| Abdicandus qui alit adulteram matrem | |
| Crimine adulterii repudiavit quidam uxorem, ex qua iuvenem habebat | 330.pr.1 |
| filium. Adulescens accessit ad patrem et ait amari a se meretricem. Dedit | |
| illi pecuniam pater. Ille matrem egentem alere coepit, patre ignorante. | |
| Comperit pater et ob hoc abdicat filium. | |
| DECLAMATIO | |
| Non ignoro expectatione criminis me onerari ex hoc praecipue, quod | 1.1 |
| abdicans indulgens pater. Itaque ne illa quidem dicere quae initio | |
| defensionis sollemnia ceteri habent possum: 'Ecquid peccavi? Numquid | |
| luxuriatus sum? Numquid bona paterna consumpsi? Numquid mere- | |
| tricem amavi?' Cum eo mihi patre res est qui remissurus haec fuit. | 5 |
| Utinam profutura ista frugalitas esset apud patrem! Nunc omnis iudicii | 2.1 |
| scaena, omne periculum meae dignitatis ex hoc oritur, quod pecuniam | |
| non meretrici dedi. | |
| In haec enim, ut opinor, omnis criminatio divisa est patris, quod | 3.1 |
| matrem aluerim, quod talem, quod patre ignorante, quod sic. Matrem | |
| alui. Blandior mihi adhuc, pater: erat quod in me laudari posset, si | |
| †aliquid obiceres†. Itaque defensionem huius partis iucundam prae- | |
| teribo, ne quam quaesisse videar occasionem qua de meis laudibus | 5 |
| loquerer. Sed repudiatam tamen crimine adulterii alui. Satis erat mihi | 4.1 |
| respondere, iudices: istud, qualecumque est, ad filium non pertinet. | |
| Mariti mores excutiant, mariti severitatem desiderent: liberis satis est | |
| quod nati sunt. Et hercule facilior mihi vindicandi potestas ab ipso | 5.1 |
| crimine est, quod non est litigatum, non est quaesitum, non est pronun- | |
| tiatum maledictum fuerit an crimen, conscientia mater discesserit an | |
| verecundia, vana te suspicio an certa aliqua probatio ad hoc duxerit. | |
| In utrumque me ratio ducit. Aliquid audisse te credo: repudiasti. Nihil | 5 |
| certum manifestumque cognovisse te credo: tantum repudiasti. Quale- | 6.1 |
| cumque tamen istud est, non mediocrem habet morum suorum defen- | |
| sionem vel ipsam egestatem. Illa prostituta, quae se omnium amoribus | |
| permisit, fame iam perisset nisi filium habuisset. Neque ignoro mea vel | |
| tarditate vel verecundia factum quod mihi causa matris meae hic agenda | 5 |
| est, quod tam sero, quod nunc demum, postquam ipse dum misereor | |
| offendi. Utinam adicere apud te voluisset illa quae mihi cotidie ait: | 7.1 |
| 'ita ego adultera hoc tempore, in hac potissimum aetate, post filium, et | |
| post filium iuvenem?' Adfirmat ideo se cibos accipere, ideo protrahere | |
| vitam, ut tibi de pudicitia sua liqueat. Sunt ista quae movere te quoque | |
| potuerint. Ego tamen in praesentia, omissa omni defensione, illud | 5 |
| respondere contentus sum: qualemcumque alui. 〚Quantulum est enim | 8.1 |
| quod praestiterim ego illi, etiam invidiosae pietatis filius? Non plus in | |
| matrem contuli quam quod patereris datum esse meretrici.〛 Sed clam et | 9.1 |
| ignorante te. Unde mihi tantam felicitatem ut hoc crimen sit? Volo itaque | |
| interrogare, praesentibus his quos habemus iudices, quid fieri oportuerit. | |
| Rogare te debui? Exoratus igitur fuisses si petissem? Hoc responde, hoc | |
| adnue, et crimen confitebor. Aluisses ergo si scisses. Credo. Quantulum | 5 |
| enim erat cotidianam stipem et hoc exiguum quo anima in posterum | |
| diem prorogaretur praestare filii tui matri? Et si hoc animo fuisti, tu | 10.1 |
| voluisti, tu dedisti. Nec enim cuiquam credibile videri potest ignorasse | |
| te an ego vere amarem. Me sine dubio et verecundia et metus inhibuit ali- | |
| quatenus verum statim dicere. Sed cum pecuniam acciperem, illae me | |
| subierunt cogitationes, quam indulgenter, quam prudenter faceres, ut | 5 |
| infelicem feminam aleres, nec videreris in gratiam redisse. 'Tu tamen' | 11.1 |
| inquit 'mentitus es patri et amorem meretricis finxisti.' Ita innocentior | |
| eram si verum dixissem? Plena est huiusmodi artibus vita, plena sunt | |
| etiam theatra: circumscribuntur et servorum artibus patres et mendaciis | |
| filiorum, et ignoscunt cum meretricibus pecunia datur, cum aliqua a | 5 |
| lenone redimitur ancilla. Dixi amorem esse meretricis, acceptam pe- | |
| cuniam matri dedi. Innocentior ergo eram si pecuniam matri petitam | |
| meretrici dedissem? | |
| Possit videri sine dubio durum et asperum me, cum ipse sim in | 12.1 |
| periculo, etiam <pro> alio rogare; quaecumque tamen occasio, quae- | |
| cumque tamen necessitas est, si iam ego offendi, si quid quod parum | |
| simpliciter rogaverim irasceris, illam commendo miseram: non ut | |
| reducas (fuit ista spes aliquando, et forsitan, si felicior essem, maneret | 5 |
| †illud adhuc) quod† egens et abdicatus necesse habeo deprecari, ut alas, | |
| etiamsi irasceris. Qualem enim miserae illius existimas vitam, cum cibos | 13.1 |
| cotidianos petit et semper in posterum egens est? Equidem vereor, | |
| iudices, ne post hanc meam calamitatem, quam praesertim excepisse me | |
| propter misericordiam sui credit, finiat invisam diu vitam et cibos | |
| accipere desinat, etiamsi dabis. Nam si perseverabit (rogo ignoscatis, | 14.1 |
| etiamsi hoc forsitan apud animum patris mei asperum videri possit) | |
| haerebo miserae comes cotidiano labori. |