HISTORIAE PHILIPPICAE
  Primo volumine continentur haec. Impe- 1.pr.1
rium Assyriorum a Nino rege usque ad Sardanapallum:
post quem translatum est per Arbacem ad Medos usque
ad ultimum regem Astyagem. Is a nepote suo Cyro pulsus
regno, et Persae regno potiti. Ut Croeso Lydiae regi bellum 5
intulit Cyrus victumque cepit. Hic in excessu dicti Aeoli-
carum et Ionicarum urbium situs originesque Lydorum et
in Italia Tuscorum. Post Cyrum filius Cambyses Aegyptum
domuit. Repetitae Aegypti origines urbium. Extincto Cam-
byse Darius occisis magis regnum Persicum accepit captaque 10
Babylone bella Scythica molitus est.
  Secundo volumine continentur haec: Scy- 2.pr.1
thiae et Ponti situs originesque Scythiae usque ad bellum,
quo est inde pulsus Darius: qui post hanc fugam Graeciae
bellum intulit per Datim et Tisaphernem, quod soli Athe-
nienses sustinuere. Hic origines Athenarum repetitae et 5
reges usque Pisistrati tyrannidem, qua extincta Marathone
vicere Persas. Ut mortuo Dario filius eius Xerxes bellum
Graeciae intulit: ac repetitae origines Thessaliae: expulsoque
Graecia Xerxe bellum ab Atheniensibus translatum in Asiam
usque ad Xerxis interitum. 10
  Tertio volumine continentur haec: ut mor- 3.pr.1
tuo Xerxe filius Artaxerxes ultus interfectorem patris Arta-
banum bellum cum defectore Aegypti habuit, primoque dux
eius Achaemenes victus est, iterum per Bagabaxum Aegyp-
tus recepta. Ut Graecis cum rege pacificatis bella inter ipsos 5
orta sint. Inde repetitae Peloponnensium origines: ut ab
Herculis posteris Dorico populo sit occupata. Deinde bella
Argolica et Messania, coalitique Sicyone et Corintho ty-
ranni. Bellum Crisaeum et quod Athenienses primo cum
Boeotis, dein cum Peloponnesiis gesserunt. 10
  Quarto volumine continentur res Siculae, 4.pr.1
ab ultima origine usque ad deletam Syracusis Atheniensium
classem.
  Quinto volumine continentur haec. Bellum 5.pr.1
inter Athenienses et Lacedaemonios, quod Deceleicum
vocatur, usque ad captas Athenas. Ut expulsi sunt Athenis
XXX tyranni. Bellum quod Lacedaemonii in Asia cum
Artaxerxe gesserunt propter Cyrum adiutum. Hinc repe- 5
titum in excessu Cyri cum fratre bellum et Graecorum, qui
sub eo militaverunt.
  Sexto volumine continentur haec. Bellum 6.pr.1
Lacedaemoniorum gestum in Asia cum Persicis praefectis,
ducibus belli Dercylide et Agesilao, usque ad proelium na-
vale factum Cnido: quo victis illis Athenienses repetiere
imperium. Dein bellum Corinthiacum et bellum Boeotium, 5
quo Leuctris et Mantineae victi Spartani amisere imperium.
In Thessalia deinde Iasonis et post illum Alexandri Epirei
coalitum atque extinctum imperium. Tum sociale bellum
gestum adversus Athenienses a Chiis et Rhodiis et Byzan-
tiis. Transitus hinc ad res Macedonicas. 10
Prisc. GL 2.248K
inde Scepsim petit, quo se Medias inter- 60.1
fecta socru contulerat. Is a Derculide petito colloquio.
  Septimo volumine continentur origines 7.pr.1
Macedonicae regesque a conditore gentis Carano usque ad
magnum Philippum: ipsius Philippi res gestae usque ad
captam urbem Mothonen. Additae in excessu Illyriorum et
Paeonum origines. 5
  Octavo volumine continentur res gestae 8.pr.1
Philippi magni post captam urbem Mothonen, a principio
belli Phocensis, quod sacrum vocant, usque ad finem eius:
interiectumque huic bellum, quod Philippus cum Chalcidicis
urbibus gessit, quarum clarissimam delevit Olynthon. Ut 5
Illyrici reges ab eo victi sunt, et Thracia atque Thessalia
subactae, et rex Epiro datus Alexander eiecto Arybba, et
frustra Perinthos oppugnata.
