba, brevis
an longa sit, supervacuum est monere.
DE HIPPONACTEIS
  nunc ad hipponactea veniamus. e quis de tetrametri 46
unius iambici genere, quia res exigebat, nos suo loco
diximus. hic auctor trimetron scazonta fecit, id est
claudicantem, cuius lex talis est, ut proxima ultimae
syllaba utique sit longa et pro iambo pede versus spondeo 50
finiatur aut trochaeo, quoniam nihil interest, novis-
sima syllaba brevis an longa sit. cuius exemplum
'sella in curuli struma Nonius sedet':
fac pro 'sedet' 'sedit', erit scazon 'sella in curuli
struma Nonius sedit'. rursus permutatio verborum 55
et hunc faciet iambicum rectum 'sella in curuli struma
sedit Nonius', et illum scazonta 'nec
excitatur classico truci miles', <iambicum rectum sic
'nec excitatur classico miles truci'>. hoc autem ita fieri
observabimus, si aut ultimi duo pedes ex disyllabis ab- 60
solutis verbis constabunt, aut quartus semipes posterior
cum insequente pede trisyllabum perficit verbum, tam-
quam 'Nonius', utique autem sextus pes perfectum ha-
beat disyllabon, tamquam 'sedit' 'fecit' 'dixit'. sed
cum facile rectus iambicus admittat quinto loco spon- 65
deum hic scazon pessimus erit, qui habuerit alium quinto
loco quam iambum; quo tamen sine religione usus est
Hipponax. eius exemplum 'nec excitatur classico miles
rauco': at si feceris 'nec excitatur classico pedes
rauco', probabilem facies choliambum, de quo plura 70
alias.
  idem fecit Hipponax in scazonte quadrato quod in
trimetro, cuius exemplum est 'proh pudor sella in cu-
ruli struma Nonius sedit'; item aliter 'haesitat nec
excitatur classico truci miles'. de quo plura dicere 75
supervacuum est, cum omnia quaecumque accidunt tri-
metro scazonti huic quoque accidere possint.
DE HENDECASYLLABO PHALAECIO
  venio nunc ad hendecasyllabon phalaecium, qui ex 79
simili causa, ut plerique, a cultore sue, non inventore, 80
nomen accepit. nam hic versus apud Sappho frequens
est, cuius in quinto libro complures huius generis et con-
tinuati et dispersi leguntur. huius hendecasyllabi varia
divisio est et omnis aut ex se efficiens aut ad aliquod
pertinens metrum. sed prima vulgaris quidem illa di- 85
visio, quae docet eum partem habere ex heroo, partem
ex iambo, cuius exemplum 'castae Pierides meae
Camenae'. ex heroo sic dividitur
'castae Pierides sonitum dedit aere ca-
noro'; ex iambico sic 'meae Camenae caelitum testor 90
genus'.
  altera divisio est, cuius feceram mentionem, cum de
epodo Callimachi dicerem hoc exemplo
'siccas ducite machinae carinas'. nam primi duo pedes
reliquis quattuor adsumptis faciunt heroum sic 'siccas 95
ducite remigio subeunte carinas'; reliqua pars ithy-
phallicum facit 'machinae carinas'.
  tertia divisio est 'castae Pierides meae Camenae'.
detracto enim 'Camenae' fit anacreonteon metrum
syllabarum octo, quod musici bacchicon vocant, gram- 100
matici choriambicon, * * * qui duplex constat ex longa et
duabus brevibus et longa, id est ex choreo et iambo.
hoc metrum incrementum accipit et totum ab Alcaeo
tractatum est et ab Horatio nostro. nam quod est
'castae Pierides meae', id est apud Horatium 105
'intermissa Venus diu'. demus illi incrementum,
id est pro uno duos choriambos, fiet 'intermissa Venus
<missa Venus> diu' et 'castae Pierides Pierides meae'.
huic simile 'Maecenas atavis edite
regibus / o et praesidium et dulce decus meum'. hic 110
etenim, qui disyllabo verbo absoluto finitur, si amiserit
choriambum, erit illi metro par, cuius exemplum 'castae
Pierides meae': fiet enim 'o et praesidium meum'.
