| GRATTI CYNEGETICON | |
| LIB. I. | |
| Dona cano divom, laetas venantibus artis, | 1 |
| auspicio, Diana, tuo; prius omnis in armis | |
| spes fuit et nuda silvas virtute movebant | |
| inconsulti homines vitaque erat error in omni. | |
| post alia, propiore, via meliusque profecti | 5 |
| te sociam, Ratio, rebus sumpsere gerendis; | |
| hinc omne auxilium vitae rectusque reluxit | |
| ordo et contiguas didicere ex artibus artis | |
| proserere, hinc demens cecidit violentia retro. | |
| sed primum auspicium deus artibus altaque circa | 10 |
| firmamenta dedit; tum partis quisque secutus | |
| exegere suas tetigitque industria finem. | |
| tu trepidam bello vitam, Diana, ferino | |
| qua primam quaerebat opem, dignata repertis | |
| protegere auxiliis orbemque hac solvere noxa. | 15 |
| adscivere tuo comites sub nomine divae | |
| centum: omnes nemorum, umentes de fontibus omnes | |
| Naides, et Latii <satyri> Faunus<que subibant> | |
| Maenaliusque puer, domitrixque Idaea leonum | |
| mater, et inculto Silvanus termite gaudens. | 20 |
| his ego praesidibus nostram defendere sortem | |
| contra mille feras et non sine carmine iussus | |
| carmine et arma dabo et venandi persequar artis. | |
| magnum opus et tangi, nisi cura vincitur, inpar. | 61 |
| nonne vides veterum quos prodit fabula rerum, | |
| semideos—illi aggeribus temptare superbis | |
| <caeli> iter et matres ausi <a>ttrectare deorum— | |
| quam magna mercede meo sine munere silvas | 65 |
| impulerint? flet adhuc et porro flebit Adonin | |
| victa Venus, ceciditque suis Ancaeus in arvis | |
| (et praedexter erat, geminisque securibus ingens) | |
| exige si qua meis respondet ab artibus ergo | 73 |
| gratia quae vires fallat conlata ferinas: | |
| ipse deus cultorque feri Tirynthius orbis, | 69 |
| quem mare, quem tellus, quem praeceps ianua Ditis | 70 |
| omnia temptantem, qua laus erat obvia, passa | |
| hinc decus et famae primum inpetravit honorem. | |
| armorum casses, plagiique exordia, restes, | 24 |
| prima iubent tenui nascentem iungere filo | 25 |
| limbum et quadruplicis tormento adstringere limbos: | |
| illa operum patiens, illa usus linea longi | |
| tunc ipsum e medio cassem quo nascitur ore | |
| per senos circum usque sinus laqueabis, ut omni | |
| concipiat tergo, si quisquam est plurimus, hostem. | 30 |
| at bis vicenos spatium praetendere passus | |
| rete velim plenisque decem consurgere nodis; | |
| ingrati maiora sinus impendia sument. | |
| optuma Cinyphiae, ne quid cunctere, paludes | |
| lina dabunt; bonus Aeolia de valle Sibyllae | 35 |
| fetus et aprico Tuscorum stu<p>pea campo | |
| messis contiguom sorbens de flumine rorem, | |
| qua cultor Latii per opaca silentia Thybris | |
| labitur inque sinus magno venit ore marinos. | |
| at contra nostris inbellia lina Faliscis | 40 |
| Hispanique alio spectantur Saetabis usu. | |
| vix operata suo sacra ad Bubastia lino | |
| velatur sonipes aestivi turba Canopi: | |
| ipse in materia damnosus candor inerti | |
| ostendit longe fraudem atque exterruit hostis. | 45 |
| at pauper rigui custos Alabandius horti | |
| cannabi<n>as nutrit silvas, quam commoda nostro | |
| armamenta operi. gravis <est> tutela, sed illis | |
| tu licet Haemonios includas retibus ursos. | |
| tantum ne subeat vitiorum pessimus umor | 50 |
| ante cave: non est umentibus usus in armis, | |
| nulla fides. ergo seu pressa flumina valle | |
| inter opus c<l>ausaeque malum fecere paludes, | |
