| LIBER TERTIVS | |
| In nova surgentem maioraque viribus ausum | 3.1 |
| nec per inaccessos metuentem vadere saltus | |
| ducite, Pierides. vestros extendere fines | |
| conor et ignotos in carmina ducere census. | |
| non ego in excidium caeli nascentia bella, | 5 |
| fulminis et flammis partus in matre sepultos, | |
| non coniuratos reges Troiaque cadente | |
| Hectora venalem cineri Priamumque ferentem, | |
| Colchida nec referam vendentem regna parentis | |
| et lacerum fratrem stupro, segetesque virorum | 10 |
| taurorumque trucis flammas vigilemque draconem | |
| et reduces annos auroque incendia facta | |
| et male conceptos partus peiusque necatos; | |
| non annosa canam Messenes bella nocentis, | |
| septenosve duces ereptaque fulmine flammis | 15 |
| moenia Thebarum et victam quia vicerat urbem, | |
| germanosve patris referam matrisque nepotes, | |
| natorumve epulas conversaque sidera retro | |
| ereptumque diem, nec Persica bella profundo | |
| indicta et magna pontum sub classe latentem | 20 |
| immissumque fretum terris, iter aequoris undis; | |
| non regis magni spatio maiore canenda | |
| quam sunt acta loquar. Romanae gentis origo, | |
| quotque duces urbis tot bella atque otia, et omnis | |
| in populi unius leges ut cesserit orbis, | 25 |
| differtur. facile est ventis dare vela secundis | |
| fecundumque solum varias agitare per artes | |
| auroque atque ebori decus addere, cum rudis ipsa | |
| materies niteat. speciosis condere rebus | |
| carmina vulgatum est, opus et componere simplex. | 30 |
| at mihi per numeros ignotaque nomina rerum | |
| temporaque et varios casus momentaque mundi | |
| signorumque vices partesque in partibus ipsis | |
| luctandum est. quae nosse nimis, quid, dicere quantum est? | |
| carmine quid proprio? pedibus quid iungere certis? | 35 |
| huc ades, o quicumque meis advertere coeptis | |
| aurem oculosque potes, veras et percipe voces. | |
| impendas animum; nec dulcia carmina quaeras: | |
| ornari res ipsa negat contenta doceri. | |
| et, siqua externa referentur nomina lingua, | 40 |
| hoc operis, non vatis erit: non omnia flecti | |
| possunt, et propria melius sub voce notantur. | |
| Nunc age subtili rem summam perspice cura, | |
| quae tibi praecipuos usus monstrata ministret | |
| et certas det in arte vias ad fata videnda, | 45 |
| si bene constiterit vigilanti condita sensu. | |
| principium rerum et custos natura latentum | |
| (cum tantas strueret moles per moenia mundi | |
| et circum fusis orbem concluderet astris | |
| undique pendentem in medium, diversaque membra | 50 |
| ordinibus certis sociaret corpus in unum, | |
| aeraque et terras flammamque undamque natantem | |
| mutua in alternum praebere alimenta iuberet, | |
| ut tot pugnantis regeret concordia causas | |
| staretque alterno religatus foedere mundus), | 55 |
| exceptum a summa nequid ratione maneret | |
| et quod erat mundi mundo regeretur ab ipso, | |
| fata quoque et vitas hominum suspendit ab astris, | |
| quae summas operum partes, quae lucis honorem, | |
| quae famam assererent, quae numquam fessa volarent. | 60 |
| quae, quasi, per mediam, mundi praecordia, partem | |
| disposita, obtineant, Phoebum lunamque vagasque | |
| evincunt stellas nec non vincuntur et ipsa, | |
| his regimen natura dedit, propriasque sacravit | |
| unicuique vices sanxitque per omnia summam, | 65 |
| undique uti fati ratio traheretur in unum. | |
| nam, quodcumque genus rerum, quotcumque labores | |
| quaeque opera atque artes, quicumque per omnia casus | |
| humana in vita poterant contingere, sorte | |
| complexa est, tot et in partes, quot et astra locarat, | 70 |
| disposuit, certasque vices, sua munera cuique | |
| attribuit, totumque hominis per sidera censum | |
| ordine sub certo duxit, pars semper ut eidem | |
| confinis parti vicinis staret in astris. | |
| horum operum sortes ad singula signa locavit, | 75 |
| non ut in aeterna caeli statione manerent | |
| et cunctos hominum pariter traherentur in ortus | |
| ex isdem repetita locis, sed tempore sedes | |
| nascentum acciperent proprias signisque migrarent | |
| atque alias <alii> sors quaeque accederet astro, | 80 |
| ut caperet genitura novam per sidera formam | |
| nec tamen incerto confunderet omnia motu. | |
| sed, cum pars operum quae prima condita sorte est | |
| accepit propriam nascentis tempore sedem, | |
| cetera succedunt signisque sequentibus haerent. | 85 |
