| REI RVSTICAE | |
| LIBER QVARTVS | |
| <SVRCVLARIS LIBER SECVNDVS> | |
| I. Contra opinionem Attici et Celsi non esse satis altos | 4.ca.1.1 |
| scrobes bipedaneos uineaticis seminibus. | |
| II. Non oportere unius uiuiradicis materiis duos palos | 2.1 |
| uestire sed singula semina singulis adminiculis esse | |
| contribuenda. | |
| III. Nouam consitionem uineae, nisi magna et adsidua cultura | 3.1 |
| adiuuetur, celeriter interire. | |
| IV. Prosterni uitem in scrobem et recuruatam usque ab imo | 4.1 |
| solo rectam calamo applicari oportere. | |
| V. A consitione omnibus mensibus diligenter fodiendum | 5.1 |
| esse. | |
| VI. Non esse committendum, ut in nouella uinea herbae | 6.1 |
| nascantur. | |
| VII. Ita pampinandas esse uiuiradices, ut ad unam materiam | 7.1 |
| redigantur. | |
| VIII. Eandem pampinationem malleolis adhibenda<m>. | 8.1 |
| IX. Tempestiuam pampinationem esse, quae ita tenera est, | 9.1 |
| ut digito palmites facile deiciantur. | |
| X. Non oportere per aestatem falce pampinos abnodare. | 10.1 |
| XI. Per autumnum ablaqueandam esse utique primo quin- | 11.1 |
| quennio nouellam uineam et ante brumam coaequandam. | |
| XII. Ablaqueata[m] uinea[m] quemadmodum aestiuae radi- | 12.1 |
| culae amputentur. | |
| XIII. Quemadmodum nouella uinea putetur. | 13.1 |
| XIV. Quod sit optimum tempus putandi. | 14.1 |
| XV. Quomodo malleolus resecandus sit. | 15.1 |
| XVI. Quemadmodum palanda sit uinea. | 16.1 |
| XVII. Quam alte canterius adleuandus sit. | 17.1 |
| XVIII. Quemadmodum uitis adliganda sit. | 18.1 |
| XIX. Quemadmodum malleolis iugum inponendum sit. | 19.1 |
| XX. Quemadmodum nouella uinea frequentanda et propa- | 20.1 |
| gines faciendae sint. | |
| XXI. Quo tempore et cuius aetatis uiuiradix transferenda sit. | 21.1 |
| XXII. Quemadmodum ex harundinibus iugum faciendum sit. | 22.1 |
| XXIII. Quemadmodum in hortulos uineae diuidendae sint. | 23.1 |
| XXIV. Quemadmodum ueteranae uineae restituantur. | 24.1 |
| XXV. Quemadmodum eaedem putentur. | 25.1 |
| XXVI. Quae bonus uinitor in constituta iam uinea uitare aut | 26.1 |
| sequi debeat. | |
| XXVII. Quemadmodum pampinari debeat. | 27.1 |
| XXVIII. Quot fossuris extolli. | 28.1 |
| XXIX. De inserendis tuendisque insitis uineis. | 29.1 |
| XXX. De salictis faciendis. | 30.1 |
| XXXI. De genistis. | 31.1 |
| XXXII. De harundinetis. | 32.1 |
| XXXIII. De castanietis. | 33.1 |
| Cum de uineis conserendis librum a me scriptum, Publi | 1.1.1 |
| Siluine, conpluribus agricolationis studiosis relegisse<s, scio> | |
| quosdam repertos esse, qui cetera quidem nostra praecepta laudas- | |
| sent, unum tamen atque alterum reprehendissent: quippe seminibus | |
| uineaticis nimium me profundos censuisse fieri scrobes adiecto | 5 |
| dodrante super altitudinem bipedaneam, quam Celsus et Atticus | |
| prodiderant, singulasque uiuiradices singulis adminiculis parum | |
| prudenter contribuisse, cum permiserint idem illi auctores minore | |
| sumptu geminis materiis unius seminis diductis duo continua per | |
| ordinem uestire pedamenta; quae utraque reprehensio auaram magis | 10 |
| habet aestimationem quam ueram. | |
| Etenim, ut, quod prius proposui, prius refellam, si contenti | 2.1 |
| bipedanea scrobe futuri sumus, quid ita censemus altius pastinare | |
| tam humili mensura uitem posituri? dicet aliquis: ut sit inferior | |
