| SERMO | |
| Non dubie pater hic intellegi vult se filii sollicitudine esse contentum | 349.1.1 |
| et hanc triginta dierum moram pro ultione habere. Sed hoc si palam | |
| indicaverit, perdet artem; et si liberare filium sollicitudine semel de- | |
| stinavit, brevius habet statim ignoscere. Varianda erit eius actio, ut | |
| filium dicat morte dignum, an possit ipse perseverare dubitet. Non | 2.1 |
| tamen praetereunda sunt illa, quamvis communia cum aliis controversiis | |
| generis huius, quae circa ipsam quaestionem dementiae versantur. Ne- | |
| gabimus enim crimine uno posse deprehendi dementiam, et hoc pro- | |
| positum nostrum adiuvabimus finitione, ut dicamus dementiam esse | 5 |
| ablatum rerum omnium intellectum; alioqui neminem tam felicem qui | |
| non aliqua paenitentia digna faciat, qui non subiectus sit errori, et hoc | |
| proprium non dementis esse verum hominis. Atque ad hoc, quod com- | 3.1 |
| mune cum omnibus est, aliquid etiam proprie adplicabimus, quod eius | |
| generis dicitur dementia esse, de qua iudicium est, ut emendari uno | |
| verbo possit. Porro cum adeo confessum sit dementiam non posse | |
| curari ut ne illud quidem adhuc inveniri potuerit, quae causa faceret | 5 |
| dementiam, ubi animus consisteret, profecto non poterit videri dementia | |
| quae est in hominis potestate. | |
| DECLAMATIO | |
| Si exoratus fuero, statim non modo sanus verum etiam bonus pater | 4.1 |
| et indulgens ero. Vis scire, fili, quid sit dementia? Deducere se in | |
| periculum capitis cupiditate, non intellegere pacem, non intellegere | |
| leges, et, si quid supra hoc momenti fortuna praesens [iudicium] habet, | |
| accusare eum qui exorandus sit. Non est igitur dementia. Nec refert ad | 5.1 |
| praesens iudicium neque ad vestram pronuntiationem an ego durus | |
| pater, an ego nimium severus. Non de hoc quaeritur; satis est non esse | |
| furiosum. | |
| 'Non exoro te' inquit 'cum rapuerim.' Miraris? Hoc enim est quod | 6.1 |
| te in hoc inpulerit: adhuc quid feceris nescis. Non dico illa quae fortasse | |
| tibi leviora videantur †quae ad materiam pertinent†: expugnasti domum, | |
| et virginis praetextam scidisti, et puellam usque in eam iniuriam traxisti | |
| qua nihil gravius bella habent. Tu, qui in id te periculum demisisti ut tibi | 5 |
| exorandus esset pater, miraris quod non exorasti patrem? Si incidisses in | 7.1 |
| illos felicioribus saeculis natos, cum quibus virtus magis commune | |
| bonum erat, non expectassent legem, non expectassent tricesimum diem. | |
| Nunc me merito contemnis: flentem aliquando vidisti; non auderes | |
| accusare patrem si timeres. Tu, si incidisses in illum qui laudatas filii | 8.1 |
| sui cervices amputavit, si incidisses in illum qui iudiciis propinquorum | |
| atque amicorum contentus fuit, opinor habuisses tempus querendi, | |
| habuisses tempus non dico deferendi patrem sed diutius rogandi. Illi vere | |
| fortes et viri fuerunt qui cum hoc meminissent, liberos a se rei publicae | 5 |
| gratia procreatos, bene inpendi crediderunt exemplo. Ego tacere conten- | 9.1 |
| tus sum cum exorari debeam? Sic agis mecum tamquam etiam si praesti- | |
| tero tibi plus alii debiturus sis. Confutabit, opinor, indulgentiam meam | |
| ille melior, ille mitior. Ego vero facilius frangerer si ille irasceretur. | 10.1 |
| Aliquis, cum filia illius rapta sit, tam cito exoratus est? Quis est ille tam | |
| demens? Quid est istud quod vobis nimium convenit? Quid est istud | |
| quod ille se accepisse iniuriam non putat, quod omnia sic agit tamquam | |
| exoratus ante tricesimum diem? | 5 |
| 'Quid ergo?' inquit 'Occides?' Debeo. Si quid in me fuerit fortis | 11.1 |
| animi, si quid virtutis incorruptae, faciam; duret tantummodo animus, | |
| non deficiam, non deflectar. Etiamnum fortis sum, etiamnum posse | |
| videor: sed supersunt dies. Non blandior tibi: cotidie me hortor et | |
| instigo animum meum et totam sceleris tui deformitatem pono ante | 5 |
| oculos, et illud nescio quid quod persuasioni meae repugnat volo | |
| perdomare. Bene facis quod accusas: turpiter deficiebam, perdebamque | 12.1 |
| necessarium civitati exemplum, iamque in eam venturus eram hominum | |
| suspicionem tamquam me permittente fecisses. | |
| Hoc age: dic insanum, dic furiosum, dic longe ab intellectu sanguinis | 13.1 |
| sui positum. Vide ne rogaveris. Quid enim acturus <es> ad genua | |
| provolvendo, adhibendo amicos, flendo in pectus meum? Insanus sum, | |
| nihil sentio. I ad illum patrem tuum. |