rursus adcrescat choriambus, fiet 'castae Pierides Pie-
rides meae' et 'o et praesidium et dulce decus meum' 115
et 'intermissa Venus missa Venus diu'. demus etiam
nunc illi unius choriambi incrementum, fiet 'castae
Pierides Pierides <Pierides> meae', quale est illud apud
Horatium, quod et ipsum ab Alcaeo sumpsit,
'tu ne quaesieris, scire nefas, quem mihi, quem 120
tibi'. hoc ipsum imminuendo paulatim tria haec metra
quae rettuli manifestiora faciam: 'tu ne quaesieris
quem mihi quem tibi': hoc par est illi 'Maecenas
atavis edite regibus'. alterum detraham choriambum,
fiet 'tu ne quaesieris tibi': hoc par est illi 'intermissa 125
Venus diu' et 'castae Pierides meae'.
  de priapeo metro. ex hac divisione et priapeus na-
scitur versus, cuius exemplum apud Catullum
'hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape'. nam
cum in duo commata hic versus dividatur, superius 130
comma octo syllabarum erit, sequens septem deminuta
superioris commatis parte, ut si facias
'mater saeva Cupidinum mater saeva Cupido'. sed
adeo totus hic ex heroo venit hexametro, ut et apud
Homerum nullo immutato verbo complures inveniantur 135
priapei et apud Vergilium, quorum unum in praesentia
posuimus, qui forte succurrit, credo et alios inveniri
posse complures 'cui non dictus Hylas puer
et Latonia Delos'. quod apparet ita esse, quoniam ita
huius versus exigit natura, ut inter duo commata 140
exiguam pronuntiando interponas moram. nam 'cui
non dictus Hylas puer' par est huic 'hunc lucum tibi
dedico', sequens autem comma 'et Latonia Delos'
huic, 'consecroque Priape'. non ignoro autem variari
primas et secundas syllabas utriusque in priapeo com- 145
matis, ut modo ab iambo incipiat, modo a trochaeo,
tamquam 'hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape, /
libens hoc tibi dedico, libens, sancte Priape'. nam et
hendecasyllabus, quem phalaecium vocamus, apud an-
tiquos auctores eodem modo solebat incipere alias a 150
spondeo, alias ab iambo, alias a trochaeo, ut apud
Catullum. hendecasyllabus a spondeo 'pas-
ser deliciae meae puellae', a trochaeo 'arido modo
pumice expolitum', ab iambo 'meas esse aliquid
putare nugas'. quae omnia genera hendecasyllabi Ca- 155
tullus et Sappho et Anacreonta et alios auctores se-
cutus non tamquam vitiosa vitavit, sed tamquam legi-
tima inseruit. ex quibus quoniam priapeus nascitur,
necesse est easdem habeat varietates.
  quarta divisio est hendecasyllabi talis 'castae quas 160
veneramur <o> sorores'. nam priore commate Callimachus
in epigrammatibus usus est et Bacchy-
lides in carminibus et
alii. heroi autem dactylici pars est hoc modo 'castae
quas veneramur Olympia templa tenentes'. 165
  quinta divisio est hendecasyllabi hoc exemplo 'castae
Pierides novem sorores'. nam secundum primum
spondeum insertus huic hendecasyllabo anapaestus
ionicum sotadeum facit sic 'castae dociles Pierides
novem sorores'. ex quo non est mirandum quod Varro in 170
cynodidascalico phalecion metrum
ionicum trimetrum appellat, quidam ionicum minorem.
  sexta divisio est hoc exemplo 'cui dono le-
pidum novum libellum'. pars enim prior est 'cui dono',
quae accidit heroo metro sic 'cui dono titulum Troiae 175
qui primus ab oris'. reliqua pars hendecasyllabi 'lepi-
dum novum libellum' anacreonteon facit metron octo syl-
labarum iambicum ab anapaesto incipiens, quale est illud
apud Laevium 'mea Vatiena amabo'.
