Quid esset ira satis explicitum est. Quo distet ab ira- 3.4.1.1
cundia apparet: quo ebrius ab ebrioso et timens a timido.
Iratus potest non esse iracundus: iracundus potest ali-
quando iratus non esse. Cetera quae pluribus apud Graecos 2.1
nominibus in species iram distinguunt, quia apud nos
uocabula sua non habent, praeteribo, etiam si amarum nos
acerbumque dicimus, nec minus stomachosum rabiosum
clamosum difficilem asperum, quae omnia irarum dif- 5
ferentiae sunt; inter hos morosum ponas licet, delicatum
iracundiae genus. Quaedam enim sunt irae quae intra 3.1
clamorem considant, quaedam non minus pertinaces quam
frequentes, quaedam saeuae manu uerbis parciores,
quaedam in uerborum maledictorumque amaritudinem
effusae; quaedam ultra querellas et auersationes non 5
exeunt, quaedam altae grauesque sunt et introrsus uersae:
mille aliae species sunt mali multiplicis.
  Quid esset ira quaesitum est, an in ullum aliud animal 5.1.1
quam in hominem caderet, quo ab iracundia distaret,
quot eius species essent: nunc quaeramus an ira secundum
naturam sit et an utilis atque ex aliqua parte retinenda.
  An secundum naturam sit manifestum erit, si hominem 2.1
inspexerimus. Quo quid est mitius, dum in recto animi
habitus est? quid autem ira crudelius est? Quid homine
aliorum amantius? quid ira infestius? Homo in adiutorium
mutuum genitus est, ira in exitium; hic congregari uult, 5
illa discedere, hic prodesse, illa nocere, hic etiam ignotis
succurrere, illa etiam carissimos petere; hic aliorum com-
modis uel inpendere se paratus est, illa in periculum, dum-
modo deducat, descendere. Quis ergo magis naturam 3.1
rerum ignorat quam qui optimo eius operi et emenda-
tissimo hoc ferum ac perniciosum uitium adsignat? Ira, ut
diximus, auida poenae est, cuius cupidinem inesse pacatis-
simo hominis pectori minime secundum eius naturam est. 5
Beneficiis enim humana uita constat et concordia, nec
terrore sed mutuo amore in foedus auxiliumque commune
constringitur.