  Nono volumine continentur haec. Ut Phi- 9.pr.1
lippus a Perintho summotus. Byzantii origines, a cuius ob-
sidione summotus Philippus Scythiae bellum intulit. Repe-
titae inde Scythicae res ab his temporibus, in quibus illa
prius finierant, usque ad Philippi bellum, quod cum Athea 5
Scythiae rege gessit. Unde reversus Graeciae bellum intulit
victisque Chaeroneae, cum bella Persica moliretur prae-
missa classe cum ducibus, a Pausania occupatis angustiis
nuptiarum filiae occisus est, priusquam bella Persica in-
choaret. Repetitae res inde Persicae ab Dario Notho, cui 10
successit filius Artaxerxes cognomine Mnemon, qui post
fratrem Cyrum victum pulsaque Cnido per Conona classe
Lacedaemoniorum bellum cum Euagora rege Cyprio ges-
sit: originesque Cypri repetit.
  Decimo volumine continentur Persicae 10.pr.1
res. Ut Artaxerxes Mnemon pacificatus cum Euagora rege
Cyprio bellum Aegyptium in urbe Ace conpararit, ipse in
Cadusis victus, defectores in Asia purpuratos suos perse-
cutus, primum Dotamen praefectum <Paphlagoniae>. Pa- 5
phlagonon origo repetita: deinde praefectum Hellesponti
Ariobarzanen, deinde in Syria praefectum Armeniae Oron-
ten, omnibusque victis decesserit filio successore Ocho.
Is deinde occisis optimatibus Sidona cepit: Aegypto bellum
ter intulit. Ut post mortem Ochi regnarit Arses, deinde 10
Darius, qui cum Alexandro Macedonum rege bello conflixit.
  Undecimo volumine continentur res ge- 11.pr.1
stae Alexandri Magni usque ad interitum regis Persarum
Darii, dictaeque in excessu origines et reges Cariae.
  Duodecimo volumine continentur Ale- 12.pr.1
xandri Magni bella Bactriana et Indica usque ad interitum
eius, dictaeque in excessu res a praefecto eius Antipatro in
Graecia gestae, et ab Archidamo, rege Lacedaemoniorum,
Molossoque Alexandro in Italia, quorum ibi est uterque 5
cum exercitu deletus. Additae hic origines Italicae Apulo-
rum, Lucanorum, Samnitium, Sabinorum, et ut Zopyrion
in ponto cum exercitu periit.
  Tertio decimo volumine continentur haec. 13.pr.1
Ut mortuo Alexandro optimates castrorum eius provin-
ciarum imperia sint partiti; ut veterani, qui ab eodem lecti
erant in colonias, moliti relictis illis in Graeciam redire
a Pithone sint deleti. Bellum Lamiacum, quod Antipater 5
in Graecia gessit. Bellum quo Perdiccas regem Ariarathem
occidit; <ut> occisus est. Bellum, quo Eumenes Neopto-
lemum et Crateron occidit. Additae in excessu origines
regesque Quirenarum.
  Quarto decimo volumine continentur haec. 14.pr.1
Bellum inter Antigonum et Eumenen gestum: quem ut
Cappadocia expulit Antigonus, sic Phrygia minore Arri-
daeum et Cliton victos in Hellesponto navali bello. Repeti-
tum rursus bellum ab Eumene per Argyraspidas, quo victus 5
ab Antigono interiit. Ut in Macedonia Cassander victo
Polyperchonte receptaque a defectore Nicanore Munychia
matrem Alexandri Olympiada Pydnae obsessam interfecit.
  Quinto decimo volumine continentur haec. 15.pr.1
Ut Demetrius Antigoni filius Gazae victus est ab Ptolomaeo.
Ut Cassander in Macedonia filium Alexandri regis interfecit,
ac alterum Polyperchon. Ut Cypro Ptolomaeum vicit classe
Demetrius idemque ab obsidione Rhodi summotus est. Repe- 5
tita in excessu origo Rhodiorum: unde digressus Demetrius
liberavit a Cassandro Graeciam. Dein pater eius Antigonus
bellum cum Lysimacho et Seleuco habuit. Repetitaeque
Seleuci res et regis Indiae Sandrocotti. Ut victus bello Anti-
gonus interiit reliquiaeque imperii sunt a filio collectae. 10
Cleonymi deinde Spartani res gestae Corcyrae et Illyrico
et in Italia: cui ablata Corcyra. Rex Cassander interiit.
Serv. Dan. G. 4.386
Carpathos . . . insula Rhodiorum 110.1
  Sexto decimo volumine continentur haec. 16.pr.1
Ut mortuo Cassandro ortisque inter filios eius certaminibus
Demetrius adiutor alteri adhibitus occiso eo Macedoniae re-
gnum tenuit: quo mox eiectus a Pyrro Epiri rege, transla-
tis in Asiam bellis captus a Seleuco decessit. Ut Ptolomaeus 5
nuncupato successore filio Philadelpho decessit. Ut Lysi-
machus in Ponto captus ac missus a Dromichaete rursus in
Asia civitates, quae sub Demetrio fuerant, et in Ponto
Heracleam occuparit. Repetitae inde Bithyniae et Heracleo-
ticae origines, tyrannique Heracleae Clearchus et Satyrus et 10
Dionysius, quorum filiis interfectis Lysimachus occupavit ur-
bem.