  de galliambo. ex hoc nascitur galliambus repetito 180
hoc metro, sed una syllaba detracta, ut habeat semi-
pedem clausulam, quale est hoc 'mea Vatiena amabo',
ut faciat 'mea Vatiena amabo, mea Vatiena ama',
et illud similiter 'lepidum novum libellum, lepidus
novus liber'. huic pares sunt apud Maecenatem 185
'ades, inquit, o Cybebe, fera montium dea, /
ades et sonante typano quate flexibile caput'. sed quo
magis hic versus, quod matri sacer est Idaeae, vibrare
videatur, proximum ab ultimo pedem brachysyllabon
fecerunt et Graeci et hic ipse Maecenas iis quos modo 190
rettuli proximum sic, 'latus horreat
flagello, comitum chorus ululet', et Catullus
'Phrygium nemus citato cupide <pede> tetigit', et ille
alterius auctoris 'o qui chelyn cano-
ram plectro regit Italo': ut si facias illud ex Laeviano 195
metro ad hanc legem 'mea Vatiena amabo, mea cura, mea
Venus'. Catullus in anacreonteo * * *
'ades inquit o Cybebe'. potest adhuc fieri crispior,
si pro uno iambo brachysyllabon posuerimus in hunc mo-
dum 'mea vita, mea voluptas, mea cura, meus amor'. 200
hic versus habet primum pedem anapaestum, secundum
saepe iambum, non numquam tribrachum, tertium
iambum, semipedem accipit medium, quia ex duobus
commatibus constat; sequens comma accipit pariambum,
trochaeum, brachysyllabum, semipede cluditur. siquis 205
autem quaesierit, quid ita, cum sit galliambicus versus,
iambici quoque nomen acceperit, hoc versu, qui est
apud Maecenatem, lecto intelleget eum ex iambico
quoque trimetro nasci 'hic nympha
cingit omnis Acheloum senem'. adice syllabam Acheloo, 210
fiet galliambicus sic 'hic nympha cingit omnis Ache-
loium senem'. esse autem huic metro cognationem
cum sotadeo cognoscamus hinc licet, quia facta transla-
tione modica et sotadeus qui fuit transit in galliambum
et eodem modo galliambus in sotadeum. ex galliambo 215
in sotadeum sic 'Phrygium nemus citato cupide pede
tetigit, / Phrygium cupide <pede> tetigit nemus citato':
contra 'Galli timidi semianimes ter-
gora versant, / Galli tergora versant timidi semianimes'.
  septima divisio hendecasyllabi talis est 220
'vivis ludis habes amas amaris'. nam quattuor syl-
labis prioribus detractis, quae accidere possunt heroo inci-
pienti cuilibet relinquitur 'habes amas amaris', par ana-
creonteo metro, quod est syllabarum septem. constat ex
tribus iambis et semipede: particula est posterior hippo- 225
nactei versus iambici quadrati, quem dixi a comi-
cis antiquis et latinis et graecis interponi frequentissime
sic 'quid maestus incedis Micon? habes, amas, amaris'.
  puto me satis diligenter persecutum hendecasyllabi
singulos articulos ut ostenderem, cum quot metris ei 230
quaedam necessitudo contingeret.
DE PHILICIO METRO
  Philicius versus ex duplici pede constat, quem bac- 233
chicon musici, choriambicon grammatici vocant. habet
longam et duas breves et longam, id est trochaeum et 235
iambum. hoc autem Philicus conscripsit hymnos Ce-
reri et Liberae, tali genere metri, quod scilicet et
sacris alis et arcanae deorum venerationi credidit con-
venire. apud nostros hoc metrum non reperio. exemplum
eius tale est 'frugiferae sacra deae quae colitis mystica 240
iunctaeque Iovi nefasto'. hunc hexametrum ex numero
bacchico composuit Philicus, quo usus est etiam Ar-
chebulus, de quo auctore supra rettuli; clusit
autem antibaccheo. numerus hic frequens est apud
lyricos et praecipue apud Alcaeum, Sappho, Anacreonta. 245
nascitur tamen et hic ab heroo, cuius dactylo primo,
qui constat ex longa et duabus brevibus, si iunxeris
sequentis dactyli vel spondei syllabam primam, facies
choriambum hoc modo 'arma virum', et in sequenti
versu 'Italiam'. ad summam pentametrum heroum, qui 250
habet dactylos primos duos, velut hunc
'unde meus veniat mollis in ora liber', adiectis duabus
syllabis longis facies choriambicum ex heroo pentametro
sic 'unde meus <nunc> veniat mollis in haec ora liber',
et 'dum meus assiduo luceat igne focus' 255
sic 'dum meus <hic> assiduo luceat hoc igne focus'.
DE PAEONICO METRO
  paeonicus versus quadratus ab Aristophane comico 258
compositus est ex eo paeone, qui constat longa syl-
laba et tribus brevibus. cluditur autem cretico, qui et 260
ipse [constat] eiusdem generis et temporum totidem quot
ille, una parcior syllaba est, ne, si fluat eodem numero,
rhythmos, non metrum fiat. huius exemplum
'egregia percoluit ingenia musice, / carminis
in ore tenet ingenium * * * / sic Tiberis impla- 265
cidus in maria labitur'.