| sive inprovisus caelo perfuderit imber, | |
| illa vel ad flatus Helices oppande serenae | 55 |
| vel caligineo laxanda reponite fumo. | |
| idcirco et primas linorum tangere messes | |
| ante vetant quam maturis accenderit annum | |
| ignibus et claro Plias se promserit ortu. | |
| imbiberit: tanto respondet longior usus. | 60 |
| sunt quibus inmundo decerptae volture plumae | 75 |
| instrumentum operis fuit et non parva facultas. | |
| tantum inter nivei iungantur vellera cygni, | |
| et satis armorum est. haec clara luce coruscant | |
| terribiles species, at volture dirus ab atro | |
| turbat odor silvas meliusque alterna valet res. | 80 |
| sed quam clara tuis et pinguis pluma sub armis, | |
| tam mollis tactu et non sit creberruma nexu, | |
| ne reprensa suis properantem linea pennis | |
| inplicet atque ipso mendosa coarguat usu. | |
| hic magis in cervos valuit metus; ast ubi lentae | 85 |
| interdum Libyco fucantur sandyce pennae | |
| linteaque exp<o>sitis lucent anconibus arma, | |
| rarum si qua metus eludet belua falsos. | |
| nam fuit et laqueis aliquis curracibus usus: | |
| cervino iussere magis contexere nervo; | 90 |
| fraus teget insidias habitu mentita ferino. | |
| quid qui dentatas iligno robore clausit | |
| venator pedicas, quam dissimulantibus armis | |
| saepe habet inprudens alieni lucra laboris! | |
| o felix, tantis quem primum industria rebus | 95 |
| prodidit auctorem! deus ille an proxuma divos | |
| mens fuit, in caecas aciem quae magna tenebras | |
| egit et ignarum perfudit lumine volgus? | |
| dic age Pierio (fas est) Diana, ministro. | |
| Arcadium stat fama senem, quem Maenalus auctor | 100 |
| et Lacedaemoniae primum vidistis Amyclae | |
| per non adsuetas metantem retia valles | |
| Dercylon. <h>aut illo quisquam se iustior egit, | |
| <h>au fuit in terris divom observa<n>tior alter: | |
| ergo illum primis nemorum dea finxit in arvis | 105 |
| auctoremque operi digna<ta> inscribere magno | |
| iussit adire suas et pandere gentibus artes. | |
| ille etiam valido primus venabula dente | |
| induit et proni moderatus volneris iram | |
| omne moris excepit onus; tum stricta verutis | 110 |
| dentibus et gemina subiere hastilia furca | |
| et quidam totis clauserunt ensibus <hastas>, | |
| ne cessaret iners in volnere massa ferino. | |
| blandimenta vagae fugies novitatis: ibidem | |
| exiguo nimiove nocent. sed lubricus errat | 115 |
| mos et ab expertis festinant usibus omnes. | |
| quid, Macetum inmensos libeat si dicere contos? | |
| quam longa exigui spicant hastilia dentes! | |
| aut contra ut tenero destrictas cortice virgas | |
| praegravat ingenti pernix Lucania cultro! | 120 |
| omnia tela modi melius finxere salubres, | |
| quocirca et iaculis habilem perpendimus usum: | |
| neu leve volnus eat neu sit brevis impetus illi. | |
| ipsa arcu Lyciaque suos Diana pharetra | |
| armavit comites: ne tela relinquite divae: | 125 |
| magnum opus et volucres quondam fecere sagi<t>tae. | |
| disce agedum et validis dilectum hastilibus omn<em>. | |
| plurim<a> Threiciis nutritur vallibus Hebri | |
| cornus et umbrosae Veneris per litora myrtus | |
| * * * | 129a |
| taxique pinusque Altinatesque genestae | 130 |
| et magis incomptos opera iuturus ag<re>stis | |
| termes. ab Eois descendit virga Sabaeis | |
| mater odorati multum pulche<r>ruma turis: | |
| illa suos usus intractatumque decorem | |
| (sic nemorum iussere deae) natalibus hausit | 135 |
| arbitriis; at enim multo sunt ficta labore | |