| tenera subiacens terra, quae non arceat nec duritie sua repellat | |
| nouas inrepentis radiculas. | 5 |
| istud quidem contingere potest, | 3.1 |
| etiam si ager bipalio moueatur, et deprimatur scrobis in regesto, | |
| quod est fermentatum plus dipondio semisse. nam semper in plano | |
| refossa et egesta humus <tumi>dior est quam gradus soli crudi. | |
| Nec sane positio seminum praealtum cubile substerni desiderat, | 4.1 |
| uerum abunde est semipedaneam consitis resolutam uitibus terra<m> | |
| subiacere, quae uelut hospitali atque etiam materno sinu recipiat | |
| incrementa uirentium. exemplum eius rei capimus in arbusto, ubi, | |
| cum scrobes defodimus, admodum exigui pulueris uiuiradici subici- | 5 |
| mus. | |
| Verior igitur causa est depressius pastinandi, quoniam iugata | 5.1 |
| uineta melius consurgunt altioribus demissa scrobibus. nam bipe- | |
| daneae uix etiam prouincialibus agricolis adprobari possint, apud | |
| quos humili statu uitis plerumque iuxta terram coercetur. cumque | |
| iugo destinetur, altiore fundamento stabilienda sit, si modo, quando | 5 |
| scandit excelsius, plus alimenti terraeque desiderat. | |
| et ideo in | 6.1 |
| maritandis arboribus nemo minorem tripedanea[m] scrobem uitibus | |
| comparat. | |
| Ceterum illa parum prudens: agricolarum studio praecipua esse | |
| commoda humilis positionis, quod et celeriter adolescant semina, | 5 |
| quae non fatigentur multo soli pressa pondere, fiantque uberiora, | |
| quae leuiter suspensa si<n>t. | |
| Nam utraque ista Iuli Attici ratio conuincitur exemplo arbustiuae | |
| positionis, quae scilicet multo ualidiorem fertilioremque stirpem | |
| reddit, quod non faceret, si [non] laborarent altius demersa[e] | 10 |
| semina. | |
| quid? quod pastinati humus, dum est recens soluta | 7.1 |
| laxataque, uelut fermento quodam intumescit; cum deinde non | |
| longissimam cepit uetustatem, condensata subsidit ac uelut innatan- | |
| tis radices uitium summo solo destituit. hoc autem minus accidit | |
| nostrae sationi, qua maiore mensura uitis demittitur. nam quod in | 5 |
| profundo semina frigore laborare dicuntur, nos quoque <non> | |
| diffitemur, | |
| sed non est dipondii et dodrantis altitudo, quae istud | 8.1 |
| efficere possit, cum praesertim, quod paulo ante rettulimus, depres- | |
| sior arbustiuae uitis satio tamen effugiat praedictum incommodum. | |
| Alterum illud, quod minore <in>pensa duos palos unius seminis | 2.1.1 |
| flagellis cen<sen>t maritari, falsissimum: siue enim caput ipsum | |
| demortuum est, duo uiduantur statumina et mox uiuiradices to- | |
| tidem substituendae sunt, quae numero suo rationem cultoris | |
| onerant; siue tenuit et, ut saepe euenit, uel nigri est generis uel | 5 |
| parum fertilis, non in uno sed in pluribus pedamentis fructus | |
| claudicat. quamquam etiam generosa<e> stirpis uitem sic in duos | |
| palos diuisam rerum rusticarum prudentiores existimant minus | |
| fertilem fore, quia cratem factura sit. | |
| Et idcirco ueteres uineas mergis propagare potius quam totas | 2.1 |
| sternere idem ipse Atticus praecepit, quoniam mergi mox facile | |
| radicentur, ita ut quae<que> uitis suis radicibus tamquam propriis | |
| fundamentis innitatur. haec autem, quae est toto prostrata corpore, | |
| cum inferius solum quasi cancellauit atque inretiuit, cratem facit et | 5 |