DE PROCELEUMATICO
  proceleumaticus constat ex duobus pariambis, id est 268
quattuor brevibus syllabis, cuius exemplum et in pedum
demonstratione posui et nunc referam 'sedet 270
ibi Bromia †devata pede mulier, / modo pe-
cora rapida caper agitat humi, / caput inanime
tepet avida neque manus'. habet hic versus proceleuma-
ticos tres, quartum pariambum, semipede cluditur, ita
ut detracta proceleumatico syllaba in tribrachum cadat 275
et insistat, ne, ut dixi, numerus sit, non metrum.
DE SATURNIO VERSU
  de saturnio versu dicendum est, quem nostri existi- 278
maverunt proprium esse Italicae regionis, sed falluntur.
a Graecis enim varie et multis modis tractatus est, 280
non solum a comicis, sed etiam a tragicis. nostri autem
antiqui, ut vere dicam quod apparet, usi sunt eo non
observata lege nec uno genere custodito, <ut> inter se
consentiant versus, sed praeterquam quod durissimos
fecerunt, etiam alios breviores, alios longiores inse- 285
ruerunt, ut vix invenerim apud Naevium, quos pro
exemplo ponerem. apud Euripidem et Callimachum et
quosdam antiquae comoediae scriptores tale inveni
genus 'turdis edacibus dolos comparas amice'; apud
Archilochum tale 'quem non rationis egentem vicit Ar- 290
chimedes', et tertium genus 'consulto producit eum
quo sit impudentior'. apud nostros autem in tabulis
antiquis, quas triumphaturi duces in Capitolio figebant
victoriaeque suae titulum saturniis versibus proseque-
bantur, talia repperi exempla: ex Regilli tabula 295
'duello magno dirimendo regibus subigendis', qui
est subsimilis ei quem paulo ante posui 'consulto pro-
ducit eum quo sit imprudentior'; in Acilii Glabrionis
tabula 'fundit fugat prosternit maximas
legiones'. apud Naevium poetam hos repperi idoneos 300
'ferunt pulchros crateras aureas lepi-
stas' et alio loco 'novem Iovis con-
cordes filiae sorores'. sed ex omnibus istis, qui sunt
asperrimi et ad demonstrandum minime accommodati,
optimus est quem Metelli proposuerunt de Naevio 305
aliquotiens ab eo versu lacessiti 'malum
dabunt Metelli Naevio poetae'. hic enim saturnius
constat ex hipponactei quadrati iambici posteriore com-
mate et phallico metro. hipponactei quadrati exemplum
'quid immerentibus noces, quid invides amicis?' nam 310
'malum dabunt Metelli' simile est illi 'quid invides
amicis', cui detracta syllaba prima facit phallicon
metrum, 'invides amicis'. ex quibus compositus est
hic saturnius, ut sit par huic, 'quid invides amicis,
invides amicis' hoc modo, 'malum dabunt Metelli 315
Naevio poetae'.
DE RELIQUIS HORATII METRIS
  nunc reliqua metra Horatii, quae nondum attigi, 318
persequi volo, 'iam satis terris nivis
atque dirae / grandinis misit pater et rubente / dextera 320
sacras iaculatus arces / terruit urbem'. [hendecasyl-
labus sapphicus fiet phalecius immutato ordine
'vile potabis modicis Sabinum' * * * ] hoc metrum tria
cola habet paria, quartum brevem clausulam. sumptum
est ab Alcaeo; Sappho quoque frequenter eo utitur. 325
monostropha vocantur haec carmina, quia ad primam
strophen cetera respondent nulla interveniente epodo,
quae <cum> a prima strophe differat, faciat eam, quam
musici et grammatici triada nominant. composita autem
cola huius carminis singula ex duobus commatibus, 330
quorum quod antecedit ex archilochio quadrato na-
scitur sic 'iam satis terris magisque genibus haerebo
tuis': hoc enim par est huic 'nunc ita est, magis ma-
gisque genibus haerebo tuis'. sequens comma trimetri
iambici primam habet partem; componitur sic, 'nivis at- 335
que dirae genibus haerebo tuis', ut sit par huic 'magis
magisque genibus haerebo tuis'. clausula strophes huius
haec est, 'terruit urbem', quae nascitur ab heroo hexa-
metro sic, 'arma virumque cano Troiae qui terruit ur-
bem'. nam 'primus ab oris', pro qua hanc clausulam 340
posui, par est huic non tantum numero, sed etiam pedi-
bus: constat enim ex dactylo et spondeo. quae clausulae
et per se repetitae et inter se iunctae anapaesticon me-
tron efficiunt sic, 'terruit urbem terruit urbem / terruit
urbem primus ab oris, / 345
inclyte parva prodite patria / nomine celebri claroque
potens'. alterum carmen 'quis multa
gracilis te puer in rosa / perfusus liquidis urget odoribus /
grato, Pyrrha, sub antro? / cui flavam religas comam'.
