| Aqua frigida privigno data | |
| Qui habebat filium, amissa matre eius, aliam uxorem duxit. Incidit in | 350.pr.1 |
| gravem valetudinem filius. Convocati sunt medici; dixerunt moriturum | |
| si aquam frigidam bibisset. Dedit illi noverca aquam frigidam. Perît | |
| iuvenis. Noverca accusatur a marito veneficii. | |
| DECLAMATIO | |
| Veneficii ago. Filium meum perisse, et ea potione quam dederit | 1.1 |
| noverca perisse, non difficile probabo. Nam et datam a se potionem non | |
| negat, et eam periculosam fuisse quae praedicta sunt ostendunt. Ne | |
| ignorantia quidem defendi potest: id quod accidit denuntiatum est. | |
| Itaque non tam in defensione fiduciam habet quam in lege, nec tam | 2.1 |
| dicere potest scelus se non fecisse quam illud, inpune fecisse. Negat enim | |
| se teneri posse veneficii, quoniam non dederit venenum. | |
| Postea videbimus et quomodo intellegendum sit venenum et an hoc | 3.1 |
| quod datum est illo tempore fuerit venenum; interim putemus nullam | |
| legem huic sceleri proprie esse constitutam: nonne proxima utendum est? | |
| Non ignoro esse frequentem huiusmodi in iudiciis minoribus dumtaxat | 4.1 |
| contentionem, ut <petitor> pecuniae excidisse formula, ut aliter quam | |
| oportuerit agere dicatur. Sed haec tunc valent cum ostenditur ius aliud | |
| quo agendum sit. Itaque si dicis qua lege alia accusare debuerim, merito | |
| excludis hanc qua ago. Sed neque hanc actionem meam admittis neque | 5 |
| aliud demonstras quo recedam ab hac lege depulsus: hoc contendis, ut | |
| istud, etiamsi scelus sit, facere licuerit. Atqui hoc etiamsi <sit> non | 5.1 |
| proprie conscriptum, consuetudine iudiciorum consequens est, quotiens | |
| aliqua propria actio in rem non detur, uti proxima et simili. Nulla tanta | |
| esse potuit prudentia maiorum (quamquam fuit summa) ut ad omne | |
| genus nequitiae occurrat. Ideoque per universum et per genera singula | 6.1 |
| conscripta sunt iura. Caedes videtur significare sanguinem et ferrum; si | |
| quis alio genere homo fuerit occisus, ad illam legem revertemur: si | |
| [inciderit in latrones aut] in aquas praecipitatus, si in aliquam inmensam | |
| altitudinem deiectus fuerit, eadem lege vindicabitur qua ille qui ferro | 5 |
| percussus sit. Igitur et alia similia. Lex de aqua frigida scripta non erat: | |
| redeamus necesse est tamen ad eam quae venena coercet, cum aqua | |
| frigida id effecerit quod venenum. | |
| Haec, ut remittam non fuisse hoc veneficium; nunc vero venenum | 7.1 |
| quomodo interpretari et intellegere possumus? Ut opinor, potionem | |
| mortis causa datam. Non quaeritur qualis sit, sed quid efficiat. Nam | |
| ipsorum venenorum plura genera, plura nomina sunt, diversi etiam | |
| effectus. Aliud ex radicibus herbarum contrahitur, aliud ex animalibus | 5 |
| mortiferis reservatur; sunt quae frigore sanguinem gelent, sunt quae | |
| calore nimio vitalia exurant: omnia tamen haec sub unam legem vene- | |
| ficii veniunt. Quin illud etiam in rerum natura manifestum atque | 8.1 |
| deprehensum est, alia esse aliis venena: quaedam, mortifera nobis, etiam | |
| in remedium quorundam animalium cedunt; quaedam, quae in volup- | |
| tates etiam et luxuriam adhibentur, multis animalibus adferunt mortem. | |
| Similis ratio et remediorum est. Cur igitur non sit differentia [cum | 5 |
| veneno] etiam temporis? Nihil interest quid faciat alias: nunc venenum | |
| est. Quomodo autem comprobare ista possumus? Ante omnia animo | 9.1 |
| dantis, deinde effectu. Animus dantis qualis fuerit, mox probabimus; | |
| interim de effectu constat. Vultis aestimare? Adeo certum fuit hoc | |
| venenum esse ut praedictum sit. In summa, quid plus pati potuerat | |
| adulescens si venenum bibisset? Ponamus ex altera parte illam potionem | 5 |
| cuius tu nomen subinde iactas, pone ex altera potionem quam tu dedisti: | |
| de utraque idem medici dicent. Si nihil interest mortis, nihil interest | |
| criminis. | |
| Haec ad ius; sed ad ream legi suae adplicandam sane scrutemur et | 10.1 |
| animum. Non dico quae sit quae dederit; interim hoc respondeo, aquam | |
| frigidam dedit. Sane medici non vetuerint, non timuerint; satis est, non | |
| permiserunt. Personam non onero, denuntiationem dissimulo: dedisti | |
| aegro quod pater non dedisset. Si unus aliquis ex medicis nocituram | 11.1 |
| tantum potionem esse dixisset, dicerem tamen: fortasse moriturum non | |
| putaveris, nocere voluisti. Nunc inter omnes medicos constitit periturum | |
| esse si aquam frigidam bibisset: dedisti postquam certum erat. Velim | 12.1 |
| scire an aliquid tale in valetudine eius et ante feceris. Nam sive fecisti, | |
| apparet quomodo ad tantum periculum deductus sit; sive non fecisti, | |
| apparet fuisse causam propter quam faceres. 'Non putavi nocere, nec | |
| credidi medicis.' Adeone ignota medicinae experimenta sunt? | 5 |