  Septimo decimo volumine continentur haec. 17.pr.1
Ut Lysimachus occiso filio Agathocle per novercam Arsi-
noën bellum cum rege Seleuco habuit, quo victus interiit:
ultimumque certamen conmilitonum Alexandri fuit. Ut
Seleucus amissis in Cappadocia cum Diodoro copiis inter- 5
fectus est ab Ptolomaeo fratre Arsinoës uxoris Lysimachi,
in cuius vicem Ptolomaeus cognomine Ceraunus creatus ab
exercitu rex Macedoniam occupavit; bella cum Antiocho et
Pyrro conposuit, datis Pyrro auxiliis, quibus iret contra
Romanos defensum Tarentum. Inde repetitae origines re- 10
gum Epiroticorum usque ad Pyrrum, ipsiusque Pyrri res
gestae priusquam in Italiam traiecit.
  Octavo decimo volumine continentur res 18.pr.1
a Pyrro Epirota in Italia gestae contra Romanos, postque
id bellum transitus eius in Siciliam adversus Carthaginenses.
Inde origines Phoenicum et Sidonos et Veliae Carthaginisque
res gestae in excessu dictae. 5
  Undevicensimo volumine continentur res 19.pr.1
Carthaginensium in Africa per Sabellum Annonem gestae
et in Sicilia, cum Selinuntem et Agragantum et Camerinam
et Gelam ceperunt: quo bello Dionysius Syracusanus Sici-
liae regnum occupavit. Bellum, quod cum eo Poeni per 5
Himilconem gesserunt, qui obsidione Syracusarum exer-
citum et classem amisit.
  Vicensimo volumine continentur res ge- 20.pr.1
stae Dionysii Siculi patris. Ut pulsis Poenis Italica bella
sit molitus. Inde repetitae origines Venetorum et Grae-
corum et Gallorum, qui Italiam incolunt. Deductisque
Dionysii rebus ad interitum eius dictae quas Anno magnus 5
in Africa gessit.
  Uno et vicensimo volumine continentur 21.pr.1
haec. Ut in Sicilia Dionysius filius a patre amissum tractarit
imperium. Per <Dionem> Dionysius eiectus bellum cum
Siculis gessit, donec amissis liberis et fratribus Corinthum
<abiit>. Ut a Timoleonte Carthaginensium bello sit liberata 5
Sicilia mortuoque Sosistratus iterum facta seditione arces-
sitique ab illo Carthaginenses obsederunt Syracusas. Quo
bello Agathocles nanctus imperium est.
  Secundo et vicensimo volumine continen- 22.pr.1
tur haec. Res gestae Agathoclis: ut a Poenis nanctus im-
perium bellum cum ipsis gessit, primum in Sicilia; dehinc
victus traiecit in Africam, ubi possessa provincia Ophellam
regem Cyrenarum interfecit. Ut rursus in Siciliam reversus, 5
occupata totius insulae dominatione, cum revertisset in
Africam, amissis copiis solus inde profugit in Siciliam,
belloque ibi repetitus et cum Poenis pacem conposuit et
dissidentes a se Siculos subiecit.
Prisc. GL 2.149K
†Papicio flamen propter mortem fla- 125.1
minicae flaminio abiit.
  Tertio et vicensimo volumine continentur 23.pr.1
haec. Ut Agathocles domita Sicilia bellum in Italia Bruttiis
intulit. Repetitae inde Bruttiorum origines. Omnibus sub-
actis rex seditione filii exheredati ac nepotis oppressus
interiit. Inter peregrinos deinde milites eius et Siculos bel- 5
lum motum, quae causa Pyrrum, regem Epiri, in Siciliam
adduxit, bella, quae Pyrrus cum Poenis et Mamertinis ibi
gessit et a Sicilia reversus in Italiam victusque proelio a
Romanis revertit Epirum.
  Quarto et vicensimo volumine continen- 24.pr.1
tur haec. Bellum, quod inter Antigonum Gonatam et Anti-
ochum Seleuci filium in Asia gestum est. Bellum, quod Pto-
lomaeus Ceraunus in Macedonia cum Monunio Illyrio et
Ptolomaeo Lysimachi filio habuit, utque Arsinoën sororem 5
suam imperio Macedonicarum urbium exuit, ipse cum Belgio
Gallorum duce congressus interiit. Repetitae inde Gallorum
origines, qui Illyricum occuparunt; atque ut ingressi Grae-
ciam Brenno duce Delphis victi deletique sint.
