| LIBER QVINTVS | |
| Pulsa sitis fluuio, populataque gurgitis alueum | 5.1 |
| agmina linquebant ripas amnemque minorem; | |
| acrior et campum sonipes rapit et pedes arua | |
| implet ouans, rediere uiris animique minaeque | |
| uotaque, sanguineis mixtum ceu fontibus ignem | 5 |
| hausissent belli magnasque in proelia mentes. | |
| dispositi in turmas rursus legemque seueri | |
| ordinis, ut cuique ante locus ductorque, monentur | |
| instaurare uias. tellus iam puluere primo | |
| crescit, et armorum transmittunt fulgura siluae. | 10 |
| qualia trans pontum Phariis defensa serenis | |
| rauca Paraetonio decedunt agmina Nilo, | |
| cum fera ponit hiems: illae clangore fugaci, | |
| umbra fretis aruisque, uolant, sonat auius aether. | |
| iam Borean imbresque pati, iam nare solutis | 15 |
| amnibus et nudo iuuat aestiuare sub Haemo. | |
| hic rursus simili procerum uallante corona | |
| dux Talaionides, antiqua ut forte sub orno | |
| stabat et admoti nixus Polynicis in hastam: | |
| 'at tamen, o quaecumque es' ait 'cui gloria tanta, | 20 |
| uenimus innumerae fatum debere cohortes, | |
| quem non ipse deum sator aspernetur honorem, | |
| dic age, quando tuis alacres absistimus undis, | |
| quae domus aut tellus, animam quibus hauseris astris. | |
| dic quis et ille pater. neque enim tibi numina longe, | 25 |
| transierit fortuna licet, maiorque per ora | |
| sanguis, et adflicto spirat reuerentia uultu.' | |
| ingemit, et paulum fletu cunctata modesto | |
| Lemnias orsa refert: 'inmania uulnera, rector, | |
| integrare iubes, Furias et Lemnon et artis | 30 |
| arma inserta toris debellatosque pudendo | |
| ense mares; redit ecce nefas et frigida cordi | |
| Eumenis. o miserae, quibus hic furor additus! o nox! | |
| o pater! illa ego nam, pudeat ne forte benignae | |
| hospitis, illa, duces, raptum quae sola parentem | 35 |
| occului. quid longa malis exordia necto? | |
| et uos arma uocant magnique in corde paratus. | |
| hoc memorasse sat est: claro generata Thoante | |
| seruitium Hypsipyle uestri fero capta Lycurgi.' | |
| aduertere animos, maiorque et honora uideri | 40 |
| parque operi tanto; cunctis tunc noscere casus | |
| ortus amor, pater ante alios hortatur Adrastus: | |
| 'immo age, dum primi longe damus agmina uulgi | |
| (nec facilis Nemea latas euoluere uires, | |
| quippe obtenta comis et ineluctabilis umbra), | 45 |
| pande nefas laudesque tuas gemitusque tuorum, | |
| unde hos aduenias regno deiecta labores.' | |
| dulce loqui miseris ueteresque reducere questus. | |
| incipit: 'Aegaeo premitur circumflua Nereo | |
| Lemnos, ubi ignifera fessus respirat ab Aetna | 50 |
| Mulciber; ingenti tellurem proximus umbra | |
| uestit Athos nemorumque obscurat imagine pontum; | |
| Thraces arant contra, Thracum fatalia nobis | |
| litora, et inde nefas. florebat diues alumnis | |
| terra, nec illa Samo fama Deloue sonanti | 55 |
| peior et innumeris quas spumifer adsilit Aegon. | |
| dis uisum turbare domos, nec pectora culpa | |
| nostra uacant: nullos Veneri sacrauimus ignes, | |
| nulla deae sedes; mouet et caelestia quondam | |
| corda dolor lentoque inrepunt agmine Poenae. | 60 |
| illa Paphon ueterem centumque altaria linquens, | |
| nec uultu nec crine prior, soluisse iugalem | |
| ceston et Idalias procul ablegasse uolucres | |
| fertur. erant certe media quae noctis in umbra | |
| diuam alios ignes maioraque tela gerentem | 65 |
| Tartareas inter thalamis uolitasse sorores | |
| uulgarent, utque implicitis arcana domorum | |
| anguibus et saeua formidine nupta replesset | |
| limina nec fidi populum miserata mariti. | |
| protinus a Lemno teneri fugistis Amores: | 70 |