| cetera quae silvis errant hastilia nostris: | |
| nunquam sponte sua procerus ad aethera termes | |
| exiit inque ipsa curvantur stirpe genestae. | |
| ergo age luxuriam primo fetusque nocentis | 140 |
| detrahe: frondosas gravat indulgentia silvas. | |
| post ubi proceris generosa stirpibus arbor | |
| se dederit teretisque ferent ad sidera virgae, | |
| stringe notas circum et gemmantis exige versus. | |
| his, si quis vitium nociturus sufficit, umor | 145 |
| ulceribus fluet et venas durabit inertis. | |
| in quinos sublata pedes hastilia plena | |
| caede manu, dum pomiferis advertitur annus | |
| frondibus et tepidos autumnus continet imbres. | |
| sed cur exiguis tantos in partibus orbes | 150 |
| lustramus? prima illa canum, non ulla per artis | |
| cura prior, sive indomitos vehementior hostis | |
| nudo marte premas seu bellum ex arte ministres. | |
| mille canum patriae ductique ab origine mores | |
| quoique sua. magna indocilis dat proelia Medus | 155 |
| magnaque diversos extollit gloria Celtas. | |
| arma negant contra martemque odere Geloni, | |
| sed natura sagax: Perses in utroque paratus. | |
| sunt qui Seras alant, genus intractabilis irae; | |
| at contra faciles magnique Lycaones armis. | 160 |
| sed non <H>yrcano satis est vehementia gentis | |
| tanta suae: petiere ultro fera semina silvis; | |
| dat venus accessus et blando foedere iungit. | |
| tunc et mansuetis tuto ferus er<r>at adulter | |
| in stabulis ultroque gravem succedere tigrin | 165 |
| ausa canis maiore tulit de sanguine fetum. | |
| sed praeceps virtus: ipsa venabitur aula | |
| ille tibi et pecudum multo cum sanguine crescet. | |
| pasce tamen: quaecunque domi sibi crimina fecit, | |
| excutiet silva magnus pugnator adepta. | 170 |
| at fugit adversos idem quos re<p>perit hostis | |
| Vmber: quanta fides, utinam, et sol<l>ertia naris, | |
| tanta foret virtus et tantum vellet in armis! | |
| quid, freta si Morinum dubio refluentia pont<o> | |
| veneris atque ipsos libeat penetrare Britannos? | 175 |
| o quanta est merces et quantum inpendia supra, | |
| si non ad speciem mentiturosque decores | |
| (parvis haec una est catulis iactura Britannis), | |
| at magnum cum venit opus promendaque virtus | |
| et vocat extremo praeceps discrimine mavors: | 180 |
| non tunc egregios tantum admirere Mol<ossos>, | |
| conparat his versuta suas Athamania..... | |
| Azorusque Pheraeque et clandestinus Acar<nan>: | |
| sicut Acarnanes subierunt proelia furto, | |
| sic canis illa suos taciturna supervenit hostis. | 185 |
| at clangore citat quos nondum conspicit apros | |
| Aetola quaecunque canis de stirpe: malignum | |
| officium, sive illa metus convicia rupit | |
| seu frustra nimius properat favor. et tamen ill<ud> | |
| ne vanum totas genus aspernere per artis: | 190 |
| mirum quam celeres et quantum nare merentur, | |
| tum non est victi quoi concessere labori. | |
| idcirco variis miscebo gentibus usum: | |
| quondam inconsultis mater dabit Vmbrica Gallis | |
| sensum agilem, traxere animos de patre Gelonae | 195 |
| Hyrcano et vanae tantum Calydonia linguae | |
| exibit vitium patre emendata Molosso. | |
| scilicet ex omni florem virtute capessunt | |
| et sequitur natura favens. at te leve si qua | |
| ta<n>git opus pavidosque iuvat conpellere dorcas | 200 |
| aut versuta sequi leporis vestigia parvi, | |
| Petroniost haec fama cani, volucresque Sycambros | |
| et pictam macula Vertraham delige †falsa: | |
