At enim observatio diuturna (haec enim pars una
|
2.146.1
|
restat) notandis rebus fecit artem. Ain tandem? som-
|
|
nia observari possunt? quonam modo? sunt enim
|
|
innumerabiles varietates. Nihil tam praepostere, tam
|
|
incondite, tam monstruose cogitari potest, quod non
|
5
|
possimus somniare; quo modo igitur haec infinita et
|
|
semper nova aut memoria conplecti aut observando
|
|
notare possumus? Astrologi motus errantium stella-
|
|
rum notaverunt; inventus est enim ordo in iis stellis,
|
|
qui non putabatur. Cedo tandem, qui sit ordo aut
|
10
|
quae concursatio somniorum; quo modo autem di-
|
|
stingui possunt vera somnia a falsis? cum eadem et
|
|
aliis aliter evadant et isdem non semper eodem modo;
|
|
ut mihi mirum videatur, cum mendaci homini ne ve-
|
|
rum quidem dicenti credere soleamus, quo modo isti,
|
15
|
si somnium verum evasit aliquod, non ex multis po-
|
|
tius uni fidem derogent quam ex uno innumerabilia
|
|
confirment.
|
|
Si igitur neque deus est effector somniorum ne-
|
147.1
|
que naturae societas ulla cum somniis neque obser-
|
|
vatione inveniri potuit scientia, effectum est, ut nihil
|
|
prorsus somniis tribuendum sit, praesertim cum illi
|
|
ipsi, qui ea vident, nihil divinent, ii, qui interpretan-
|
5
|
tur, coniecturam adhibeant, non naturam, casus autem
|
|
innumerabilibus paene saeculis in omnibus plura mi-
|
|
rabilia quam in somniorum visis effecerit, neque con-
|
|
iectura, quae in varias partis duci possit, non num-
|
|
quam etiam in contrarias, quicquam sit incertius.
|
10
|
Explodatur <igitur> haec quoque somniorum divinatio
|
148.1
|
pariter cum ceteris. Nam, ut vere loquamur, super-
|
|
stitio fusa per gentis oppressit omnium fere animos
|
|
atque hominum inbecillitatem occupavit. Quod et in
|
|
iis libris dictum est, qui sunt de natura deorum, et
|
5
|
hac disputatione id maxume egimus. Multum enim et
|
|
nobismet ipsis et nostris profuturi videbamur, si eam
|
|
funditus sustulissemus. Nec vero (id enim diligenter
|
|
intellegi volo) superstitione tollenda religio tollitur.
|
|
Nam et maiorum instituta tueri sacris caerimoniisque
|
10
|
retinendis sapientis est, et esse praestantem aliquam
|
|
aeternamque naturam, et eam suspiciendam admiran-
|
|
damque hominum generi pulchritudo mundi ordoque re-
|
|
rum caelestium cogit confiteri. Quam ob rem, ut religio
|
149.1
|
propaganda etiam est, quae est iuncta cum cognitione
|
|
naturae, sic superstitionis stirpes omnes eligendae. In-
|
|
stat enim et urget et, quo te cumque verteris, persequi-
|
|
tur, sive tu vatem sive tu omen audieris, sive immolaris
|
5
|
sive avem aspexeris, si Chaldaeum, si haruspicem videris,
|
|
si fulserit, si tonuerit, si tactum aliquid erit de caelo,
|
|
si ostenti simile natum factumve quippiam; quorum
|
|
necesse est plerumque aliquid eveniat, ut numquam
|
|
liceat quieta mente consistere. Perfugium videtur
|
150.1
|
omnium laborum et sollicitudinum esse somnus. At
|
|
ex eo ipso plurumae curae metusque nascuntur; qui
|
|
quidem ipsi per se minus valerent et magis contem-
|
|
nerentur, nisi somniorum patrocinium philosophi sus-
|
5
|
cepissent, nec ii quidem contemptissimi, sed in pri-
|
|
mis acuti et consequentia et repugnantia videntes,
|
|
qui prope iam absoluti et perfecti putantur. Quorum
|
|
licentiae nisi Carneades restitisset, haud scio an soli
|
|
iam philosophi iudicarentur. Cum quibus omnis fere
|
10
|
nobis disceptatio contentioque est, non quod eos ma-
|
|
xume contemnamus, sed quod videntur acutissime sen-
|
|
tentias suas prudentissimeque defendere. Cum autem
|
|
proprium sit Academiae iudicium suum nullum inter-
|
|
ponere, ea probare, quae simillima veri videantur,
|
15
|
conferre causas et, quid in quamque sententiam dici
|
|
possit, expromere, nulla adhibita sua auctoritate iudi-
|
|
cium audientium relinquere integrum ac liberum, te-
|
|
nebimus hanc consuetudinem a Socrate traditam ea-
|
|
que inter nos, si tibi, Quinte frater, placebit, quam
|
20
|
saepissime utemur. Mihi vero, inquit ille, nihil pot-
|
|
est esse iucundius. Quae cum essent dicta, surreximus.
|
|