prima duo cola paria sunt, 'Maecenas 350
atavis edite regibus'; duo quae subsequuntur commata
priapei sunt versus, ut iam docui sed praepo-
stere posita, quorum ordo hic est, 'cui flavam religas
comam grato, Pyrrha, sub antro / hunc
lucum tibi dedico consecroque, Priape'. 355
  de hendecasyllabo alcaico. tertium genus carminis
est 'vides ut alta stet nive can-
didum / Soracte, nec iam sustineant onus / silvae la-
borantes geluque / flumina constiterint acuto'. primum
et secundum colon paria sunt. constat singula ex duobus 360
commatibus, quorum quod antecedit ex trimetro iam-
bico sumptum est et cum eo compositum sic, 'vides
ut alta genibus haerebo tuis'. sequitur comma 'stet
nive candidum'; ex hemistichio pentametri heroi deli-
bata syllaba compositum est: reddita enim syllaba fit 365
tale, 'stet nive candidulum'. potest etiam videri pars
metri illius extrema, quod est tale, 'Maecenas atavis
edite regibus', de quo iam disputavimus, ut
hoc ita cum illo iungatur, 'Maecenas atavis stet nive
candidum'. constat enim hoc comma ex choriambo, 370
quem faciunt iuncti trochaeus et iambus, et iambo.
ita facile convenit et cum choriambico metro, quod
bacchicon musici vocant, quale est 'Maecenas atavis
edite regibus'. sed qui altius haec non perspexerunt
grammatici, hoc putant metrum decurtato pentametro 375
factum, ut reddita syllaba fiat [pentametrum] tale,
'Maecenas atavis edite remigibus'; itemque versum
illum, 'solvitur acris hiems grata vice
veris et Favoni', non ex duobus metris compositum
putant, ut, cum de Archilocho loquebar, ostendi, qui 380
tetrametro heroo phallicum metrum iunxit, sed hexa-
metrum maiorem syllaba vocant. tertium colon, 'silvae
laborantes geluque', ex trimetro iambico factum de-
tractis ei tribus syllabis: adice enim ei rursus tres
syllabas, id est semipedem longum et iambum, fiet 385
trimetrus, 'silvae laborantes geluque frigido'. rursus
detrahe syllabam huic colo ultimam, fiet 'silvae labo-
rantes gelu', qui est epodus ex trimetro par illi, 'altas
maritat populos'. nam quem ad modum * * * si adieceris
idem nomen, erit probabilis trimetrus, 'silvae laborantes 390
gelu Simonides'. quartum colon est 'flumina constiterint
acuto'. haec clausula huius strophes facta est ex tetra-
metro epodo, cuius auctor Archilochus. exemplum subieci
'aut Ephesum bimarisve Corinthi': sic,
'flumina constiterint et acuto'. nam sive praeposueris 395
duos dactylos pedes sive subieceris, hexametrus herous
est: praepositis pedibus sic, 'praecipitataque flumina
constiterint <et> acuto', subiectis pedibus sic, 'flumina
constiterint et acuto frigoris ictu'. sed detrahitur epodo
syllaba, ut fiat conveniens clausula sic, 'flumina con- 400
stiterint acuto'. archebuleo quoque metro si detraxeris
primum pedem, qui est anapaestus aut spondeus, et
proximas ei duas breves, id est semipedem, reliquum erit
par huic clausulae. sic autem divides, 'neque nubila nec
veteres agitantur orni: / <nec veteres agitantur orni>' 405
par est huic, 'flumina constiterint acuto'. hoc quoque
carminis genus ab Alcaeo lyricus noster accepit.