| ocior adfectu mentis pennaque cucurrit, | |
| sed premit inventas, non inventur<a> latentis | 205 |
| illa feras, quae Petroniis bene gloria constat. | |
| quod si maturo pressantes gaudia lusu | |
| dissimulare feras tacitique accedere possent, | |
| illis omne decus, quod nunc, metagontes, habetis, | |
| constaret: silva sed virtus inrita damnost. | 210 |
| at vestrum non vile genus, non patria, volgo | |
| Sparte quos et Creta suos promittit alumnos: | |
| sed primum celsa lorum cervice ferentem, | |
| Glympice, te silvis egit Boeotius Hagnon, | |
| Hagnon Astylides, Hagnon, quem plurima semper | 215 |
| gratia per nostros unum testabitur usus. | |
| hic trepidas artis et vix novitate sedentes | |
| vidit qua propior peteret via nec sibi turbam | |
| contraxit comitem nec vasa tenentia longe: | |
| unus praesidium atque operi spes magna petito | 220 |
| adsumptus metagon lustrat per nota ferarum | |
| pascua, per fontes, per quas trivere latebras. | |
| primae lucis opus: tum signa vapore ferino | |
| intemerata legens si quast qua fallitur eius | |
| turba loci, maiore secat spatia extera gyro; | 225 |
| atque hic egressu iam tum sine fraude reperto | |
| incubuit, spatiis qualis permissa Lechaeis | |
| Thessalium quadriga decus, quam gloria patrum | |
| excitat et primae spes ambitiosa coronae. | |
| sed ne qua ex nimio redeat iactura favore, | 230 |
| lex dicta officiis: neu voce lacesseret hostem | |
| neve levem praedam aut propioris pignora lucri | |
| amplexus primos nequiquam effunderet actus; | |
| iam vero inpensum melior fortuna laborem | |
| cum sequitur iuxtaque domus quaesita ferarum, | 235 |
| et sciat oc<c>ultos et signis arguat hostes: | |
| (aut effecta levi testatur gaudia cauda | |
| aut ipsa infodiens uncis vestigia plantis | |
| mandit humum celsisve adprensat naribus auras); | |
| et tamen, ut ne prima faventem pignora fallant, | 240 |
| circum omnem aspretis medius qua clauditur orbi<s> | |
| ferre pedem accessusque abitusque notare ferarum | |
| admonet et, si forte loco spes prima fefellit, | |
| rusum opus incubuit spatiis; at, prospera si res, | |
| intacto repetet prima ad vestigia gyro. | 245 |
| ergo ubi plena suo rediit victoria fine, | |
| in partem praedae veniat comes et sua norit | |
| praemia: sic operi iuvet inservisse benigne. | |
| hoc ingens meritum<st>, haec ultima palma tropae<i>, | |
| Hagnon magne, tibi divom concessa favore: | 250 |
| ergo semper eris, dum carmina dumque manebunt | |
| silvarum dotes atque arma Dian<i>a terris. | |
| hic et semiferam thoum de sanguine prolem | |
| finxit. non alio maior sub pectore virtus, | |
| sive in <l>ora voces seu nudi ad pignera martis. | 255 |
| thoes commissos (clarissima fama) leones | |
| et subiere astu et parvis domuere lacertis; | |
| nam genus exiguom et pudeat, quam informe, fateri, | |
| volpina species: tamen huic exacta voluntas. | |
| at non est alius quem tanta ad munia fetus | 260 |
| exercere velis, aut te tua culpa refellet | |
| inter opus, quo<m> sera cadit prudentia damno. | |
| iunge pares ergo et maiorum pignore signa | |
| feturam prodantque tibi metagonta parentes, | |
| qui genuere sua pecus hoc inmane iuventa. | 265 |
| et primum expertos animi, quae gratia primast, | |
| in venerem iungam. tum sortis cura secunda, | |
| ne renuat species aut quem detractet honorem. | |
| sint celsi voltus, sint hirtae frontibus aures, | |
| os magnum, et patulis agitatos naribus ignes | 270 |
