| Virtus praeceptoris haberi solet, nec inmerito, diligen- | 2.8.1.1 |
| ter in iis quos erudiendos susceperit notare discrimina in- | |
| geniorum, et quo quemque natura maxime ferat scire. Nam | |
| est in hoc incredibilis quaedam uarietas, nec pauciores ani- | |
| morum paene quam corporum formae. Quod intellegi etiam | 2.1 |
| ex ipsis oratoribus potest, qui tantum inter se distant genere | |
| dicendi ut nemo sit alteri similis, quamuis plurimi se ad | |
| eorum quos probabant imitationem composuerint. Vtile | 3.1 |
| deinde plerisque uisum est ita quemque instituere ut propria | |
| naturae bona doctrina fouerent, et in id potissimum ingenia | |
| quo tenderent adiuuarentur: ut si quis palaestrae peritus, | |
| cum in aliquod plenum pueris gymnasium uenerit, expertus | 5 |
| eorum omni modo corpus animumque discernat cui quisque | |
| certamini praeparandus sit, ita praeceptorem eloquentiae, | 4.1 |
| cum sagaciter fuerit intuitus cuius ingenium presso lima- | |
| toque genere dicendi, cuius acri graui dulci aspero nitido | |
| urbano maxime gaudeat, ita se commodaturum singulis ut | |
| in eo quo quisque eminet prouehatur, quod et adiuta cura | 5.1 |
| natura magis eualescat et qui in diuersa ducatur neque in | |
| iis quibus minus aptus est satis possit efficere et ea in quae | |
| natus uidetur deserendo faciat infirmiora. Quod mihi (libera | 6.1 |
| enim uel contra receptas persuasiones rationem sequenti sen- | |
| tentia est) in parte uerum uidetur: nam proprietates in- | |
| geniorum dispicere prorsus necessarium est. In his quoque | 7.1 |
| certum studiorum facere dilectum nemo dissuaserit. Namque | |
| erit alius historiae magis idoneus, alius compositus ad carmen, | |
| alius utilis studio iuris, ut nonnulli rus fortasse mittendi: | |
| sic discernet haec dicendi magister quomodo palaestricus | 5 |
| ille cursorem faciet aut pugilem aut luctatorem aliudue quid | |
| ex iis quae sunt sacrorum certaminum. Verum ei qui foro | 8.1 |
| destinabitur non in unam partem aliquam sed in omnia quae | |
| sunt eius operis, etiam si qua difficiliora discenti uidebuntur, | |
| elaborandum est; nam et omnino superuacua erat doctrina | |
| si natura sufficeret. An si quis ingenio corruptus ac tumidus, | 9.1 |
| ut plerique sunt, inciderit, in hoc eum ire patiemur? Aridum | |
| atque ieiunum non alemus et quasi uestiemus? Nam si | |
| quaedam detrahere necessarium est, cur non sit adicere | |
| concessum? Neque ego contra naturam pugno: non enim | 10.1 |
| deserendum id bonum, si quod ingenitum est, existimo, sed | |
| augendum, addendumque quod cessat. An uero clarissimus | 11.1 |
| ille praeceptor Isocrates, quem non magis libri bene dixisse | |
| quam discipuli bene docuisse testantur, cum de Ephoro | |
| atque Theopompo sic iudicaret ut alteri frenis, alteri calcari- | |
| bus opus esse diceret, aut in illo lentiore tarditatem aut in | 5 |
| illo paene praecipiti concitationem adiuuandam docendo | |
| existimauit, cum alterum alterius natura miscendum arbi- | |
| traretur? Inbecillis tamen ingeniis sane sic obsequendum sit | 12.1 |
| ut tantum in id quo uocat natura ducantur; ita enim quod | |
| solum possunt melius efficient. Si uero liberalior materia | |
| contigerit et in qua merito ad spem oratoris simus adgressi, | |
| nulla dicendi uirtus omittenda est. Nam licet sit aliquam in | 13.1 |
| partem pronior, ut necesse est, ceteris tamen non repugnabit, | |
| atque ea cura paria faciet iis in quibus eminebat, sicut ille, | |
| ne ab eodem exemplo recedamus, exercendi corpora peritus | |
| non, si docendum pancratiasten susceperit, pugno ferire uel | 5 |
| calce tantum aut nexus modo atque in iis certos aliquos | |
| docebit, sed omnia quae sunt eius certaminis. Erit qui ex iis | |
| aliqua non possit: in id maxime quod poterit incumbet. | |
| Nam sunt haec duo uitanda prorsus: unum, ne temptes quod | 14.1 |
| effici non possit, alterum, ne ab eo quod quis optime facit in | |
| aliud cui minus est idoneus transferas. At si fuerit qui doce- | |
| bitur ille, quem adulescentes senem uidimus, Nicostratus, | |
| omnibus in eo docendi partibus similiter utetur, efficiet- | 5 |
| que illum, qualis hic fuit, luctando pugnandoque, quorum | |
| utroque certamine isdem diebus coronabatur, inuictum. | |
| Et quanto id magis oratoris futuri magistro prouidendum | 15.1 |
| erit! Non enim satis est dicere presse tantum aut subtiliter | |
| aut aspere, non magis quam phonasco acutis tantum aut | |
| mediis aut grauibus sonis aut horum etiam particulis excel- | |
| lere. Nam sicut cithara, ita oratio perfecta non est nisi ab | 5 |
| imo ad summum omnibus intenta neruis consentiat. |