  quartum metron est Horatii, de quo nihil adhuc
diximus, 'Lydia, dic per omnes / te deos
oro, Sybarim cur properas amando'. quod metron et 410
ipse Horatius ignorando quale esset laboriosa obser-
vatione semel omnino facere conatus est, et in eo tamen
parum decenter erravit. nam fecit illud asperius uno
immutato pede. quod si scisset choriambicon esse et
habere clausulas certas, non in illam salebram inci- 415
disset. nam primum comma ex choriambo et anti-
bacchio compositum est, 'Lydia dic per omnes'. se-
cundum colon, quod est longius, tres habet choriambos
et unum antibacchium scilicet clausulae gratia, quod
metron Alcaeus sic ordinavit, homo in musicis exer- 420
citatissimus. at Horatius primum choriambum du-
rissimum fecit pro iambo spondeum infulciendo sic,
'hoc deos vere Sybarim'. nam si secutus esset Al-
caeum, sic ordinasset, 'hoc dea vere'. error tamen illius
habet excusationem, quod in ea perseveravit lege, quam 425
ipse sibi aliquo casu fecerat, usque ad ultimam partem
non mutando.
  restat unum genus carminis, de quo nihil adhuc
diximus, 'non ebur neque aureum / mea re-
nidet in domo lacunar'. et hoc sumptum ab Alcaeo et 430
ab illo tractatum frequenter et ab Horatio semel omnino
compositum. est autem iambicum, et primum quidem
comma cum trimetro versu iungitur sic, 'beatus ille
non ebur neque aureum'. insequens autem metrum
Archilochium iambicon curtum habet, cuius exemplum 435
'trahuntque siccas machinae carinas', <sic>
et hoc, 'mea renidet in domo lacunar'.
  omnia me metra Horatiana persecutum existimo.
illud in totum naturam metrorum cognoscere volentes
possum admonere, etiamsi non omnia comprehendi, 440
quaecumque apud Graecos poetas possunt inveniri
metra, quia sunt apud lyricos <et> tragicos et comicos
innumerabiles figurae compositionum, tantum me tamen
hoc libro consecutum, quem et paucis composui diebus
et memoria tantum modo adiuvante, ut quodcumque 445
metrum novum aliquis se invenisse iudicarit, ad haec
quae enumeravi utique referatur, cum omnia metra
varientur aut adiectione aut detractione aut concin-
natione aut permutatione. esse <et> alias species non
ignoro, sed hae sunt praestantissimae. adiectione ita, 450
'solvitur acris hiems grata vice veris et favoni';
accessit enim heroo metro syllaba, quae versum faceret
longiorem: detractione, tamquam 'trahuntque
siccas machinae carinas'; detracta enim trimetro syl-
laba fecit illum minorem: concinnatione, tamquam 455
'iam satis terris nivis atque dirae', pars
enim tetrametri prior cum priore trimetri parte com-
missa est: permutatione, tamquam 'occa-
sionem de die dumque virent genua': nam cum Archi-
lochus heroi partem priorem cum iambici priore parte 460
commiserit, ita ut antecederet herous in hunc modum,
'scribere versiculos amore percussum gravi',
Horatius immutavit, ut antecederet iambici pars, se-
queretur heroi sic, 'amore percussum gravi scribere
versiculos': et cum ex galliambo sotadeus fit, ex so- 465
tadeo galliambus, ut iam demonstravi.
  habet autem metrorum contemplatio, si exercitatio
accessit, in cognoscendo voluptatem, cum et quae-
cumque dicuntur metra celeriter intellegamus unde sint
et qua ratione composita, et multa ipsi nova excogi- 470
tare possimus. nam si loculus ille Archimedius, <qui>
quattuordecim eboreas lamellas, quarum varii anguli
sunt, in quadratam formam inclusas habet, compo-
nentibus nobis aliter atque aliter modo galeam, modo
sicam, alias columnam, alias navem figurat et innume- 475
rabiles efficit species, solebatque nobis pueris hic locu-
lus ad confirmandam memoriam prodesse plurimum,
quanto maiorem potest nobis adferre voluptatem quan-
toque pleniorem utilitatem carmina inter manus haben-
tibus metrorum varia tractatio, cum subinde apud 480
poetas ea quae fallunt imperitos metra inserta numeris
et intermixta carminibus hac arte deprehendemus?
de quibus in his libris explicabimus, quos de melicis
poetis et de tragicis choris scripturi videmur, quibus
necesse erit etiam graeca interponere exempla, quod 485
ne faceremus in hoc libro elaboravimus. nam si vo-
lumus de omni ratione carminum dicere, necesse
est ad eorum copias manum porrigamus, qui cum
essent non tantum poetae perfectissimi sed etiam
musici, sine magno labore praeparatis utebantur 490
facultatibus.