| ordo ducem sequitur donec venit orbis in orbem. | |
| has autem facies rerum per signa locatas, | |
| in quibus omnis erit fortunae condita summa, | |
| ut cursu stellae septem laeduntve iuvantve | |
| cardinibusve movet divina potentia mundum, | 90 |
| sic felix aut triste venit per singula fatum, | |
| talis et illius sors est speranda negoti. | |
| haec mihi sollemni sunt ordine cuncta canenda | |
| et titulis signanda suis rerumque figuris, | |
| ut pateat positura operum nomenque genusque. | 95 |
| Fortunae sors prima data est. hoc illa per artem | |
| censetur titulo, quia proxima continet in se | |
| fundamenta domus domuique haerentia cuncta: | |
| qui modus in servis, qui sit concessus in arvis | |
| quamque datum magnas operum componere moles, | 100 |
| ut vaga fulgentis concordant sidera caeli. | |
| post hinc militiae locus est, qua quidquid in armis | |
| quodque peregrinas inter versantibus urbes | |
| accidere assuevit titulo comprenditur uno. | |
| tertia ad urbanos statio est numeranda labores | 105 |
| (hoc quoque militiae genus est, civilibus actis | |
| compositum) fideique tenet parentia vincla; | |
| format amicitias et saepe cadentia frustra | |
| officia, et cultus contingant praemia quanta | |
| edocet, appositis cum mundus consonat astris. | 110 |
| iudiciorum opus in quarto natura locavit | |
| fortunamque fori: fundentem verba patronum | |
| pendentemque reum lingua labrisque loquentis | |
| impositum, et populo nudantem condita iura | |
| atque expensa sua solventem iurgia fronte, | 115 |
| cum iudex veri nihil amplius advocat ipso. | |
| quidquid propositas inter facundia leges | |
| efficit, hoc totum partem concessit in unam | |
| atque, utcumque regunt dominantia sidera, paret. | |
| quintus coniugio gradus est per signa dicatus | 120 |
| et socios tenet, et committens hospita iura | |
| iungitur et similis coniungens foedus amicos. | |
| in sexta dives numeratur copia sede | |
| atque adiuncta salus rerum, quarum altera quanti | |
| contingant usus monet, altera quam diuturni, | 125 |
| sidera ut inclinant vires et templa gubernant. | |
| septima censetur saevis horrenda periclis, | |
| si male subscribunt stellae per signa locatae. | |
| nobilitas tenet octavam, qua constat honoris | |
| condicio et famae modus et genus et specioso | 130 |
| gratia praetexto. nonus locus occupat omnem | |
| natorum sortem dubiam patriosque timores | |
| omniaque infantum mixta nutricia turba. | |
| huic vicinus erit, vitae qui continet actum, | |
| in quo sortimur mores, et qualibus omnis | 135 |
| formetur domus exemplis, quamque ordine certo | |
| ad sua compositi discedant munera servi. | |
| praecipua undecima pars est in sorte locata, | |
| quae summam nostri semper viresque gubernat, | |
| quaque valetudo constat, nunc libera morbis, | 140 |
| nunc oppressa, movent ut mundum sidera cumque. | |
| non alia est sedes, tempusve genusve medendi | |
| quae sibi deposcat vel cuius tempore praestet | |
| auxilium et vitae sucos miscere salubris. | |
| ultimus et totam concludens ordine summam | 145 |
| rebus apiscendis labor est, qui continet omnis | |
| votorum effectus, et, quae sibi quisque suisque | |
| proponit studia atque artes, haec irrita ne sint. | |
| seu ferat officium nutus blanditus in omnis, | |
| aspera sive foro per litem iurgia temptet, | 150 |
| fortunamve petat pelago ventisque sequatur, | |
| seu Cererem plena vincentem credita messe | |
| aut repetat Bacchum per pinguia musta fluentem, | |
| hac in parte dies atque hac momenta dabuntur, | |
| si bene convenient stellae per signa sequentes; | 155 |
| quarum ego posterius vires in utrumque valentis | |
| ordine sub serto reddam, cum pandere earum | |
| incipiam effectus. nunc, ne permixta legentem | |
| confundant, nudis satis est insistere membris. | |
| Et, quoniam certo digestos orbe labores | 160 |
| nominaque in numerum viresque exegimus omnis | |
| (athla vocant Grai, quae cuncta negotia rerum | |
| in genera et partes bis sex divisa coercent), | |
| nunc, quibus accedant signis quandoque, canendum est. | |
| perpetuas neque enim sedes eademve per omnis | 165 |
| sidera nascentis retinent, sed tempore mutant, | |
| nunc huc nunc illuc signorum mota per orbem, | |
| incolumis tamen ut maneat qui conditus ordo est. | |
| ergo age, ne falsa variet genitura figura, | |
| si sua quemque voles revocare ad signa laborem, | 170 |
| Fortunae conquire locum per sidera cuncta, | |