| spirent, adstricti succingant ilia ventres, | |
| cauda brevis longumque latus discretaque collo | |
| caesaries neu pexa nimis neu frigoris illa | |
| impatiens; validis tum surgat pectus ab armis, | |
| quod magnos capiat motus magnisque supersit. | 275 |
| effuge qui lata pandit vestigia planta: | |
| mollis in officio. siccis ego dura lacertis | |
| crura velim et solidos haec in certamina calces. | |
| sed frustra longus properat labor, abdita si non | |
| altas in latebras unique inclusa marito | 280 |
| femina: nec patres veneris sub tempore magnos | |
| illa neque emeritae servat fastigia laudis. | |
| primi complexus, dulcissuma prima voluptas | |
| (hunc veneri dedit inpatiens natura furorem), | |
| si tenuit custos et mater adultera non est. | 285 |
| da requiem gravidae solitosque remitte labores: | |
| vix oneri super illa suo. tum deinde monebo, | |
| ne matrem indocilis natorum turba fatiget, | |
| percensere notis iamque inde excernere pravos. | |
| signa dabunt ipsi. teneris vix artibus haeret | 290 |
| ille tuos olim non defecturus honores, | |
| iamque illum inpatiens aequae vehementia sortis | |
| extulit: adfectat materna regna sub alvo, | |
| ubera tota tenet, a tergo liber aperto, | |
| dum tepida indulget terris clementia mundi; | 295 |
| verum ubi Caurino perstrinxit frigore vesper, | |
| irreptat turbaque potens operitur inerti. | |
| illius e<t> manibus vires sit cura futuras | |
| perpensare: levis deducet pondere fratres: | |
| nec me pignoribus, nec te mea carmina fallent. | 300 |
| protinus et cultus alios et debita fetae | |
| blandimenta feres curaque sequere merentem: | |
| illa perinde suos, ut erit, de lacte minores | |
| ad longam praestabit opem. tum denique, fetae | |
| cum desunt operi, fregitque industria matres, | 305 |
| transeat in catulos omnis tutela relictos. | |
| lacte novam pubem facilique tuebere maza, | |
| nec luxus alios avidaeque impendia vitae | |
| noscant: haec magno redit indulgentia damno. | |
| nec mirum: humanos non est magis altera sensus, | 310 |
| tollit ni ratio et vitiis adeuntibus opstat. | |
| haec illast Pharios quae fregit noxia reges, | |
| dum servata cavis potant Mareotica gemmis | |
| nardiferumque metunt Gangen vitiisque ministrant. | |
| sic et Achaemenio cecidisti, Lydia, Cyro: | 315 |
| atqui dives eras <ac> fluminis aurea venis. | |
| scilicet ad summam ne quid restaret habendi, | |
| tu quoque luxuriae fictas dum colligis artes | |
| et sequeris demens alienam, Graecia, culpam, | |
| o quantum et quotiens decoris frustrata paterni! | 320 |
| at qualis nostris, quam simplex mensa Camillis! | |
| qui tibi cultus erat pos<t> tot, Ser<r>ane, triumphos! | |
| ergo illi ex habitu virtutisque indole priscae | |
| inposuere orbi Romam caput, actaque ab illis | |
| ad caelum virtus summosque tetendit honores. | 325 |
| scilicet exiguis magna sub imagine rebus | |
| prospicies, quae sit ratio, et quo fine regendae. | |
| idcirco imperium catulis unusque magister | |
| additur: ille dapes poenamque operamque <moramque> | |
| temperet, hunc spectet silvas domitura iuventus. | 330 |
| nec vile arbitrium est: quoicumque haec regna dicantur, | |
| ille tibi egregia iuvenis de pube legendus, | |
| utrumque et prudens et sumptis impiger armis. | |
| quod nisi et accessus et agendi tempora belli | |
| noverit et socios tutabitur hoste minores, | 335 |
| aut cedent aut illa tamen victoria damnost. | |
| ergo in opus vigila factusque ades omnibus armis: | |
