| Cum proditoribus carcer incensus | |
| Imperator in bello summam habeat potestatem. Imperator prodi- | 348.pr.1 |
| tionis suspectos in carcerem coniecit. Ex transfuga comperit eadem nocte | |
| finitum iri proditionem. Incendit carcerem. Perierunt illi qui erant in | |
| carcere. Hostes recesserunt. Accusatur quod de indemnatis sumpserit | |
| supplicium. | 5 |
| DECLAMATIO | |
| Si ratione defendi non possem, iure defenderer. 'Imperator in bello | 1.1 |
| summam habeat potestatem.' Id quod obicitis (ut nondum obiciam | |
| propter bellum factum esse) in bello factum est. Usus sum igitur lege. | |
| Viderimus quam utiliter constituta et necessaria quoque. 'Imperator in | 2.1 |
| bello summam habeat potestatem.' Ante omnia non id est tempus quo | |
| iudicia exerceri, quo leges retinere vim suam possint. Ista pax spectat, | |
| et diligentiorem rerum inquisitionem securitas habet; non vacat in bello | |
| curam agere singulorum. Ad hanc rationem accedit illud quoque, quod | 3.1 |
| administrare non potest bellum nisi tantam potestatem habuerit impera- | |
| tor. Tot milia conscriptorum militum in aciem educere, adsignare loca | |
| interim periculosa, tuendos cives, expugnanda hostium castella, non | |
| potest sola ratio: opus est et metu. Quid si pleraque accidunt in quibus | 5 |
| praesenti poena castigare necesse est eos qui peccaverunt? Ad haec igitur | |
| omnia provisum atque probatum est ut imperator summam potestatem | |
| haberet. | |
| Quid tamen a nobis exigi oportet? Bonam voluntatem. Erraverim sane | 4.1 |
| si id satis probationi existimavi, si hoc ad utilitatem civitatis pertinere | |
| credidi: quis damnaverit eum qui duabus potentissimis rebus defenditur, | |
| iure et mente? | |
| Quid si etiam ratio hoc faciendi fuit? Forsitan et lente et nimium | 5.1 |
| periculose fecerim, quod suspectos proditionis tantum in carcerem duci | |
| iussi: nihil egeram, non satis civitati prospexeram, hostis idem speravit; | |
| tamen hoc ne ab accusatore quidem reprehenditur. Iam igitur de his, qui | |
| †in carcerem duci† debuerunt, levius est supplicium, quacumque ratione | 5 |
| sumptum est. Nunc quare sumptum? Proditionis finis atque effectus | 6.1 |
| omnis in proximam nobis noctem denuntiabatur. Puta falsum: quis non | |
| ignoscit rem tantam timenti? Non enim discrimen paucorum capitum | |
| agebatur: an aliquid esset haec civitas, an templa, an vetustissimae | |
| vestigium saltem urbis relinqueretur, an liberi vestri coniugesque | 5 |
| traditam a maioribus per manus in hoc usque tempus libertatem semel | |
| perderent. Pro his animadvertere in paucos indignum est? Et exercitus | 7.1 |
| partem occidimus, et, in aciem ductis militibus, certe innocentibus, | |
| multum contigisse imperatori videtur etiamsi non incruentam victoriam | |
| referat. Pro hac securitate si perierunt aliqui, ut parcissime dicam, non | |
| ignoscetis? Equidem intellego hanc esse condicionem omnium qui | 8.1 |
| administrationem rei publicae adgrediuntur, ut ea quae maxime per- | |
| tinent ad salutem communem cum quadam sua invidia efficere cogantur. | |
| Quanta vi adversus me inimici consurrexissent si istud sine causa | |
| fecissem! | 5 |
| Quid si proditores fuisse manifestum est? Putemus esse iudicium, et, | 9.1 |
| quatenus mavultis illos indemnatos dicere quam innocentes, excutite | |
| causam. Sane non consummaverit crimen suspicio, at certe transfugae | |
| hoc mentiendi causa quae fuit? Homo, relicto exercitu suo, relicto | |
| imperatore suo, in civitatem nostram transgressus, cum rem peri- | 5 |
| culosissimam fecisset, mentiretur? Cum ad probationem rei caput suum | |
| obligaret? Eandem nobis noctem denuntiavit. Manifestum est autem | 10.1 |
| fuisse hostibus propositum civitatis nostrae per proditionem capiendae. | |
| Qui proditores fuerint, recedendo confessi sunt. Quid enim est causae | |
| cur qui ad illud usque tempus <ad portas> civitatis permanserant, post | |
| incendium carceris, post mortem suspectorum nobis civium continuo | 5 |
| discesserint? | |
| Hic ratio illa quoque est, quod sic exegi supplicium ab illis (si modo | 11.1 |
| hoc est exigere supplicium): miratur aliquis si hos timui educere, si, cum | |
| tanta conspiratio in civitate nostra nocentium esse diceretur ut prodere | |
| possent etiam ex carcere, vel cum tota sua custodia eos obrui malui? His | 12.1 |
| illud quoque adici potest, plurimum differre utrum quis supplicium | |
| exigat ab indemnatis an si aliquos securitatis publicae causa occiderit. | |
| Supplicium vocetur quod civitas praestitit? Si vero hoc pro salute | |
| communi fuit, non odio illorum factum est: imperatoris fortasse con- | 5 |
| silium reprehendi potest, factum certe damnari non potest. |