| quae primum est aerumnosis pars dicta sub athlis. | |
| qui tibi cum fuerit certa ratione repertus, | |
| cetera praedicto subeuntibus ordine signis | |
| coniunges, teneant proprias ut singula sedes. | 175 |
| et, ne forte vagus Fortunae quaerere sedem | |
| incipias, duplici certam ratione capesse. | |
| cum tibi, nascentis percepto tempore, forma | |
| constiterit caeli, stellis ad signa locatis, | |
| transverso Phoebus si cardine celsior ibit | 180 |
| qui tenet exortum vel qui demergit in undas, | |
| per tempus licet affirmes natum esse diei. | |
| at, si subiectis senis fulgebit in astris | |
| inferior dextra laevaque tenentibus orbem | |
| cardinibus, noctis fuerit per tempora natus. | 185 |
| haec tibi cum fuerint certo discrimine nota, | |
| tunc, si forte dies nascentem exceperit alma, | |
| a sole ad lunam numerabis in ordine partes | |
| signorum, ortivo totidem de cardine duces, | |
| quem bene partitis memorant horoscopon astris. | 190 |
| in quodcumque igitur numerus pervenerit astrum | |
| hoc da Fortunae. iunges tum cetera signis | |
| athla suis, certo subeuntibus ordine cunctis. | |
| at, cum obducta nigris nox orbem texerit alis, | |
| siquis erit qui tum materna excesserit alvo, | 195 |
| verte vias, sicut naturae vertitur ordo. | |
| consule tum Phoeben imitantem lumina fratris | |
| semper et in proprio regnantem tempore noctis; | |
| quotque ab ea Phoebus partes et signa recedit | |
| tot numerare iubet fulgens horoscopos a se. | 200 |
| hunc Fortuna locum teneat subeuntibus athlis, | |
| ordine naturae sicut sunt cuncta locata. | |
| Forsitan et quaeras, agili rem corde notandam, | |
| qua ratione queas, natalis tempore, nati | |
| exprimere immerso surgentem horoscopon orbe. | 205 |
| quod nisi subtili visum ratione tenetur, | |
| fundamenta ruunt artis nec consonat ordo; | |
| cardinibus quoniam falsis, qui cuncta gubernant, | |
| mentitur faciem mundus nec constat origo | |
| flexaque momento variantur sidera templi. | 210 |
| sed, quanta effectu, res est tam plena laboris | |
| cursibus aeternis mundum per signa volantem, | |
| ut totum lustret curvatis arcubus orbem, | |
| exprimere et vultus eius componere certos | |
| ac tantae molis minimum deprendere punctum: | 215 |
| quae pars exortum vel quae fastigia mundi | |
| <obtineat summi demersosve aequoris undis> | 216a |
| auferat occasus aut imo sederit orbe. | 217 |
| Nec me vulgatae rationis praeterit ordo, | |
| quae binas tribuit signis surgentibus horas | |
| et paribus spatiis aequalia digerit astra, | 220 |
| ut parte ex illa, qua Phoebi coeperit orbis, | |
| discedat numerus summamque accommodet astris, | |
| donec perveniat nascentis tempus ad ipsum, | |
| atque, ubi substiterit, signum dicatur oriri. | |
| sed iacet obliquo signorum circulus orbe, | 225 |
| atque alia inflexis oriuntur sidera membris, | |
| ast illis magis est rectus surgentibus ordo, | |
| ut propius nodis aliquod vel longius astrum est. | |
| vix finit luces Cancer, vix bruma reducit, | |
| quam brevis ille iacet, tam longus circulus hic est; | 230 |
| Libra Ariesque parem reddunt noctemque diemque. | |
| sic media extremis pugnant extremaque summis. | |
| nec nocturna minus variant quam tempora lucis, | |
| sed tantum adversis idem stat mensibus ordo. | |
| in tam dissimili spatio variisque dierum | 235 |
| umbrarumque modis quis credere possit in auras | |
| omnia signa pari mundi sub lege meare? | |
| adde quod incerta est horae mensura neque ullam | |
| altera par sequitur, sed, sicut summa dierum | |
| vertitur, et partes surgunt rursusque recedunt; | 240 |
| cum tamen, in quocumque dies deducitur astro, | |
| sex habeat supra terras, sex signa sub illis. | |
| quo fit ut in binas non possint omnia nasci, | |
| cum spatium non sit sibi par pugnantibus horis, | |
| si modo bis senae servantur luce sub omni, | 245 |
| quem numerum debet ratio sed non capit usus. | |
| Nec tibi constabunt aliter vestigia veri, | |
| ni, lucem noctemque paris dimensus in horas, | |
| in quantum vario pateant sub tempore noris, | |
| regulaque exacta primum formetur in hora | 250 |
| quae surgens sidensque diem perpendat et umbras. | |
| haec erit, in Libra cum lucem vincere noctes | |
| incipiunt vel cum medio concedere vere. | |
| tunc etenim solum bis senas tempora in horas | |
| aequa patent, medio quod currit Phoebus Olympo. | 255 |
| is cum per gelidas hiemes summotus in austros | |
| fulget in octava Capricorni parte biformis, | |