| (arma acuere virum); tegat imas fascia suras | |
| ....is inulina, suis et tergore fulvo | |
| i......canaque e maele galeri, | 340 |
| ima Toletano praecingant ilia cultro | |
| terribilemque manu vibrata falarica dextra | |
| det sonitum et curvae rumpant non pervia falces. | |
| haec tua militia est. quin et Mavortia bello | |
| volnera et errantis per tot divertia morbos | 345 |
| causasque adfectusque canum tua <cura> tuerist. | |
| stat Fatum supra totumque avidissimus Orcus | |
| pascitur et nigris orbem circumsonat alis. | |
| scilicet ad magnum maior ducenda laborem | |
| cura, nec expertos fallet deus: huic quoque nostrae | 350 |
| est aliud, quod praestet opus, placabile numen. | |
| nec longe auxilium, licet alti volneris ora<e> | |
| abstiterint atroque cadant cum sanguine fibrae: | |
| inde rape ex ipso qui volnus fecerit hoste | |
| virosam eluviem lacerique per ulceris ora | 355 |
| sparge manu, venas dum sucus conprimat acer: | |
| mortis enim patuere viae. tum pur<a> monebo | |
| circum labra sequi tenuique includere filo. | |
| (at si pernicies angusto pascitur ore, | |
| contra pande viam fallentisque argue causas | 360 |
| morborum: in vitio facilis med<icina reperto>) | |
| sed tacta inpositis mulcent p......... | |
| (id satis) aut nigrae circum picis unguine signant; | |
| quodsi destricto levis est in volnere noxa, | |
| ipse habet auxilium validae natale salivae. | 365 |
| illa gravis labes et curis altior illis, | |
| cum vitium causae totis egere latentes | |
| corporibus seraque aperitur noxia summa. | |
| inde emissa lues et per contagia morbi | |
| venere in volgum fusaque exercitus ingens | 370 |
| aequali sub labe ruit, nec viribus ullis | |
| aut merito veniast aut spes exire precanti. | |
| quod sive a Stygia letum Proserpina nocte | |
| extulit et Furiis commissam ulciscitur iram, | |
| seu vitium ex alto spiratque vaporibus aether | 375 |
| pestiferis, seu terra suos populatur honores: | |
| fontem averte mali. trans altas ducere calles | |
| admoneo latumque fuga superabitis amnem. | |
| hoc primum effugium leti: tunc ficta valebunt | |
| auxilia et nostra quidam redit usus ab arte. | 380 |
| sed varii motus nec in omnibus una potestas: | |
| disce vices et quae tutelast proxima tempta. | |
| pluruma per catulos rabies invictaque tardis | |
| praecipi<t>at letale malum: sit tutius ergo | |
| antire auxiliis et primas vincere causas. | 385 |
| namque subit, nodis qua lingua tenacibus haeret, | |
| (vermiculum dixere) mala atque incondita pestis. | |
| ille ubi salsa siti praecepit viscera longe, | |
| aestivos vibrans accensis febribus ignes, | |
| moliturque fugas et sedem spernit amaram. | 390 |
| scilicet hoc motu stimulis<que> potentibus acti | |
| in furias vertere canes. ergo insita ferro | |
| iam teneris elementa mali causasque recidunt. | |
| nec longa in facto medicinast ulcere: purum | |
| sparge salem et tenui permulce volnus olivo: | 395 |
| ante relata suas quam nox bene conpleat umbras, | |
| ecce aderit factique oblitus volneris ultro | |
| blanditur mensis cereremque efflagitat ore. | |
| quid, priscas artes inventaque simplicis aevi, | |
| si referam? non illa metus solacia falsi | 400 |
| tam longam traxere fidem. collaribus ergo | |
| sunt qui lucifugae cristas inducere maelis | |
| iussere aut sacris conserta monilia conchis | |
| et vivom lapidem et circa Melite<n>sia nectunt | |
| curalia et magicis adiutas cantibus herbas. | 405 |
| ac sic offectus oculique venena maligni | |
