Excogitare nemo quicquam poterit, quod magis 1.19.1.1
decorum regenti sit quam clementia, quocumque modo
is et quocumque iure praepositus ceteris erit. Eo
scilicet formosius id esse magnificentiusque fatebimur,
quo in maiore praestabitur potestate, quam non oportet 5
noxiam esse, si ad naturae legem conponitur. Natura 2.1
enim conmenta est regem, quod et ex aliis animalibus
licet cognoscere et ex apibus; quarum regi amplissimum
cubile est medioque ac tutissimo loco; praeterea opere
vacat exactor alienorum operum, et amisso rege totum 5
dilabitur, nec umquam plus unum patiuntur meliorem-
que pugna quaerunt; praeterea insignis regi forma est
dissimilisque ceteris cum magnitudine tum nitore. Hoc 3.1
tamen maxime distinguitur: iracundissimae ac pro cor-
poris captu pugnacissimae sunt apes et aculeos in
volnere relinquunt, rex ipse sine aculeo est; noluit
illum natura nec saevum esse nec ultionem magno 5
constaturam petere telumque detraxit et iram eius
inermem reliquit. Exemplar hoc magnis regibus in-
gens; est enim illi mos exercere se in parvis et ingen-
tium rerum documenta in minima parere. Pudeat ab 4.1
exiguis animalibus non trahere mores, cum tanto homi-
num moderatior esse animus debeat, quanto vehementius
nocet. Utinam quidem eadem homini lex esset et ira
cum telo suo frangeretur nec saepius liceret nocere 5
quam semel nec alienis viribus exercere odia! facile
enim lassaretur furor, si per se sibi satis faceret et
si mortis periculo vim suam effunderet. Sed ne nunc 5.1
quidem illi cursus tutus est; tantum enim necesse est
timeat, quantum timeri voluit, et manus omnium ob-
servet et eo quoque tempore, quo non captatur, peti
se iudicet nullumque momentum inmune a metu habeat. 5
Hanc aliquis agere vitam sustinet, cum liceat innoxium
aliis, ob hoc securum, salutare potentiae ius laetis
omnibus tractare? Errat enim, si quis existimat tutum
esse ibi regem, ubi nihil a rege tutum est; securitas
securitate mutua paciscenda est. Non opus est in- 6.1
struere in altum editas arces nec in adscensum arduos
colles emunire nec latera montium abscidere, multipli-
cibus se muris turribusque saepire: salvum regem
clementia in aperto praestabit. Unum est inexpugna- 5
bile munimentum amor civium. Quid pulchrius est 7.1
quam vivere optantibus cunctis et vota non sub custode
nuncupantibus? si paulum valetudo titubavit, non spem
hominum excitari, sed metum? nihil esse cuiquam tam
pretiosum, quod non pro salute praesidis sui con- 5
mutatum velit? O ne ille, cui contingit, <ut> sibi quo- 8.1
que vivere debeat; in hoc adsiduis bonitatis argumentis
probavit non rem publicam suam esse, sed se rei
publicae. Quis huic audeat struere aliquod periculum?
quis ab hoc non, si possit, fortunam quoque avertere 5
velit, sub quo iustitia, pax, pudicitia, securitas, dignitas
florent, sub quo opulenta civitas copia bonorum omnium
abundat? Nec alio animo rectorem suum intuetur, quam,
si di inmortales potestatem visendi sui faciant, intueamur
venerantes colentesque. Quid autem? non proximum illis 9.1
locum tenet is, qui se ex deorum natura gerit, beneficus
ac largus et in melius potens? Hoc adfectare, hoc imitari
decet, maximum ita haberi, ut optimus simul habeare.