| tunc angusta dies vernalis fertur in horas | |
| dimidiam atque novem, sed nox oblita diei | |
| bis septem apposita, numerus ne claudicet, hora | 260 |
| dimidia. sic in duodenas exit utrimque | |
| et redit in solidum natura condita summa. | |
| inde cadunt noctes surguntque in tempora luces, | |
| nunc huc nunc illuc gradibus per sidera certis | 268 |
| impulsae, quorum ratio manifesta per artem | |
| collecta est venietque suo per carmina textu, | 270 |
| donec ad ardentis pugnarunt sidera Cancri; | 264 |
| atque ibi conversis vicibus mutantur in horas | 265 |
| brumalis, noctemque dies lucemque tenebrae | |
| hibernam referunt, alternaque tempora vincunt. | |
| atque haec est illas demum mensura per oras | 271 |
| quas rigat aestivis gravidus torrentibus amnis | |
| Nilus et erumpens imitatur sidera mundi | |
| per septem fauces atque ora fugantia pontum. | |
| Nunc age, quot stadiis et quanto tempore surgant | 275 |
| sidera, quotque cadant, animo cognosce sagaci, | |
| ne magna in brevibus lateant compendia dictis. | |
| nobile Lanigeri sidus, quod cuncta sequuntur, | |
| dena quater stadia exoriens duplicataque ducit | |
| cum cadit, atque horam surgens eiusque trientem | 280 |
| occupat, occiduus geminat. tum cetera signa | |
| octonis crescunt stadiis orientia in orbem | |
| et totidem amittunt gelidas vergentia in umbras. | |
| hora novo crescit per singula signa quadrante | |
| tertiaque e quinta pars parte inducitur eius. | 285 |
| haec sunt ad Librae sidus surgentibus astris | |
| incrementa: pari momento damna trahuntur | |
| cum subeunt orbem. rursusque a sidere Librae | |
| ordine mutato paribus per tempora versa | |
| momentis redeunt. nam, per quot creverat astrum | 290 |
| Lanigeri stadia aut horas, tot Libra recedit; | |
| occiduusque Aries spatium tempusque cadendi | |
| quod tenet, in tantum Chelae consurgere perstant. | |
| excipiunt vicibus se signa sequentia versis. | |
| haec ubi constiterint vigilanti condita mente | 295 |
| iam facile est tibi, quod quandoque horoscopet astrum, | |
| noscere, cum liceat certis surgentia signa | |
| ducere temporibus propriasque ascribere in horas, | |
| partibus ut ratio signo ducatur ab illo, | |
| in quo Phoebus erit, quarum mihi reddita summa est. | 300 |
| Sed neque per terras omnis mensura dierum | |
| umbrarumque eadem est, simili nec tempora summa | |
| mutantur: modus est varius ratione sub una. | |
| nam, qua Phrixei ducuntur vellera signi | |
| Chelarumque fides iustaeque examina Librae, | 305 |
| omnia consurgunt binas ibi signa per horas, | |
| quod medius recto praeciditur ordine mundus | |
| aequalisque super transversum vertitur axem. | |
| illic perpetua iunguntur pace diebus | |
| obscurae noctes; aequo stat foedere tempus; | 310 |
| nec manifesta patet falsi fallacia mundi, | |
| sed similis simili toto nox redditur aevo; | |
| omnibus autumnus signis, ver omnibus unum, | |
| una quod aequali lustratur linea Phoebo. | |
| nec refert illic quo sol decurrat in astro, | 315 |
| litoreumne coquat Cancrum contrane feratur, | |
| [sideribus mediis an quae sint quattuor inter] | |
| quod, quamquam per tris signorum circulus arcus | |
| obliquus iaceat, recto tamen ordine zonae | |
| consurgunt supra caput in terrasque feruntur | 320 |
| et paribus spatiis per singula lustra resurgunt, | |
| ac bene diviso mundus latet orbe patetque. | |
| at, simul ex illa terrarum parte recedas, | |
| quidquid ad extremos temet provexerit axes | |
| per convexa gradus gressum fastigia terrae, | 325 |
| quam tereti natura solo decircinat orbem | |
| in tumidum et mediam mundo suspendit ab omni,— | |
| ergo ubi conscendes orbem scandensque rotundum | |
| degrediere simul, fugiet pars altera terrae, | |
| altera reddetur. sed, quantum inflexeris orbem, | 330 |
| tantum inclinabit caeli positura volantis, | |
| et modo quae fuerant surgentia limite recto | |
| sidera curvato ducentur in aethera tractu, | |
| atque erit obliquo signorum balteus orbe | |
| qui transversus erat, statio quando illius una est, | 335 |
| nostrae mutantur sedes. ergo ipsa moveri | |
| tempora iam ratio cogit variosque referre | |
| sub tali regione dies, cum sidera flexo | |
| ordine conficiant cursus obliqua malignos, | |
| longius atque aliis aliud propiusve recumbat. | 340 |
| pro spatio mora magna datur: quae proxima nobis | |
| consurgunt, longos caeli visuntur in orbes; | |
| ultima quae fulgent, celeris merguntur in umbras. | |