  Quinto et vicensimo volumine continentur 25.pr.1
haec. Ut Antigonus Gallos delevit, deinde cum Apollodoro,
Cassandreae tyranno, bellum habuit. Ut Galli transierunt
in Asiam bellumque cum rege Antiocho et Bithunia gesse-
runt: quas regiones Tyleni occuparunt. Ut Pyrrus ex Italia 5
reversus regno Macedoniae Antigonum exuerit, Lacedae-
mona obsederit, Argis interierit; filiusque eius Alexander
Illyricum cum rege Mitylo bellum habuerit.
  Sexto et vicensimo volumine continentur 26.pr.1
haec. Quibus in urbibus Graeciae dominationem Antigonus
Gonatas constituerit. Ut defectores Gallos Megaris delevit
regemque Lacedaemonium Area Corinthi interfecit, dehinc
cum fratris sui Crateri filio Alexandro bellum habuit. Ut 5
princeps Achaiae Aratus Sicuonem et Corinthum et Me-
gara occuparit. Ut in Syria rex Antiochus cognomine Soter
altero filio occiso, altero rege nuncupato Antiocho deces-
serit. Ut in Asia filius Ptolomaei regis socio Timarcho de-
sciverit a patre. Ut frater Antigoni Demetrius occupato 10
Cyrenis regno interiit. Ut mortuo rege Antiocho filius eius
Seleucus Callinicus regnum acceperit.
  Septimo et vicensimo volumine continen- 27.pr.1
tur haec. Seleuci bellum in Syria adversus Ptolomaeum
Tryphonem: item in Asia adversus fratrem suum Anti-
ochum Hieracem, quo bello Ancurae victus est a Gallis:
utque Galli Pergamo victi ab Attalo Zielan Bithunum 5
occiderint. Ut Ptolomaeus Adaeum denuo captum inter-
fecerit, et Antigonus Andro proelio navali Sophrona vicerit.
Ut a Callinico fusus in Mesopotamia Antiochus insidiantem
sibi effugit Ariamenen, dein postea custodes Tryphonis:
quo a Gallis occiso Seleucus quoque frater eius decessit, 10
maioremque filiorum eius Apaturius occidit.
  Octavo et vicensimo volumine continentur 28.pr.1
haec. Ut mortuo rege Epire Alexandro Laodamiam Epirotae
occiderint. Dictique in excessu Basternici motus. Ut rex
Macedoniae Demetrius sit a Dardanis fusus: quo mortuo
tutelam filii eius Philippi suscepit Antigonus, qui Thes- 5
saliam et in Asia Cariam subiecit et adiutis Achaeis contra
regem Spartanum Cleomenem cepit Lacedaemona: amis-
soque regno Cleomenes Spartanus confugit Alexandriam
atque ibi interiit. Dictum in excessu bellum Illyricum, quod
Romani gessere cum Teuta. 10
  Undetricensimo volumine continentur haec. 29.pr.1
Res gestae Philippi regis adversus Dardanos et Aetolos,
repetitaeque inde Creticae origines, post cuius insulae societa-
tem Philippus cum Illyriis et Dardanis et rursus Aetolis bello
congressus est adiuvantibus Aetolos Romanis: quo finito 5
intulit Attalo bellum.
  Tricensimo volumine continentur haec. Ut 30.pr.1
mortuo Ptolomaeo Tryphone filius eius Philopator Anti-
ochum regem vicit Raphiae, ipse amore Agathocleae cor-
ruptus decessit relicto filio pupillo, in quem cum Philippo
rege Macedonum consensit Antiochus. Philippi deinde gesta 5
in Asia, cum movisset Attalo bella: a quibus reversus bel-
lum habuit cum ducibus Romanis Sulpicio et Flaminino, a
quibus victus; pax. Transitus deinde ad res Antiochi, qui
post regnum acceptum persecutus defectores in Mediam
Molonem, in Asiam Achaeum, quem obsedit Sardibus, pa- 10
cata superiore Asia Bactris tenus in bella Romana de-
scendit.
  Uno et tricensimo volumine continentur 31.pr.1
haec. Bellum, quod cum Lacedaemonio Nabide Titus Fla-
mininus et Philopoemen dux Achaeorum gessit. Item bel-
lum, quod cum Antiocho in Achaia per Acilium consulem,
et in Asia per Scipionem gestum est, denique Hannibalis 5
ad regem a Carthagine fuga. Bellum cum Aetolis gestum
per eundem Acilium, qui Antiochum Graecia expulerat.
