| Dives sub tyranno auctionatus | |
| Depositi sit actio. Pauper et dives amici erant, pauperi duo filii | 269.pr.1 |
| adulescentes. Cum tyrannus esse coepisset in civitate, dives facta | |
| auctione discessit. Rumor erat pecuniam apud pauperem esse depositam. | |
| Tyrannus accersît pauperem; torsit ipsum, torsit et filios eius. Cum ille | |
| pernegaret penes se esse, dimissus est. Postea tyrannus occisus est. Redît | 5 |
| dives. Petit pecuniam, quam se deposuisse apud pauperem dicit, et duos | |
| servos, quos solos exilii comites habuerat, in quaestionem pollicetur. | |
| DECLAMATIO | |
| Depositum peto. Scio hunc esse ordinem probationis, ut primum | 1.1 |
| ostendam habuisse pecuniam quam deponerem. De hoc nemo dubitat: | |
| dives fui. Etiamsi me cupiditas amici ad duos servos redegit, aliquando | |
| tamen numerabar inter principes huius civitatis. Et ut sciatis pecuniam | |
| non satis esse, patrimonium meum detinet, si domum, si mancipia, si | 5 |
| vendita esse omnia, si in pecuniam redacta constabit. Superest ut | 2.1 |
| deponendae pecuniae habuerim causam. Fuisse me in metu fortunae | |
| huius quam patior manifestum est; nihil minus fuisse rationis quam ut | |
| mecum pecuniam ferrem liquere omnibus credo. Nec illud tantummodo | |
| dico, ne persequeretur tyrannus: ne quid itineris casus auferret, ne | 5 |
| fugientem onus ipsum gravaret. Potestis aliquid etiam ex ipso fugae | |
| comitatu colligere: ne servos quidem amplius quam duos duxi. De- | |
| ponendi fuit ratio. Proximum est ut quaeramus: apud quem deponen- | 3.1 |
| dum fuit? Apud aliquem in civitate. Quis amicior mihi? In quo plus esse | |
| fidei existimavi? Hoc probandum diutius foret nisi sciretis; constitit inter | |
| omnes. Dicat iste quam multa volet adversus famam, dum tamen constet | 4.1 |
| nihil aliud esse istam quam consensum civitatis. Si ab universis tamen ad | |
| singulos vocamur, et tyrannum testem dabo. Illum quidem neque ego | |
| laudo; sed ipsa vitia eius, ipsa scelera facient huic rei auctoritatem: ubi | |
| pecuniam credidit esse qui quaerebat, <qui adeo> non dubitavit ut torto | 5 |
| tibi et perneganti non crederet, ut quaestionem usque in liberos mitteret? | |
| 'Sed in tormentis' inquit 'perseveravi.' Quam honeste feceras si | 5.1 |
| redderes! 'Sed et liberi perseverarunt.' Nam et tu fortasse propter illos | |
| perseverasti. Neque ego dubito quin prius istud a fide feceris. Sed te | |
| male (ut sic dixerim) docuit patientia. Indignum putasti tam multa | |
| passum esse propter alienam pecuniam. Illud certe manifestum est, hinc | 5 |
| tibi venire fiduciam negandi, quod negasti. | |
| Si tortus non esses, mihi illa sufficerent: pecuniam habui, deponere | 6.1 |
| debui, apud neminem alium deponere illam debui, sciunt servi mei. | |
| 〚Mutasti animum post istud tormentum.〛 Si tamen tibi magnum videtur | |
| in tormentis esse momentum, et isti torqueantur. Rem quidem facio | 7.1 |
| miseram: do in quaestionem (iam dices mihi) servos—sed qui propter | |
| hoc servi sunt, ut torqueantur; alioqui non eram tam ingratus ut in hoc | |
| nomine adhuc eos detinerem qui mecum soli fuissent. Sustinebitis igitur | 8.1 |
| tormenta, fidelissimi comites, sustinebitis quaestionem, optime meriti. | |
| Sed ignoscite. Facilius est egestatem ferre in hac natis. Me onerat | |
| maiorum meorum dignitas, onerat prioris consuetudo vitae, onerat | |
| etiam fama; et omnino de innocentia mea quaeritur. | 5 |
| Indebitam pecuniam ab amico peto, et hunc potissimum quem | 9.1 |
| calumniarer elegi, cum si defodi, si abscondi, cum, si hic vere pauper est, | |
| ne damnato quidem sim recepturus? Rem incredibilem, et in qua me | |
| dementiae crimine damnari necesse est! Ante omnia perdidisse me | 10.1 |
| omnem pecuniam dico ne dives esse possim, ideo demum mentior ut | |
| mihi cum duobus servis tortis, si tamen quaestioni superfuerint, viven- | |
| dum sit, si minus, soli, qualis in exilio fui, qualis cum tyrannum | |
| fugerem? Ego si calumnior amicum meum, graviorem poenam ferre non | 5 |
| possum: perdo quidquid peto. Et quam causam irascendi tibi habui? | |
| Quid tantum mali fecisti mihi ut ego non sim tormentis tuis contentus? | |
| Scio dici simile aliquid etiam ex parte diversa: quem sibi usum fore | 11.1 |
| pecuniae dicet. Ante omnia hoc dissimile est, quod pauperi alioqui et | |
| duorum liberorum patri (quae res acerbiorem paupertatem facit) tamen | |
| secreta pecunia et abdita adfert securitatem. Nam ut possessiones non | 12.1 |
| pares, ut familiam non emas, non laxiore habites domo, adversus for- | |
| tunam tamen tutus es: tibi pecunia hoc praestat, ut sis pauper securus. | |
| Adice illud, quod tu de longioribus temporibus cogitas. | |
| In summa, si vincis, aliquam tamen potes spectare rationem; ego cur | 13.1 |
| litigem quid est? Ut aliquid auferam? Quid habes nisi depositum? Ego | |
| me, iudices, hanc pecuniam perdidisse scio. Nam ut damnetis, quo | |
| manum mittam? Perseverabit enim in ista simulatione homo quem nec | |
| tormenta vicerunt. Omnis litis huiusce causa mihi in hoc est, ut defen- | 5 |
| dam pudorem meum. | |
| Tu tamen inveni ubi abdiderim. Nescis? Quaere! Hi servi a me non | 14.1 |
| recesserunt, hi conscii sunt omnium, hi mihi irasci possunt si tormentis | |
| sine causa offeruntur. 'Non est tamen aequum comparari fidem tormen- | |
| torum. Ex altera parte liberi et ingenui torti sunt, ex altera parte servi.' | |
| Non facit ista res pertinaciam, sed causa mentiendi. Ergo quomodo ego | 15.1 |
| dico: 'perseverasti ut pecuniam lucrifaceres; spectasti sequentia tempora, | |
| spectasti lucrum', sic tu dic: 'servi mei quid spectaturi sunt, quid ex hoc | |
| consequentur?' Et vos quidem tyrannus (ut parcissime loquar) dimisit; | 16.1 |
| tu arbitrio tuo torque. Quidquid passus es, quidquid adicere inveniendae | |
| veritatis gratia potes, adhibe dum spiritus erit, dum loqui poterunt. | |
| Quaere an negent; et si perseveraverint, aude dicere homines in tormen- | |
| tis solere mentiri. | 5 |