| M. Ualerius consul litteris excitus, prouincia exercituque | 27.5.1.1 |
| mandato L. Cincio praetori, M. Ualerio Messalla praefecto | |
| classis cum parte nauium in Africam praedatum simul | |
| speculatumque quae populus Carthaginiensis ageret pararet- | |
| que misso, ipse decem nauibus Romam profectus cum | 2.1 |
| prospere peruenisset, senatum extemplo habuit, ubi de suis | |
| rebus gestis commemorauit: cum annos prope sexaginta in | 3.1 |
| Sicilia terra marique magnis saepe cladibus bellatum esset, | |
| se eam prouinciam confecisse. neminem Carthaginiensem | 4.1 |
| in Sicilia esse; neminem Siculum non esse; qui fugati metu | |
| inde afuerint, omnes in urbes, in agros suos reductos arare, | |
| serere; desertam recoli terram, tandem frugiferam ipsis | 5.1 |
| cultoribus populoque Romano pace ac bello fidissimum an- | |
| nonae subsidium. exim Muttine, et si quorum aliorum | 6.1 |
| merita erga populum Romanum erant in senatum intro- | |
| ductis honores omnibus ad exsoluendam fidem a consule | |
| habiti. Muttines etiam ciuis Romanus factus, rogatione ab | 7.1 |
| tribunis plebis ex auctoritate patrum ad plebem lata. | |
| dum haec Romae geruntur, M. Ualerius quinquaginta | 8.1 |
| nauibus cum ante lucem ad Africam accessisset, improuiso | |
| in agrum Uticensem escensionem fecit; eumque late depopu- | 9.1 |
| latus multis mortalibus cum alia omnis generis praeda captis | |
| ad naues redit et ad Siciliam tramisit, tertio decimo die | |
| quam profectus inde erat Lilybaeum reuectus. ex captiuis | 10.1 |
| quaestione habita haec comperta consulique Laeuino omnia | |
| ordine perscripta ut sciret quo in statu res Africae essent: | |
| quinque milia Numidarum cum Masinissa, Galae filio, | 11.1 |
| acerrimo iuuene, Carthagine esse, et alios per totam Africam | |
| milites mercede conduci qui in Hispaniam ad Hasdrubalem | |
| traicerentur, ut is quam maximo exercitu primo quoque | 12.1 |
| tempore in Italiam transgressus iungeret se Hannibali; in | |
| eo positam uictoriam credere Carthaginienses; classem | 13.1 |
| praeterea ingentem apparari ad Siciliam repetendam eamque | |
| se credere breui traiecturam. haec recitata a consule ita | 14.1 |
| mouere senatum ut non exspectanda comitia consuli cen- | |
| seret, sed dictatore comitiorum habendorum causa dicto | |
| extemplo in prouinciam redeundum. illa disceptatio tene- | 15.1 |
| bat quod consul in Sicilia se M. Ualerium Messallam qui | |
| tum classi praeesset dictatorem dicturum esse aiebat, patres | |
| extra Romanum agrum—eum autem Italia terminari—nega- | |
| bant dictatorem dici posse. M. Lucretius tribunus plebis cum | 16.1 |
| de ea re consuleret, ita decreuit senatus ut consul priusquam | |
| ab urbe discederet populum rogaret quem dictatorem dici | |
| placeret, eumque quem populus iussisset diceret dictatorem; | |
| si consul noluisset, praetor populum rogaret; si ne is | 5 |
| quidem uellet, tum tribuni ad plebem ferrent. cum consul | 17.1 |
| se populum rogaturum negasset quod suae potestatis esset, | |
| praetoremque uetuisset rogare, tribuni plebem rogarunt, | |
| plebesque sciuit ut Q. Fuluius, qui tum ad Capuam erat, | |
| dictator diceretur. sed quo die id plebis concilium futurum | 18.1 |
| erat, consul clam nocte in Siciliam abiit; destitutique patres | |
| litteras ad M. Claudium mittendas censuerunt ut desertae | |
| ab collega rei publicae subueniret diceretque quem populus | |
| iussisset dictatorem. ita a M. Claudio consule Q. Fuluius | 19.1 |
| dictator dictus, et ex eodem plebis scito ab Q. Fuluio dic- | |
| tatore P. Licinius Crassus pontifex maximus magister | |
| equitum dictus. |