| SERMO | |
| Intellegitis huic adulescenti cum summo respectu divitis agendum; ita | 333.1.1 |
| demum enim videbitur id quod fecit necessitate fecisse si de illa queretur. | |
| Et in totum hoc servare in omnibus controversiis quae ingrati lege | |
| continentur debebimus, ut hi qui rei sunt in ipsa actione ingrati non | |
| sint. Raro valde intervenient controversiae in quibus hoc quaeratur, | 2.1 |
| an is qui ingrati reus est acceperit beneficium. Pleraeque, sicut haec, | |
| devertunt eo ut quaestiones habeant an quisquis acceperit beneficium et | |
| non reddiderit ingratus sit; an omnia quaecumque exigebantur praestare | |
| debuerit; an potuerit. | 5 |
| Gulosos figurarum ducet haec species, ut hic pauper inputet diviti | 3.1 |
| tamquam praevaricatus sit. Id autem si intellexerint iudices, vel propter | |
| hoc illum damnabunt, quod praevaricatus sit, vel propter hoc, quod | |
| hodie certe, ubi patronus non optatur, accusat illum quem vult videri | |
| praevaricatione dimissum. Ergo, quod ad meum consilium pertinet, hic | 5 |
| invitus egit: ea quae dicenda accepit pertulit. | |
| DECLAMATIO | |
| Est videlicet, iudices, hoc quoque in potestate fortunae, ut in | 4.1 |
| contrarium bona ipsa convertat. Maximum me a divite accepisse bene- | |
| ficium, quod mihi consummare studia contigerat, quis negaverit?—cum | |
| interim maximorum mihi malorum causam hoc ipsum attulit, quod | |
| videbar disertus: adeo ut si mihi exuere hanc partem persuasionis liceret, | 5 |
| amputare vocem et velut omnem usum loquendi perdidisse maluerim | |
| quam cum homine de me optime merito iam bis consisterem. Et prioris | 5.1 |
| tamen iudicii manifesta excusatio erat: iussus loquebar. Hodie quem | |
| modum teneam actionis, quibus vocibus optime, ut iam saepe dixi, de | |
| me merito satisfaciam reperire non possum. Vera sunt enim illa quae | |
| dixit. | 5 |
| Narratio | 6.1 |
| Pauper ego natus et contra facultatium rationem mearum infelicis | |
| huius eloquentiae studiosus, huius liberalitate, huius opibus peregrina | |
| studia, clarissima exempla, otium, quo plurimum studiis confertur, sum | |
| consecutus. Utinam non usque ad invidiam! Nam mihi cogitanti cur | 5 |
| integerrimum virum, optimum civem calumniator ille proditionis reum | |
| fecerit nihil succurrit aliud quod secutus sit quam ut ego agerem. | |
| Habebat enim ius optandi patronum, [et] hanc leges dederant pote- | 7.1 |
| statem: et forsitan quaerebat etiam contra absolutionem innocentis rei | |
| hunc colorem, ut videretur ideo dimissus quia ego egissem. Hoc ei certe | 8.1 |
| non contigit. Reum offendi, non mehercule supervacua asperitate | |
| verborum (ab hac ego enim me, quatenus fides agendi permiserat, | |
| abstinuisse animum confiteor): sed perferenda fuerunt mandata falsa | |
| verum criminosa, conficta verum invidiae tamen plena. Quodsi quid esse | 5 |
| in ratione dicendi videtur, si quis me infestam attulisse credit orationem, | |
| accedit hoc quoque gloriae optimi civis, quod me accusante absolutus | |
| est. | |
| Ingrati reus sum. De prima parte causae, iudices, non faciam contro- | 9.1 |
| versiam, neque fas est: accepi beneficium, quantum maximum dare | |
| parentes liberis possunt. Non enim si fortuna infelicissima adhuc officia | |
| studiis meis dedit, non tamen ista animo praestantis aestimanda sunt. | |
| Accepi pecuniam, votum, spem futuram in posterum vitae: infeliciter, | 5 |
| etiamsi mihi hic defendendus fuisset. Accepi beneficium; ne illud quidem | |
| infitiabor: non reddidi. | |
| Non tamen continuo sequitur ut ingrati lege teneatur qui acceptum | 10.1 |
| beneficium nondum pensaverit. Alioqui nemo est qui non <in hoc> | |
| calumniae genus possit incidere. Nam ut huiusmodi omittam tempora, | |
| statim certe ut accepit beneficium accusari potest: nondum enim reddidit. | |
| Quodsi non continuo ingratus est qui paria non fecit, superest ut illa | 11.1 |
| nobis intuenda sint, an omnia praestari iis qui beneficium dederint | |
| oporteat; an id de quo cognoscitis praestari oportuerit; ac postremo, an | |
| potuerit. | |
| Non omnia esse praestanda etiam parentibus dico. Alioqui nihil est | 12.1 |
| periculosius acceptis beneficiis, si in omnem nos alligant servitutem. | |
| Nam etiam scelerum, si ita videatur iis qui nos meritis obligavere, | |
| adferunt necessitatem. Quapropter illa in confesso erunt, neque facturum | 13.1 |
| aliquid adversus rem publicam ex voluntate eius a quo beneficium | |
| acceperit eum qui acceperit, neque impium erga parentes necessitate | |
| tali futurum, neque inhonestum, neque ea quae fieri non poterunt | |
| praestaturum. | 5 |
| Quod si luce ipsa, iudices, clarius est, iam intueamur an hoc quod me | 14.1 |
| praestare debuisse dicit praestari oportuerit. Fortior sic ageret: advo- | |
| cationem negare contra reum proditionis non debui; oportebat non | |
| deesse legibus vocem, oportebat esse aliquem qui in summis rei | |
| publicae, ut tum videbatur, periculis excuteret veritatem. Dicebatur | 15.1 |
| proditor aliquis; clamabat delator: 'si mihi vox esset, si quid eloquentiae | |
| natura tribuisset, iam vobis ostendissem quae cum hoste commercia, | |
| quod discrimen totius rei publicae, quam haec omnia quae in conspectu | |
| sunt in ultimo periculo essent.' Hicine eum qui accusare posse videbatur | 5 |
| tacere oporteret? Mihi aliter agendum est. Ego utilitatibus publicis | 16.1 |
| contra restitissem, ego ruere haec omnia supra me maluissem quam tanta | |
| merita asperiore ulla voce violare. Sed necessitati quid faciam? Lex | |
| optandi patronum ius dabat: me delator optaverat. Doce quid faciam. | |
| Delator ius habet. Contra omnem meam deprecationem publica auc- | 5 |
| toritas nititur. Conscientia mehercule facere hoc viderer, ac timuisse | 17.1 |
| ne, si illi causae vox contigisset, in medium scelera prodirent. Ego vero | |
| suscepi causam, nec timui ne vincerem. Non igitur obicere debes mihi | |
| in quod coactus sum; illa quae fuerunt in mea potestate, si deprehendisti, | |
| ostende: si vultus infestus, si vox incitatior, si quid ultra necessitatem. | 5 |
| Neque ista ego inputo: non enim poteram, neque erat adversus | 18.1 |
| innocentiam tuam ingenio locus. Itaque discessi a iudicio laetior quam | |
| reus ipse, et velut editis necessitate operis ad gratulationem cucurri. | |
| Nec me ei in reliquum eximo tempus. Debere confiteor: da quem | |
| defendam, da pro quo loquar. Si quid adversus illum nocentissimum | 5 |
| delatorem invenire possumus, impera quod vis, in quantumcumque tua | |
| ista vox est. |