| et, quanto ad gelidas propius quis venerit Arctos, | |
| tam magis effugiunt oculos brumalia signa, | 345 |
| vixque ortis occasus erit. si longius inde | |
| procedat, totis condentur singula membris | |
| tricenasque trahent conexo tempore noctes | |
| et totidem luces adiment. sic parva dierum | |
| efficitur mora et attritis consumitur horis | 350 |
| paulatimque perit, spatio fugientibus astris. | |
| pluraque, per partes surrepto tempore, signa | |
| quaerentur medio terrae celata tumore | |
| abducentque simul Phoebum texentque tenebras, | |
| mensibus ereptis donec sit debilis annus. | 355 |
| si vero natura sinat sub vertice caeli, | |
| quem gelidus rigidis fulcit compagibus axis, | |
| aeternas super ire nives orbemque rigentem | |
| prona Lycaoniae spectantem membra puellae, | |
| stantis erit caeli species, laterumque meatu | 360 |
| turbinis in morem recta vertigine curret. | |
| inde tibi obliquo sex tantum signa patebunt | |
| circuitu, nullos umquam fugientia visus | |
| sed teretem acclini mundum comitantia spira. | |
| hic erit una dies per senos undique menses | 365 |
| dimidiumque trahens contextis lucibus annum, | |
| numquam erit occiduus quod tanto tempore Phoebus, | |
| dum bis terna suis perlustrat cursibus astra, | |
| sed circum volitans recto versabitur orbe. | |
| at, simul e medio praeceps descenderit orbe | 370 |
| inferiora petens deiecto sidera curru | |
| et dabit in pronum laxas effusus habenas, | |
| per totidem menses iunget nox una tenebras | |
| vertice sub caeli. nam quisquis spectat ab axe, | |
| dimidium e toto mundi videt orbe rotundi, | 375 |
| pars latet inferior; neque enim circumvenit illum | |
| recta acies, mediaque tenus distenditur alvo. | |
| effugit ergo oculos summo spectantis ab orbe | |
| dum sex summersis vectatur Phoebus in astris, | |
| abducitque simul luces tenebrasque relinquit | 380 |
| sideribus, donec totidem, quot mensibus actis | |
| cesserat, inde redit geminasque ascendit ad Arctos. | |
| hic locus in binas annum noctesque diesque | |
| per duo partitae dirimit divortia terrae. | |
| Et, quoniam quanto varientur tempora motu | 385 |
| et quibus e causis dictum est, nunc accipe, signa | |
| quot surgant in quoque loco cedantque per horas, | |
| partibus ut prendi possint orientia certis, | |
| ne falsus dubia ratione horoscopos erret. | |
| atque hoc in totum certa sub lege sequendum est, | 390 |
| singula quod nequeunt, per tot distantia motus, | |
| temporibus numerisque suis exacta referri. | |
| a me sumat iter positum, sibi quisque sequatur | |
| perque suos tendat gressus, mihi debeat artem. | |
| quacumque hoc parti terrarum quisque requiret, | 395 |
| deducat proprias noctemque diemque per horas | |
| maxima sub Cancro minimis quae cingitur umbris; | |
| et sextam summae, fuerit quae forte, diurnae | |
| vicino tribuat post Cancri templa Leoni; | |
| at quae nocturnis fuerit mensura tenebris | 400 |
| in totidem partes simili ratione secanda est, | |
| ut, quantum una ferat, tantum tribuatur ad ortus | |
| temporis averso nascenti sidere Tauro. | |
| has inter quasque accipiet Nemeeius horas | |
| quod discrimen erit, per tris id divide partes, | 405 |
| tertia ut accedat Geminis, qua tempora Tauri | |
| vincant, atque eadem Cancro similisque Leoni, | |
| sed certa sub lege, prioris semper ut astri | 411 |
| incolumem servent summam crescantque novando. | |
| sic erit ad summam ratio perducta priorem | 408 |
| quam modo divisis Nemeaeus duxerit horis. | |
| inde pari Virgo procedat temporis auctu. | 410 |
| his usque ad Chelas horarum partibus aucta | 413 |
| per totidem e Libra decrescent sidera partes. | |
| et, quantis in utrumque moris tollentur ad ortus, | 415 |
| diversam in sortem tantis mergentur ad umbras. | |
| haec erit horarum ratio ducenda per orbem | |
| <signorum: nunc in noscenda pone laborem> | 417a |
| illa, quot stadiis oriantur quaeque cadantque. | 418 |
| quae <quater et> cum ter centum vicenaque constent, | |
| detrahitur summae tota pars, quota demitur usque | 420 |
| omnibus ex horis aestivae nomine noctis, | |
| solstitium summo peragit cum Phoebus Olympo. | |
| quodque his exsuperat demptis id ducito in aequas | |
| sex partes, sextamque ardenti trade Leoni. | |
| rursus qui steterit numerus sub nomine noctis | 425 |
| eius erit signo Tauri pars illa dicanda. | |
| quodque, haec, exsuperat, pars cum superatur ab illa, | |
| distinguitque duas medio discrimine summas, | |
