| Rusticus parasitus | |
| Rusticus parasitum filium abdicat. CD. | 298.pr.1 |
| DECLAMATIO | |
| Non ignoro, iudices, quamquam non a forensi contentione solum | 1.1 |
| sed ab universa civitatis conversatione longe remotus, hoc praecipue | |
| fieri miserabiles eos qui paternae animadversionis notam deprecantur, | |
| quod periclitari de praeterita dignitate videantur: de qua certe sollicitum | |
| esse filium meum incredibile est. Quantulum est enim quod abdicatus | 5 |
| erit qui iam parasitus est? Quem ego, iudices, tam obstinate non prae- | 2.1 |
| ceptis solum meis sed etiam precibus resistentem utinam possem dicere | |
| contumacem: nunc hanc licentiam concepit animo servitutis. Multum | |
| enim illi (ut res est) fiduciae facit gratia adulescentis locupletis et prodigi, | |
| qui non aliter quam si de proprio mancipio ageretur in hoc vires suas | 5 |
| ostendit. Infelix et ille: tam turpem enim filium habeo ut etiam ipsi | |
| obiciatur. Nec me praeterit unde haec frequentia: concurrerunt ad | 3.1 |
| spectandos duos rusticos, et id forsitan hoc ipso indicante. Merito sic iste | |
| ridetur: cuius nomen equidem nec intellego nec interpretari possum | |
| †quod vocatur unum† nescio quid esse turpius quam luxuriam puto. | |
| Quo magis autem hac eius vita erubescam fecit memoria nostrae. Mihi | 4.1 |
| rus paternum erga labores gratissimum, non frugalitati tantum suffec- | |
| turum sed et delectationi, si coleretur a dominis duobus. Hoc cum †dio | |
| evenissem† ne haec quidem ducendae uxoris et educandorum liberorum | |
| onera recusavi, ut relictum a parentibus meis relinquerem filio meo. De | 5.1 |
| quo ipso non questus sum; nam videbatur laboriosus. Misi in civitatem; | |
| delicatior venit, et redire properavit. Et primo quidem deformavit | |
| tantum diligentior cultus; dehinc procedente tempore saepe fragrantem | |
| mero vidi, redolentem unguenta, et iam plura perditae vitae signa. Cum | 6.1 |
| interrogarem, respondebat esse locupletem amicum. Despiciebam eam | |
| amicitiam, dicebamque: 'quamdiu iste locuples erit?' donec <eo> res | |
| redît ut etiam de salute eius timerem. Ad domum divitis veni, [non enim] | |
| nomen inter non agnoscentes requisivi: parasitus inventus est. Id | 5 |
| placeret rustico patri? Erubui. | |
| Nondum te, iuvenis, ad comparationem voco utriusque vitae; in | 7.1 |
| praesentia hoc uno contentus sum: suscipe laboris tui partem. Satis sine | |
| te laboravimus. Iam deficit aetas, iam quietem poscit senectus: et ego | |
| delicatus sum. Abdicent me licet boni mores, tamen clamo: 'ego te mihi | |
| genui.' Non ergo cogitabis quid mihi debeas? Illae terrae gratiam | 5 |
| referunt, nec quicquam inveniri potest in rerum natura in quo labor | |
| pereat. De abdicatione tu quereris? Prior patrem reliquisti. Quando | 8.1 |
| enim videre te mihi licet? Quantum absum ab orbitate? Impono, iudices, | |
| adfectibus meis, qui nihil adhuc inter querelas habeo nisi desiderium: | |
| iam irasci necesse est. Nondum tamen ad ultimam tui contumeliam | |
| venio. Obicio tibi luxuriam, * * * si hoc tantum diceremus: 'vivis inter | 9.1 |
| meretrices et lenones'. Dignus es abdicatione etiamsi parasitum habes: | |
| inter aliena servitia numeraris, et tibi luxuria obicitur etiam non tua. | |
| Omitto interim ex quo genere vitae in istud transieris, sub quo institutus | |
| patre; dissimulata et remota persona mea parasitum abdico. Num me | 10.1 |
| irasci putas? Misereor. [ubi] Haeserunt tibi vitia civitatis. †Videtur | |
| habere hoc primum odium rusticitas.† Si bona paterna consumpsisses, | |
| iure abdicareris: libertatem et ingenuum pudorem consumpsisti. Qui | |
| melior ille cui servis? Pudet dicere quo pretio hereditatem emanci- | 5 |
| paveris: gulae servis, et sicut muta animalia obiectis cibis in istam ceci- | |
| disti servitutem. Iuvat autem cibus post opus. Multa quidem video | 11.1 |
| diversa genera vitae, nec probabilia omnia; ceterum tamen hoc novum | |
| est et inauditum, contumelias in quaestu habere et iniuria pasci. Iuvat | |
| illa te residua potio et ex locupletis cena nescio quid intactum. Cae- | |
| dentis manus oscularis et ferrum portas, fame periturus si ille nihil | 5 |
| malefecerit. Alios enim fortasse parasitos ars aliqua commendet: tu quid | |
| potes, miser, nisi vapulare? Habent hoc quoque deliciae divitum malum, | 12.1 |
| quaerere omnia contra naturam. Gratus est ille debilitate; ille ipsa | |
| infelicitate distorti corporis placet; alter emitur quia coloris alieni est. | |
| Haec (ut res est) accessit nova elegantia, inter perversas delicias habere | |
| rusticum. Ridiculum hoc, quod durus, quod inhabilis, quod filius | 5 |
| meus. Qualia, di deaeque, damna! | |
| Intellego cum quo mihi filio res est: non commendabo illi laborem | 13.1 |
| honestum et bonam cotidie conscientiam et operam etiam civitatibus | |
| servientem. Agam causam per vices anni, [non] numerabo fructus: | |
| luxuriosum filium ad delicias voco paratas. Ingentis pecuniae concupiscis | 14.1 |
| feras? Demens, ipse venare. Avibus onerari fercula gaudes? Fructus | |
| nostros, nisi succurris, infestant. Quidquid illic lautum est, nos | |
| misimus, et fructus curvatis ramis ad manum paratos habemus. Compara, | |
| si videtur, vestris nivibus meos fontes, compara inclusis intra parietes | 5 |
| aquis perennes fluminum lapsus. Quae tanta vobis nemora? Quid est | |
| istic admirabile nisi ruris imitatio? Ad has te delicias pater voco. Ipse | 15.1 |
| durum desidia solum sulcis aperiam et aratro senex incumbam: tu | |
| tantum impera. Non misereris paterni avitique fundi, obsiti sentibus? | |
| Circa beati fructus: nos desidia male audimus. Quot iam perdidimus | |
| annos! Tu vivis aliena liberalitate. At si te nulla horum miseratio tenet, | 16.1 |
| ignoscas mihi: ducimus quendam adversus ipsas terras consuetudine | |
| adfectum. Non vendes tu agellum meum, non paternos avitosque cineres | |
| et ossa alicui pretio cenae unius addices. Quatenus infeliciter filium | |
| sustuli, quaeram aliquem qui colat. | 5 |