  Secundo et tricensimo volumine continen- 32.pr.1
tur haec. Defectio ab Achaeis Lacedaemoniorum et Messe-
niorum, qua Philopoemen interiit. Romanorum in Asia duce
Manlio adversus Gallos bellum. Regis Philippi propter ab-
latas sibi civitates alienatus in Romanos animus, et ob hoc 5
alter filiorum Demetrius occisus, concitatique ab eo Basternae
transire conati in Italiam. Inde in excessu dictae res Illyricae:
ut Galli, qui occuparant Illyricum, rursus redierunt in Gal-
liam: originesque Pannoniorum et incrementa Dacorum per
Burobusten regem. In Asia bellum ab rege Eumene gestum 10
adversus Gallum Ortiagontem, Pharnacem Ponticum et
Prusian, adiuvante Prusian Hannibale Poeno. Res gestae
Hannibalis post victum Antiochum et mors. Mortuo Seleuco
filio magni Antiochi successit regno frater Antiochus.
  Tertio et tricensimo volumine continentur 33.pr.1
haec. Ut cum Perse Philippi filio, rege Macedonum, Romani
bellum gesserint: quo capto deleta est Epiros. Achaicae civi-
tates ab unitate corporis deductae, inter Achaeos et Lace-
daemonios certamine orto. Bellum rursus in Macedonia ges- 5
tum a Romanis cum Pseudophilippo.
  Quarto et tricensimo volumine continentur 34.pr.1
haec. Bellum Achaicum, quod Romani per Metellum et
Mummium gessere, quo diruta est Corinthos. Bellum regis
Eumenis cum Gallograecis et in Pisidia cum Selegensibus.
Res quas gessit Syriae rex Antiochus, et rex Aegypti Pto- 5
lomaeus Epiphanes. Ut mortuo Ptolomaeo relicti ab eo
filii duo Philometor et Euergetes primum cum Antiocho
habuere bellum, quod per Romanos finitum est, deinde
inter se, quo maior est expulsus, restitutoque Romani
inter fratres regna diviserunt. Ut mortuo Antiocho rege 10
Syriae Demetrius cognomine Soter, qui Romae fuerat
obses, clam fugit occupataque Syria bellum cum Timarcho
Medorum rege habuit <et> Ariarathe rege Cappadocum.
Repetitae inde origines regum Cappadocum. Ut habita
inter Ariarathen et Orophernem regni certamina. Ut mor- 15
tuo rege Asiae Eumene suffectus Attalus bellum cum
Selegensibus habuit et cum rege Prusia.
  Quinto et tricensimo volumine continen- 35.pr.1
tur haec. Bellum piraticum inter Cretas et Rhodios: seditio
Cnidiorum adversus Ceramenses. Ut adversus Demetrium
Sotera subornatus est Alexander tamquam genitus Epi-
phane Antiocho; quo bello victus Demetrius <interiit. Ut 5
deinde maior filiorum eius Demetrius> invisum stultitia
Alexandrum bello vicit adiuvante Ptolomaeo Philometore,
qui eo bello interiit. Ut deinde orta Demetrio bella sint
cum Diodoto Tryphone expulsusque a Tryphone regno
Syriae Demetrius. Repetit inde superioris Asiae motus 10
factos per Araetheum et Arsacen Parthum.
  Sexto et tricensimo volumine continentur 36.pr.1
haec. Ut Trypho pulso Syria Demetrio captoque a Parthis
bellum gessit cum fratre eius Antiocho cognomine Sidete.
Ut Antiochus interfecto Hyrcano Iudaeos subegit. Repe-
tita inde in excessu origo Iudaeorum. Ut rex Asiae Attalus 5
Caenos Thracas subegit successoremque imperii Attalum
Philometora reliquit. Mortuo denique Philometore <rege
frater eius Aristonicus> regno Asiae occupato bellum cum
Romanis gessit, quo captus est.
  Septimo et tricensimo volumine continen- 37.pr.1
tur haec. Repetitis regum Ponticorum originibus, ut <ad>
ultimum Mithridaten Eupatora series imperii deducta sit,
atque ut ingressus ille regnum subegit Pontum et Paphla-
goniam, priusquam in bella Romana descendit. Dictaeque 5
in excessu regum Bosporanorum et Colchorum origines et
res gestae.
  Octavo et tricensimo volumine continen- 38.pr.1
tur haec. Ut Mithridates Eupator occiso Arathe Cappado-
ciam occuparit victoque Nicomede et Maltino Bithyniam.