| tertia pars eius, numero super addita Tauri, | |
| tradetur Geminis. simili tum cetera lucro | 430 |
| procedent numeros semper tutata priores | |
| augebuntque novo vicinas munere summas, | |
| donec perveniant ad iustae sidera Librae: | |
| ex illa totidem per partes sic breviantur | |
| Lanigeri ad fines; conversaque omnia lege | 435 |
| accipiunt perduntque paris cedentia sortes. | |
| haec via monstrabit stadiorum ponere summas | |
| et numerare suos ortus per sidera cuncta. | |
| quod bene cum propriis simul acceptaveris horis, | |
| in nulla fallet regione horoscopos umquam, | 440 |
| cum poterunt certis numerari singula signa | |
| temporibus parte ex illa quam Phoebus habebit. | |
| Nunc, quibus hiberni momentis surgere menses | |
| incipiant (neque enim paribus per sidera cuncta | |
| procedunt gradibus, nivei dum vellera signi | 445 |
| contingant aequum luces cogentia et umbras | |
| ferre iugum), magna est ratio breviterque docenda. | |
| principio capienda tibi est mensura diei | |
| quam minimam Capricornus agit, noctisque per horas | |
| quam summam; quodque a iusto superaverit umbris, | 450 |
| perdiderint luces, eius pars tertia signo | |
| tradenda est medio semper, qua sorte retenta | |
| dimidio vincat primum, vincatur et ipsum | |
| extremo: totum in partes ita digere tempus. | |
| his opibus tria signa valent; sed summa prioris | 455 |
| ac medii numeri coniuncta sequentibus astris | |
| cesserit, ut, senis fuerit si longior horis | |
| brumali nox forte die, Capricornus in horam | |
| dimidiam attollat luces, et Aquarius horam | |
| ipse suam proprie ducat summaeque priori | 460 |
| adiungat, Pisces tantum sibi temporis ipsi | |
| constituant, quantum accipiant de sorte prioris, | |
| et tribus expletis horis noctemque diemque | |
| Lanigero tradant aequandam tempore veris. | |
| incipit a sexta tempus procedere parte | 465 |
| dividuum; triplicant vires haerentia signa | |
| ultimaque acceptas duplicant. ita summa diebus | |
| redditur, aequatae solvuntur faenore noctes | 473 |
| rursus et incipiunt propria de sorte diebus | |
| cedere diversa labentia tempora lege. | 468 |
| namque Aries totidem deducit noctibus horas | |
| quot prius abstulerant proprio sub nomine Pisces, | 470 |
| hora datur Tauro, cumuletque ut damna priora | |
| dimidiam adiungunt Gemini. sic ultima primis | |
| respondent, pariterque, illis quae proxima fulgent, | 475 |
| et media aequatis censentur viribus astra. | |
| [praecipuosque gerunt varianda ad tempora motus] | |
| hac vice descendunt noctes a sidere brumae | |
| tollunturque dies, annique invertitur orbis, | |
| solstitium tardi dum fit sub sidere Cancri; | 480 |
| tumque diem brumae nox aequat, tempora noctis | |
| longa dies, similique redit, quam creverat, actu. | |
| Illa etiam poterit nascens via ducere ad astrum | |
| quod quandoque vadis emissum redditur orbi. | |
| nam quota sit lucis, si luce requiritur, hora | 485 |
| aspicies, atque hunc numerum revocabis in ipsum | |
| multiplicans decies, adiectis insuper eidem | |
| quinque tamen summis, quia qualicumque sub hora | |
| ter quinas mundi se tollunt sidera partes. | |
| hic ubi constiterit numerus, coniungere et illas, | 490 |
| quae superent Phoebo partes per signa, memento. | |
| ex hac tricenas summa per sidera partes | |
| distribues, primamque vicem, quo Phoebus in astro | |
| fulserit, inde aliis, solem quaecumque sequentur. | |
| tum quo subsistet numerus consumptus in astro | 495 |
| quave in parte suam summam nomenque relinquet | |
| haec erit exoriens et pars et forma per ignes. | |
| * | 497a |
| contineat partes. ubi summam feceris unam, | 498 |
| tricenas dabis ex illa per singula signa, | |
| donec deficiat numerus; quaque ille sub astri | 500 |
| parte cadet, credas illam cum corpore natam | |
| esse hominis pariterque orbem vidisse per umbras. | |
| sic erit ipse tibi rapidis quaerendus in astris | |
| natalis mundi certoque horoscopos ortu, | |
| ut, cum exacta fides steterit sub cardine primo, | 505 |
| fallere non possint summi fastigia caeli, | |
| non celeres obitus, stent fundamenta sub imo, | |
| [stent veri stellarum obitus verique subortus] | |
| sideraque in proprias vires sortesque recedant. | |
| Nunc sua reddentur generatim tempora signis, | 510 |
| quae divisa etiam proprios ducuntur in annos | |
| et menses lucesque suas horasque dierum, | |
| per quae praecipuas ostendunt singula vires. | |