| vicit tutela pax impetrata deorum. | |
| at si deformis lacerum dulcedine corpus | |
| persequitur scabies, longi via pessima leti: | |
| in primo accessu tristis medicina, sed una | 410 |
| pernicies redimenda anima, quae prima sequaci | |
| sparsa malost, ne dira trahant contagia volgus. | |
| quodsi dat spatium clemens et promonet ortu | |
| morbus, disce vias et qua sinit artibus exi. | |
| tunc et odorato medicata bitumina vino | 415 |
| <H>ip<p>oniasque pices neclectaeque unguen amurcae | |
| miscuit et summam conplectitur ignis in unam. | |
| inde lavant aegros: atque ira coercita morbi | |
| laxatusque rigor. quae te ne cura timentem | |
| differat, et pluvias et Cauri frigora vitent; | 420 |
| duc magis, ut nudis incumbunt vallibus aestus, | |
| a vento clarique faces ad solis, ut omne | |
| exsudent vitium subeatque latentibus ultro | |
| quae facta est medicina vadis. nec non tamen illum | |
| spumosi catulos mergentem litoris aestu | 425 |
| respicit et facilis Paean adiuvit in artes. | |
| o rerum prudens quantam experientia volgo | |
| materiem largita boni, si vincere curent | |
| desidiam et gratos agitando prendere finis! | |
| est in Trinacria specus ingens rupe cavique | 430 |
| introsum reditus, circum atrae moenia silvae | |
| alta premunt ruptique ambustis faucibus amnes; | |
| Volcano condicta domus. quam sup<t>er eunti | |
| stagna sedent venis oleoque madentia vivo. | |
| huc defecta mala vidi pecuaria tabe | 435 |
| saepe trahi victosque malo graviore magistros. | |
| 'te primum, Volcane, loci, pacemque precamur, | |
| incola sancte, tuam: da fessis ultima rebus | |
| auxilia et, meriti si nulla est noxia tanti, | |
| tot miserare animas liceatque a<t>tingere fontis, | 440 |
| sancte, tuos' ter quisque vocant, <t>er pinguia libant | |
| tura foco, struitur ramis felicibus ara. | |
| hic (dictu mirum atque alias ignobile monstrum) | |
| adversis specibus ruptoque e pectore montis | |
| venit ovans Austris et multo flumine flammae | 445 |
| emicat ipse: manu ramum pallente sacerdos | |
| termiteum quatiens 'procul hinc extorribus ire | |
| edico praesente deo, praesentibus aris, | |
| quis scelus aut manibus sumptum aut in pectore motum est' | |
| inclamat: cecidere animi et trepidantia membra. | 450 |
| o quisquis misero fas umquam in supplice fregit, | |
| quis pretio fratrum meliorisque ausus amici | |
| sollicitare caput patriosve lacessere divos, | |
| illum agat infandae comes huc audacia culpae: | |
| discet commissa quantum deus ul<t>or in ira | 455 |
| pone sequens valeat. sed cui bona pectore mens est | |
| obsequitur<que> deo, deus illam molliter aram | |
| lambit et ipse, suos ubi contigit ignis <hon>ores, | |
| defu<g>it a sacris rursumque reconditur antro: | |
| huic fas auxilium et Volcania tangere dona. | 460 |
| nec mora, si medias exedit noxia fibras, | |
| his lave praesidiis adfectaque corpora mulce: | |
| regnantem excuties morbum. deus auctor, et ipsa | |
| ar<t>em aluit natura suam. quae robore pestis | |
| acrior aut leto propior via? sed tamen illi | 465 |
| hi<n>c venit auxilium valida vementius ira. | |
| quod primam si fallet opem dimissa facultas, | |
| at tu praecipitem qua spes est proxima labem | |
| adgredere: in subito subita et medicina tumultu. | |
| stringendae nares et <bi>na ligamina ferro | 470 |
| armorum, geminaque cruor ducendus ab aure: | |
| hinc vitium, hinc illa est avidae vehementia pesti. | |
| ilicet auxiliis fessum solabere corpus | |