Ut mortuo Ptolomaeo Philometore frater eius Physcon
accepto regno Aegypti seditiones populi, deinde bellum cum 5
uxore sua Cleopatra et cum rege Syriae Demetrio habuit.
Inde repetitum, ut Demetrius captus sit a Parthis et frater
eius victo in Syria Tryphone bellum Parthis intulerit, qui
cum exercitu suo deletus est.
Iust. Trog. Epit. 38.4.1
  Optandum sibi fuisse ait, ut de eo liceret consulere, 152.1
bellumne sit cum Romanis an pax habenda; quin vero sit
resistendum inpugnantibus, ne eos quidem dubitare, qui spe
victoriae careant; quippe adversus latronem, si nequeant pro
salute, pro ultione tamen sua omnes ferrum stringere. Ce- 5
terum quia non id agitur, an liceat quiescere non tantum
animo hostiliter, sed etiam proelio congressis, consulendum
qua ratione ac spe coepta bella sustineant. Esse autem sibi
victoriae fiduciam, si sit illis animus; Romanosque vinci posse
cognitum non sibi magis quam ipsis militibus, qui et in Bithy- 10
nia Aquilium et †Malthinum in Cappadocia fuderint. Ac si
quem aliena magis exempla quam sua experimenta move-
ant, audire se a Pyrro, rege Epiri, non amplius quinque mili-
bus Macedonum instructo fusos tribus proeliis Romanos.
Audire Hannibalem sedecim annis Italiae victorem inmora- 15
tum, et quin ipsam caperet urbem, non Romanorum illi vires
restitisse sed domesticae aemulationis atque invidiae studium.
Audire populos transalpinae Galliae Italiam ingressos maxi-
mis eam pluribusque urbibus possidere et latius aliquanto
solum finium, quam in Asia, quae dicatur inbellis, idem Galli 20
occupavissent. Nec victam solum dici sibi Romam a Gallis,
sed etiam captam, ita ut unius illis montis tantum cacumen
relinqueretur; nec bello hostem, sed pretio remotum. Gal-
lorum autem nomen, quod semper Romanos terruit, in par-
tem virium suarum ipse numeret. Nam hos, qui Asiam in- 25
colunt, Gallos ab illis, qui Italiam occupaverant, sedibus
tantum distare, originem quidem ac virtutem genusque pu-
gnae idem habere; tantoque his acriora esse quam illis
ingenia, quod longiore ac difficiliore spatio per Illyricum Thra-
ciamque prodierint, paene operosius transitis eorum finibus 30
quam ubi consedere possessis. Iam ipsam Italiam audire se
numquam, ut Roma condita sit, satis illi pacatam, sed adsidue
per omnes annos pro libertate alios, quosdam etiam pro vice
imperii bellis continuis perseverasse; et a multis civitatibus
Italiae deletos Romanorum exercitus ferri, a quibusdam novo 35
contumeliae more sub iugum missos. Ac ne veteribus inmore-
mur exemplis, hoc ipso tempore universam Italiam bello
Marsico consurrexisse, non iam libertatem, sed consortium
imperii civitatisque poscentem; nec gravius vicino Italiae
bello quam domesticis principum factionibus urbem premi, 40
multoque periculosius esse Italico civile bellum. Simul et a
Germania Cimbros, inmensa milia ferorum atque inmitium
populorum, more procellae inundasse Italiam; quorum etsi
singula bella sustinere Romani possent, universis tamen ob-
ruantur, ut ne vacaturos quidem bello suo putet. 45
  Utendum igitur occasione et rapienda incrementa vi-
rium, ne, si illis occupatis quieverint, mox adversus vacuos
et quietos maius negotium habeat. Non enim quaeri, an ca-
pienda sint arma, sed utrum sua potius occasione an illorum.
Nam bellum quidem iam tunc secum ab illis geri coeptum, 50
cum sibi pupillo maiorem Phrygiam ademerint, quam patri
suo praemium dati adversus Aristonicum auxilii concesserant,
gentem quam et proavo suo Mithridati Seleucus Callinicus
in dotem dedisset. Quid, cum Paphlagonia se decedere ius-
serint, non alterum illud genus belli fuisse? quae non vi, non 55
armis, sed adoptione testamenti et regum domesticorum
interitu hereditaria patri suo obvenisset. Cum inter hanc de-
cretorum amaritudinem parendo non tamen eos mitigaret,
quin acerbius in dies gerant, non obtinuisse. Quod enim a
se non praebitum illis obsequium? non Phrygiam Paphlagoni- 60
amque dimissas? non Cappadocia filium eductum, quam iure
gentium victor occupaverat? Raptum tamen sibi esse victoriae
ius ab illis, quorum nihil est nisi bello quaesitum. Non
regem Bithyniae Chreston, in quem senatus arma decreverat,
a se in gratiam illorum occisum? tamen nihilo minus inpu- 65
tari sibi, si qua Gordius aut Tigranes faciat. Libertatem etiam
in contumeliam sui a senatu ultro delatam Cappadociae, quam
reliquis gentibus abstulerunt; dein populo Cappadocum pro
libertate oblata Gordium regem orante ideo tantum, quoniam
amicus suus esset, non obtinuisse. Nicomeden praecepto 70
illorum bellum sibi intulisse; quia ultum ierit se, ab ipsis ven-
tum obviam in eo; et nunc eam secum bellandi illis causam
fore, quod non inpune se Nicomedi lacerandum, saltatricis
filio, praebuerit.