| pluribus radicibus inter se conexis an[i]gitur nec aliter quam si | |
| multis palmitibus grauata deficit. | |
| quare per omnia praetulerim | 3.1 |
| duobus potius seminibus depositis quam unico periclitari nec id | |
| uelut conpendium consectari, quod in utramque partem longe maius | |
| adferre possit dispendium. | |
| Sed iam prioris libri disputatio repetit a nobis promissum se- | 5 |
| quentis exordium. | |
| In omni genere inpensarum, sicut ait Graecinus, plerique noua | 3.1.1 |
| opera fortius auspicantur quam tuentur perfecta: quidam, inquit, | |
| ab inchoato domos extruunt nec peraedificatis cultum | |
| adhibent; nonnulli strenue fabricant nauigia nec con- | |
| summata perinde instruunt armamentis ministrisque; | 5 |
| quosdam emacitas in armentis, quosdam exercet in | |
| conparandis mancipiis, sed <in> isdem tuendis nulla | |
| cura tangit; | |
| multi etiam beneficia, quae in amicos | 2.1 |
| contulerunt, leuitate destruunt. ac ne ista, Siluine, miremur, | |
| liberos suos nonnulli nuptiis uotisque quaesitos auare nutriunt nec | |
| disciplinis aut ceteris corporis excolunt instrumentis. | |
| Quid his colligitur? scilicet plerumque simili genere peccari | 5 |
| etiam ab agricolis, qui pulcherrime positas uineas, antequam pubes- | |
| cant, uariis ex causis destituunt: | |
| alii sumptum annuum refu- | 3.1 |
| gientes et hunc primum reditum certissimum existimantes inpen- | |
| dere nihil, quasi plane fuerit necesse uineas facere, quas mox auari- | |
| tia desererent; nonnulli magna potius quam culta uineta possidere | |
| pulchrum esse dicunt; cognoui iam plurimos, qui persuasum habe- | 5 |
| rent agrum bonis ac malis rationibus colendum. | |
| At ego cum omne genus ruris, nisi diligenti cura sciteque | 4.1 |
| exerceatur, fructui esse non posse iudicem, tum uel maxime uineas; | |
| res est enim tenera, infirma, iniuriae maxime impatiens, quae ple- | |
| rumque nimia laboret ubertate; consumitur enim, si modum non | |
| habeas, fecunditate sua. cum tamen aliquatenus se confirmauit et | 5 |
| uelut iuuenile robur accepit, neglegentiam sustinet. | |
| Nouella uero dum adolescit, nisi omnia iusta perceperit, ad | 5.1 |
| ultimam redigitur maciem et sic intabescit, ut nullis deinceps in- | |
| pensis recreari possit. igitur summa cura ponenda sunt quasi funda- | |
| menta, et ut membra infantium a primo statim die consitionis for- | |
| manda, quod nisi fecerimus, omnis impensa in cassum recidat nec | 5 |
| praetermissa cuiusque rei tempestiuitas reuocari queat. | |
| Experto mihi crede, Siluine, bene positam uineam bonique | |
| generis et bono cultore numquam non cum magno fenore gratiam | |
| reddidisse. | |
| idque non solum ratione sed etiam exemplo nobis | 6.1 |
| idem Graecinus declarat eo libro, quem de uineis scripsit, cum refert | |
| ex patre suo saepe se audire solitum Papirium quendam Veternen- | |
| sem, uicinum sibi, duas filias et uineis consitum habuisse fundum; | |
| cuius partem tertiam nubenti maiori filiae dedisse in dotem ac | 5 |
| nihilominus aeque magnos fructus ex duabus partibus eiusdem | |
| fundi percipere solitum; minorem deinde filiam nuptum conlocasse | |
| in dimidia parte reliqui agri nec sic ex pristino reditu detraxisse. | |
| quod quid conuincit? melius scilicet postea cultam esse tertiam | |
| illam fundi partem quam ante uniuersam. | 10 |