* * * tamquam aut curam nostram deserentibus aut
|
3.2.4.1
|
auctoritatem contemnentibus. Quid? gladiatoribus quare
|
|
populus irascitur, et tam inique ut iniuriam putet quod
|
|
non libenter pereunt? contemni se iudicat et uultu gestu
|
|
ardore ex spectatore in aduersarium uertitur. Quidquid
|
5.1
|
est tale, non est ira, sed quasi ira, sicut puerorum qui, si
|
|
ceciderunt, terram uerberari uolunt et saepe ne sciunt
|
|
quidem cur irascantur, sed tantum irascuntur, sine causa
|
|
et sine iniuria, non tamen sine aliqua iniuriae specie nec
|
5
|
sine aliqua poenae cupiditate. Deluduntur itaque imitatione
|
|
plagarum et simulatis deprecantium lacrimis placantur et
|
|
falsa ultione falsus dolor tollitur.
|
|
'Irascimur' inquit 'saepe non illis qui laeserunt, sed iis
|
3.1.1
|
qui laesuri sunt; ut scias iram non ex iniuria nasci.' Verum
|
|
est irasci nos laesuris, sed ipsa cogitatione nos laedunt, et
|
|
iniuriam qui facturus est iam facit. 'Vt scias' inquit 'non
|
2.1
|
esse iram poenae cupiditatem, infirmissimi saepe poten-
|
|
tissimis irascuntur nec poenam concupiscunt quam non
|
|
sperant.' Primum diximus cupiditatem esse poenae exi-
|
|
gendae, non facultatem; concupiscunt autem homines et
|
5
|
quae non possunt. Deinde nemo tam humilis est qui
|
|
poenam uel summi hominis sperare non possit: ad nocen-
|
|
dum <omnes> potentes sumus.
|
|
Aristotelis finitio non multum a nostra abest; ait enim
|
3.1
|
iram esse cupiditatem doloris reponendi. Quid inter
|
|
nostram et hanc finitionem intersit, exequi longum est.
|
|
Contra utramque dicitur feras irasci nec iniuria inritatas
|
|
nec poenae dolorisue alieni causa; nam etiam si haec
|
5
|
efficiunt, non haec petunt. Sed dicendum est feras ira
|
4.1
|
carere et omnia praeter hominem; nam cum sit inimica
|
|
rationi, nusquam tamen nascitur nisi ubi rationi locus est.
|
|
Impetus habent ferae, rabiem feritatem incursum, iram
|
|
quidem non magis quam luxuriam, et in quasdam uolu-
|
5
|
ptates intemperantiores homine sunt. Non est quod credas
|
5.1
|
illi qui dicit:
|
|
non aper irasci meminit, non fidere cursu
|
|
cerua nec armentis incurrere fortibus ursi.
|
|
Irasci dicit incitari, inpingi; irasci quidem non magis
|
5
|
sciunt quam ignoscere. Muta animalia humanis adfectibus
|
6.1
|
carent, habent autem similes illis quosdam inpulsus;
|
|
alioqui, si amor in illis esset et odium, esset amicitia et
|
|
simultas, dissensio et concordia; quorum aliqua in illis
|
|
quoque extant uestigia, ceterum humanorum pectorum
|
5
|
propria bona malaque sunt. Nulli nisi homini concessa
|
7.1
|
prudentia est, prouidentia diligentia cogitatio, nec tantum
|
|
uirtutibus humanis animalia sed etiam uitiis prohibita
|
|
sunt. Tota illorum ut extra ita intra forma humanae
|
|
dissimilis est; regium est illud et principale aliter ductum.
|
5
|
Vt uox est quidem, sed non explanabilis et perturbata et
|
|
uerborum inefficax, ut lingua, sed deuincta nec in motus
|
|
uarios soluta, ita ipsum principale parum subtile, parum
|
|
exactum. Capit ergo uisus speciesque rerum quibus ad
|
|
impetus euocetur, sed turbidas et confusas. Ex eo pro-
|
8.1
|
cursus illorum tumultusque uehementes sunt, metus
|
|
autem sollicitudinesque et tristitia et ira non sunt, sed
|
|
his quaedam similia; ideo cito cadunt et mutantur in
|
|
contrarium et, cum acerrime saeuierunt expaueruntque,
|
5
|
pascuntur, et ex fremitu discursuque uesano statim quies
|
|
soporque sequitur.
|
|