  Quippe non delicta regum illos, sed vires ac maiestatem 75
insequi, neque in uno se, sed in aliis quoque omnibus hac
saepe arte grassatos. Sic et avum suum Pharnacen per co-
gnitionum arbitria succidaneum regi Pergameno Eumeni
datum; sic rursus Eumenen, cuius classibus primo in Asiam
fuere transiecti, cuius exercitu magis quam suo et magnum 80
Antiochum et Gallos in Asia et mox in Macedonia regem
Perseum domuerant, et ipsum pro hoste Habitum eique inter-
dictum Italia, et quod cum ipso deforme sibi putaverant, cum
filio eius Aristonico bellum gessisse. Nullius apud eos maiora
quam Masinissae, regis Numidarum, haberi merita; huic in- 85
putari victum Hannibalem, huic captum Syphacem, huic Kar-
thaginem deletam, hunc inter duos illos Africanos tertium
servatorem urbis referri: tamen cum huius nepote bellum
modo in Africa gestum adeo inexpiabile, ut ne victum qui-
dem patris memoriae donarent, quin carcerem ac triumphi 90
spectaculum experiretur. Hanc illos omnibus regibus legem
odiorum dixisse, scilicet quia ipsi tales reges habuerint,
quorum etiam nominibus erubescant, aut pastores Abori-
ginum, aut aruspices Sabinorum, aut exules Corinthiorum,
aut servos vernasque Tuscorum, aut, quod honoratissimum 95
nomen fuit inter haec, Superbos; atque ut ipsi ferunt condi-
tores suos lupae uberibus altos, sic omnem illum populum
luporum animos inexplebiles sanguinis, atque imperii divi-
tiarumque avidos ac ieiunos habere.
  Se autem, seu nobilitate illis conparetur, clariorem illa 100
conluvie convenarum esse, qui paternos maiores suos a Cyro
Darioque, conditoribus Persici regni, maternos a Magno Alex-
andro ac Nicatore Seleuco, conditoribus imperii Macedonici,
referat, seu populus illorum conferatur suo, earum se gentium
esse, quae non modo Romano imperio sint pares, sed Mace- 105
donico quoque obstiterint. Nullam subiectarum sibi gentium
expertam peregrina imperia; nullis umquam nisi domesti-
cis regibus paruisse; Cappadociam velint an Paphlagoniam
recensere, rursus Pontum an Bithyniam, itemque Armeniam
maiorem minoremque; quarum gentium nullam neque Alexan- 110
der ille, qui totam pacavit Asiam, nec quisquam successorum
eius aut posterorum attigisset. Scythiam duos umquam ante
se reges non pacare, sed tantum intrare ausos, Darium et
Philippum, aegre inde fugam sibi expedisse, unde ipse ma-
gnam adversus Romanos partem virium haberet. Multoque 115
se timidius ac diffidentius bella Pontica ingressum, cum ipse
rudis ac tiro esset, Scythiae praeter arma virtutemque animi
locorum quoque solitudinibus vel frigoribus instructae, per
quae denuntiaretur ingens militiae periculum ac labor. Inter
quas difficultates ne spes quidem praemii foret ex hoste va- 120
go nec tantum pecuniae, sed etiam sedis inope. Nunc se di-
versam belli condicionem ingredi. Nam neque caelo Asiae
esse temperatius aliud, nec solo fertilius nec urbium multitu-
dine amoenius; magnamque temporis partem non ut militi-
am, sed ut festum diem acturos bello dubium facili magis an 125
ubere, si modo aut proximas regni Attalici opes aut veteres
Lydiae Ioniaeque audierint, quas non expugnatum eant, sed
possessum; tantumque se avida expectat Asia, ut etiam vo-
cibus vocet: adeo illis odium Romanorum incussit rapacitas
proconsulum, sectio publicanorum, calumniae litium. Sequan- 130
tur se modo fortiter et colligant, quid se duce possit efficere
tantus exercitus, quem sine cuiusquam militum auxilio sua-
met unius opera viderint Cappadociam caeso rege cepisse,
qui solus mortalium Pontum omnem Scythiamque pacaverit,