| primus erit signi, quo Sol effulserit, annus, | |
| annua quod lustrans consumit tempora mundum; | 515 |
| proximus atque alii subeuntia signa sequuntur. | |
| Luna dabit menses, peragit quod menstrua cursum. | |
| tutelaeque suae primas horoscopos horas | |
| asserit atque dies, traditque sequentibus astris. | |
| sic annum mensesque suos natura diesque | 520 |
| atque ipsas voluit numerari signa per horas, | |
| omnia ut omne foret divisum tempus in astra | |
| perque alterna suos variaret sidera motus, | |
| ut cuiusque vices ageret redeuntis in orbem. | |
| idcirco tanta est rerum discordia in aevo | 525 |
| et subtexta malis bona sunt lacrimaeque sequuntur | |
| vota nec inconstans servat fortuna tenorem; | |
| usque adeo permixta fluit nec permanet usquam, | |
| amisitque fidem variando cuncta per omnis. | |
| non annis anni nec menses mensibus usquam | 530 |
| conveniunt, seque ipsa dies alia usque requirit | |
| horaque non ulli similis producitur horae, | |
| tempora quod distant, propriis parentia signis, | |
| per numeros omnis aevi divisa volantis, | |
| talisque efficiunt vitas casusque animantum, | 535 |
| qualia sunt, quorum vicibus tum vertimur, astra. | |
| Sunt quibus et caeli placeat nascentis ab orae | |
| sidere, quem memorant horoscopon inventores, | |
| parte quod ex illa describitur hora diebus, | |
| omne genus rationis agi per tempora et astra | 540 |
| et capite ex uno menses annosque diesque | |
| incipere atque horas tradique sequentibus astris; | |
| et, quamquam socia nascantur origine cuncta, | |
| diversas tamen esse vices, quod tardius illa, | |
| haec citius peragant orbem. semel omnia ad astra | 545 |
| hora die, bis mense dies venit, unus in anno | |
| mensis et exactis bis sex iam solibus annus. | |
| difficile est in idem tempus concurrere cuncta, | |
| unius ut signi pariter sit mensis et annus | |
| <atque dies atque hora simul: sibi discrepat ordo. | 549a |
| saepe fit ut, mitis tulerint qui sideris annum,> | |
| asperioris agant mensem; si mensis in astrum | 550 |
| laetius inciderit, signum sit triste diei; | |
| si fortuna diem foveat, sit durior hora. | |
| idcirco nihil in totum sibi credere fas est, | |
| non annos signis, menses vertentibus annis, | |
| mensibus aut luces, aut omnis lucibus horas, | 555 |
| quod nunc illa nimis properant, nunc illa morantur, | |
| et modo dest aliis, modo adest, vicibusque recedit | |
| aut redit atque alio mutatur tempore tempus | |
| interpellatum variata sorte dierum. | |
| Et, quoniam docui, per singula tempora, vitae | 560 |
| quod quandoque genus veniat, cuiusque sit astri | |
| quisque annus, cuius mensis, simul hora diesque, | |
| altera nunc ratio, quae summam continet aevi, | |
| reddenda est, quot quaeque annos dare signa ferantur. | |
| quae tibi, cum finem vitae per sidera quaeris, | 565 |
| respicienda manet ratio numerisque notanda. | |
| bis quinos annos Aries unumque triente | |
| fraudatum dabit. appositis tu, Taure, duobus | |
| vincis, sed totidem Geminorum vinceris astro, | |
| tuque bis octonos, Cancer, binosque trientes, | 570 |
| bisque novem, Nemeaee, dabis bessemque sub illis. | |
| Erigone geminatque decem geminatque trientem, | |
| nec plures fuerint Librae quam Virginis anni. | |
| Scorpios aequabit tribuentem dona Leonem. | |
| Centauri fuerint eadem quae munera Cancri. | 575 |
| ter quinos, Capricorne, dares, si quattuor essent | |
| appositi menses. triplicabit Aquarius annos | |
| quattuor et menses vitam producet in octo. | |
| Piscibus est Aries et sorte et finibus haerens: | |
| lustra decem tribuent solis cum mensibus octo. | 580 |
| Nec satis est annos signorum noscere certos, | |
| ne lateat ratio finem quaerentibus aevi: | |
| templa quoque et partes caeli sua munera norunt | |
| et proprias tribuunt certo discrimine summas, | |
| cum bene constiterit stellarum conditus ordo. | 585 |
| sed mihi templorum tantum nunc iura canentur; | |
| mox veniet mixtura suis cum viribus omnis, | |
| cum bene materies steterit percognita rerum | |
| non interpositis turbatarum undique membris. | |
| si bene constiterit primo sub cardine Luna, | 590 |
| qua redit in terras mundus, nascensque tenebit | |
| exortum, octo tenor decies ducetur in annos | |
| si duo decedant. at, cum sub culmine summo | |
| consistet, tribus hic numerus fraudabitur annis. | |
| bis quadragenos occasus dives in actus | 595 |
| solis erat, numero nisi desset olympias una. | |