| subsiduasque fraces defusaque Massica prisco | |
| sparge cado: Liber tenuis e pectore curas | 475 |
| exigit, et morbo Liber medicina furenti. | |
| quid dicam tussis, quid inertis damna veterni | |
| aut incur<v>atae siquast tutela podagrae? | |
| mille tenent pestes curaque potentia maior. | |
| mitte age (non opibus tanta est fiducia nostris), | 480 |
| mitte, anime: ex alto ducendum numen Olympo, | |
| supplicibus<que> vocanda sacris tutela deorum. | |
| idcirco aeriis molimur compita lucis | |
| spicatasque faces sacrum ad nemorale Dianae | |
| sistimus et solito catuli velantur honore, | 485 |
| ipsaque per flores medio in discrimine luci | |
| stravere arma sacris et pace vacantia festa. | |
| tum cadus et viridi fumantia liba f<e>retro | |
| praeveniunt teneraque extrudens cornua fronte | |
| haedus et ad ramos etiamnum haerentia poma, | 490 |
| lustralis de more sacri, quo tota iuventus | |
| lustraturque deae proque anno reddit honore<m>. | |
| ergo inpetrato respondet multa favore | |
| ad partis, qua poscis opem; se<u> vincere silvas | |
| seu tibi fatorum labes exire minasque | 495 |
| cura prior, tua magna fides tutelaque virgo. | |
| restat equos finire notis, quos arma Dianae | |
| admittant: non omne meas genus audet in artis. | |
| est vitium ex animo, sunt quos inbellia fallant | |
| corpora, praeveniens quondam est incommoda virtus. | 500 |
| consule, Penei qualis perfunditur amne | |
| Thessalus aut patriae quem conspexere Mycenae | |
| glaucum: nempe ingens, nempe ardua fundet in auras | |
| crura. quis Eleas potior lustravit harenas? | |
| ne tamen hoc attingat opus: iactantior illi | 505 |
| virtus quam silvas durumque lacessere martem. | |
| nec saevos miratur equos terrena Syene | |
| scilicet, et Parthis inter sua mollia rura | |
| mansit honor; veniat Caudini saxa Taburni | |
| Garganumve trucem aut Ligurinas desuper Alpes. | 510 |
| ante opus excussis cadet unguibus. et tamen illi | |
| est animus fingetque meas se iussus in artes: | |
| sed iuxta vitium posuit deus. at tibi contra | |
| Callaecis lustratur <e>quis scruposa Pyr<ene>, | |
| non tamen Hispano martem temptare m<inistro> | 515 |
| ausim: mur<i>cibus vix ora tenacia ferro | |
| concedunt. at tota levi Nasam<onia virga> | |
| fingit equos: ipsis Numidae solver<e capistris> | |
| audax et patiens operum g.......... | |
| centum actus spatiis atque eluctabitur iram. | 520 |
| nec magni cultus: sterilis quodcumque remisit | |
| terra sui tenuesque satis producere rivi. | |
| sic et Strymonio facilis tutela Bisaltae: | |
| possent Aetnaeas utinam se ferre per arces, | |
| qui ludus Siculis. quid tum, si turpia colla | 525 |
| aut tenuis dorso curvatur spina? per illos | |
| cantatus Graiis Acragas victaeque fragosum | |
| Nebroden liquere ferae: (o quantus in armis | |
| ille meis quoius dociles pecuaria fetus | |
| sufficient) quis Chaonios contendere contra | 530 |
| ausit, vix merita quos signat Achaia palma? | |
| spadices vix Pellaei valuere Cerauni; | |
| at tibi devotae magnum pecuaria Cyrrhae, | |
| Phoebe, decus meruere, levis seu iungere currus | |
| usus, seu nostras agere in sacraria tensas. | 535 |
| venanti melius pugnat color: optima nigr<a | |
| cru>ra illi badiosque leg<u>nt et a....... | |
| <et quo>rum fessas imitantur terga favillas. | |
| .....tum Italiae (sic di voluere) parentes | |
| .......et terras omni praecepimus usu | 540 |
| .........conlustrat prata..mati... | |
| * * * |