quam nemo ante transire tuto atque adire potuit. Nam iusti- 135
tiae atque liberalitatis suae ne ipsos milites quin experiantur
testes refugere et illa indicia habere, quod solus regum non
paterna solum, verum etiam externa regna hereditatibus
propter munificentiam adquisita possideat, Colchos, Paphla-
goniam, Bosphorum. 140
  Nono et tricensimo volumine continentur 39.pr.1
haec. Ut extincto a Parthis Antiocho Sidete frater eius De-
metrius dimissus regnum Syriae recepit subornatoque in
bellum adversus eum Alexandro Zabinaeo interiit: filiusque
eius Antiochus Grypos victo Zabinaeo regnum occupavit: 5
dehinc cum fratre suo Antiocho Cyziceno bellum in Syria
Ciliciaque gessit. Ut Alexandria mortuo rege Ptolomaeo
Physcone filius eius Ptolomaeus Lathyros accepto regno
expulsus est a matre Cyprum et in Syria bello petitus ab
eadem, suffecto in locum eius fratre Alexandro, donec 10
occisa per Alexandrum matre recepit Aegypti regnum. Ut
post Lathyrum filius Alexandri regnarit expulsoque eo suf-
fectus sit Ptolomaeus Nothus. Ut Syriam Iudaei et Arabes
terrestribus lactrociniis infestarint, mari Cilices piraticum
bellum moverint, quod in Cilicia Romani per Marcum An- 15
tonium gesserunt. Ut in Syria Heracleo post mortem regis
occuparit imperium.
  Quadragensimo volumine continentur haec. 40.pr.1
Ut mortuo Grypo rege Cyzicenus cum filiis eius bello con-
gressus interiit, hi deinde a filio Cyziceni Eusebe <extincti
sunt: et ut repetito domestico bello> extinctaque regali
Antiochorum domo Tigranes Armenius Syriam occupavit, 5
quo mox victo Romani abstulere eam. Ut Alexandriam post
interitum Ptolomaei Lathyri substituti sint eius filii: alteri
data Cypros, cui P. Clodii rogatione Romani abstulerunt eam;
alter seditione flagitatus Alexandriae Romam profugit bello-
que per Gabinium gesto recepit imperium: quo mortuo 10
successit filius, qui cum sorore Cleopatra certamine in-
sumpto et Pompeium magnum interfecit et bellum cum
Caesare Alexandriae gessit. Ut successit eius regno soror
Cleopatra, quae inligato in amorem suum M. Antonio belli
Actiaci fine extincxit regnum Ptolomaeorum. 15
  Uno et quadragensimo volumine continen- 41.pr.1
tur res Parthicae et Bactrianae. In Parthicis ut est constitu-
tum imperium per Arsacem regem. Successores deinde eius
Artabanus et Tigranes cognomine Deus, a quo subacta est
Media et Mesopotamia. Dictusque in excessu Arabiae situs. 5
In Bactrianis autem rebus ut a Diodoto rege constitutum im-
perium est: deinde quo regnante Scythicae gentes Saraucae
et Asiani Bactra occupavere et Sogdianos. Indicae quoque
res additae, gestae per Apollodotum et Menandrum, reges
eorum. 10
  Secundo et quadragensimo volumine con- 42.pr.1
tinentur Parthicae res. Ut praefectus Parthis a Phrate Hi-
merus Mesenis bellum intulit et in Babylonios et Seleucen-
ses saeviit: utque Phrati successit rex Mithridates cogno-
mine magnus, qui Armeniis bellum intulit. Inde repetitae 5
origines Armeniorum et situs. Ut varia conplurium regum
in Parthis successione imperium accepit Orodes, qui Cras-
sum delevit et Syriam per filium Pacorum occupavit. Illi
successit. Phrates, qui et cum Antonio bellum habuit et
cum Tiridate. Additae his res Scythicae. Reges Tocharorum 10
Asiani interitusque Saraucarum.
  Tertio et quadragensimo volumine continen- 43.pr.1
tur origines priscorum Latinorum, situs urbis Romae et res
usque ad Priscum Tarquinium. Origines deinde Liguriae et
Massiliensium res gestae.
  Quarto et quadragensimo volumine con- 44.pr.1
tinentur res Hispaniae et Punicae.
Fragmentum sedis incertae
Gr. inc. dub. nom. GL 5.593K
vectes inc.170.1