| imaque tricenos bis fundamenta per annos | |
| censentur bis sex adiectis messibus aevo. | |
| quodque prius natum fuerit dextrumque trigonum | |
| hoc sexagenos tribuit duplicatque quaternos. | 600 |
| quod fuerit laevum praelataque signa sequetur | |
| tricenos annos duplicat, tris insuper addit. | |
| quaeque super signum nascens a cardine primum | |
| tertia sors manet et summo iam proxima caelo | |
| haec ter vicenos geminat, tris abstrahit annos. | 605 |
| quaeque infra veniet spatio divisa sub aequo | |
| per quinquagenas complet sua munera brumas. | |
| quemque locum superat nascens horoscopos, ille | |
| dena quater revocat vertentis tempora solis | |
| accumulatque duos cursus iuvenemque relinquit. | 610 |
| at qui praecedit surgentis cardinis oram | |
| vicenos ternosque dabit nascentibus annos | |
| vix degustatam rapiens sub flore iuventam. | |
| quod super occasus templum est ter dena remittit | |
| annorum spatia et decimam tribus applicat auctis. | 615 |
| inferius puerum interimet, bis sexque peracti | |
| immatura trahent natales corpora morti. | |
| Sed tamen in primis memori sunt mente notanda | |
| partibus adversis quae surgunt condita signa | |
| divisumque tenent aequo discrimine caelum; | 620 |
| quae tropica appellant, quod in illis quattuor anni | |
| tempora vertuntur signis nodosque resolvunt | |
| totumque emutant converso cardine mundum | |
| inducuntque novas operum rerumque figuras. | |
| Cancer ad aestivae fulget fastigia zonae | 625 |
| extenditque diem summum parvoque recessu | |
| destruit et, quanto fraudavit tempore luces, | |
| in tantum noctes auget: stat summa per omnis. | |
| tum Cererem fragili properant destringere culmo, | |
| Campus et in varias destringit membra palaestras, | 630 |
| et tepidas pelagus iactatum languet in undas. | |
| tunc et bella fero tractantur Marte cruenta | |
| nec Scythiam defendit hiems; Germania sicca | |
| iam tellure fugit Nilusque tumescit in arva. | |
| hic rerum status est, Cancri cum sidere Phoebus | 635 |
| solstitium facit et summo versatur Olympo. | |
| Parte ex adversa brumam Capricornus inertem | |
| per minimas cogit luces et maxima noctis | |
| tempora, producitque diem tenebrasque resolvit, | |
| inque vicem nunc damna regit, nunc tempora supplet. | 640 |
| tunc riget omnis ager, clausum mare, condita castra, | |
| nec tolerant medias hiemes sudantia saxa, | |
| statque uno natura loco paulumque quiescit. | |
| Proxima in effectum et similis referentia motus | |
| esse ferunt luces aequantia signa tenebris. | 645 |
| namque Aries Phoebum repetentem sidera Cancri | |
| inter principium reditus finemque coercet | |
| tempora diviso iungens concordia mundo, | |
| convertitque vices victumque a sidere Librae | |
| exsuperare diem iubet et succumbere noctes, | 650 |
| aestivi donec veniant ad sidera Cancri. | |
| tum primum miti pelagus consternitur unda | |
| et varios audet flores emittere tellus; | |
| tum pecudum volucrumque genus per pabula laeta | |
| in Venerem partumque ruit, totumque canora | 655 |
| voce nemus loquitur frondemque virescit in omnem. | |
| viribus in tantum signi natura movetur. | |
| Huic ex adverso simili cum sorte refulget | |
| Libra diem noctemque pari cum foedere ducens, | |
| tantum quod victas usque ad se vincere noctes | 660 |
| ex ipsa iubet, ad brumae dum tempora surgant. | |
| tum Liber gravida descendit plenus ab ulmo | |
| pinguiaque impressis despumant musta racemis; | |
| mandant et sulcis Cererem, dum terra tepore | |
| autumni resoluta patet, dum semina ducit. | 665 |
| Quattuor haec et in arte valent, ut tempora vertunt | |
| sic hos aut illos rerum flectentia casus | |
| nec quicquam in prima patientia sede manere. | |
| sed non per totas aequa est versura figuras, | |
| annua nec plenis flectuntur tempora signis. | 670 |
| una dies sub utroque aequat sibi tempore noctem, | |
| dum Libra atque Aries autumnum verque figurant; | |
| una dies toto Cancri longissima signo, | |
| cui nox aequalis Capricorni sidere fertur: | |
| cetera nunc urgent vicibus, nunc tempora cedunt. | 675 |
| una ergo in tropicis pars est cernenda figuris, | |
| quae moveat mundum, quae rerum tempora mutet, | |
| facta novet, consulta alios declinet in usus, | |
| omnia in aversum flectat contraque revolvat. | |
| has quidam vires octava in parte reponunt; | 680 |
| sunt quibus esse placet decimae; nec defuit auctor | |
| qui primae momenta daret frenosque dierum. |