| mutus Hymen uersaeque faces et frigida iusti | |
| cura tori. nullae redeunt in gaudia noctes, | |
| nullus in amplexu sopor est, Odia aspera ubique | |
| et Furor et medio recubat Discordia lecto. | |
| cura uiris tumidos aduersa Thracas in ora | 75 |
| eruere et saeuam bellando frangere gentem. | |
| cumque domus contra stantesque in litore nati, | |
| dulcius Edonias hiemes Arctonque frementem | |
| excipere, aut tandem tacita post proelia nocte | |
| fractorum subitas torrentum audire ruinas. | 80 |
| illae autem tristes (nam me tunc libera curis | |
| uirginitas annique tegunt) sub nocte dieque | |
| adsiduis aegrae in lacrimis solantia miscent | |
| conloquia, aut saeuam spectant trans aequora Thracen. | |
| Sol operum medius summo librabat Olympo | 85 |
| lucentes, ceu staret, equos; quater axe sereno | |
| intonuit, quater antra dei fumantis anhelos | |
| exeruere apices, Ventisque absentibus Aegon | |
| motus et ingenti percussit litora ponto: | |
| cum subito horrendas aeui matura Polyxo | 90 |
| tollitur in furias thalamisque insueta relictis | |
| euolat. insano ueluti Teumesia Thyias | |
| rapta deo, cum sacra uocant Idaeaque suadet | |
| buxus et a summis auditus montibus Euhan: | |
| sic, erecta genas aciemque effusa trementi | 95 |
| sanguine, desertam rabidis clamoribus urbem | |
| exagitat clausasque domos et limina pulsans | |
| concilium uocat; infelix comitatus eunti | |
| haerebant nati. atque illae non segnius omnes | |
| erumpunt tectis, summasque ad Pallados arces | 100 |
| impetus: huc propere stipamur et ordine nullo | |
| congestae; stricto mox ense silentia iussit | |
| hortatrix scelerum et medio sic ausa profari: | |
| "rem summam instinctu superum meritique doloris, | |
| o uiduae (firmate animos et pellite sexum!) | 105 |
| Lemniades, sancire paro; si taedet inanes | |
| aeternum seruare domos turpemque iuuentae | |
| flore situm et longis steriles in luctibus annos, | |
| inueni, promitto, uiam (nec numina desunt) | |
| qua renouanda Venus: modo par insumite robur | 110 |
| luctibus, atque adeo primum hoc mihi noscere detur. | |
| tertia canet hiems: cui conubialia uincla | |
| aut thalami secretus honos? cui coniuge pectus | |
| intepuit? cuius uidit Lucina labores, | |
| dicite, uel iustos cuius pulsantia menses | 115 |
| uota tument? qua pace feras uolucresque iugari | |
| mos datus! heu segnes! potuitne ultricia Graius | |
| uirginibus dare tela pater laetusque dolorum | |
| sanguine securos iuuenum perfundere somnos: | |
| at nos uulgus iners? quodsi propioribus actis | 120 |
| est opus, ecce animos doceat Rhodopeia coniunx, | |
| ulta manu thalamos pariterque epulata marito. | |
| nec uos inmunis scelerum securaue cogo. | |
| plena mihi domus atque ingens, en cernite, sudor. | |
| quattuor hos una, decus et solacia patris, | 125 |
| in gremio (licet amplexu lacrimisque morentur) | |
| transadigam ferro saniemque et uulnera fratrum | |
| miscebo patremque super spirantibus addam. | |
| ecqua tot in caedes animum promittit?" agebat | |
| pluribus; aduerso nituerunt uela profundo: | 130 |
| Lemnia classis erat. rapuit gauisa Polyxo | |
| fortunam atque iterat: "superisne uocantibus ultro | |
| desumus? ecce rates! deus hos, deus ultor in iras | |
| apportat coeptisque fauet. nec imago quietis | |
| uana meae: nudo stabat Venus ense uideri | 135 |
| clara mihi somnosque super. 'quid perditis aeuum?' | |
| inquit, 'age auersis thalamos purgate maritis. | |
| ipsa faces alias melioraque foedera iungam.' | |
| dixit, et hoc ferrum stratis, hoc, credite, ferrum | |
| imposuit. quin, o miserae, dum tempus agi rem, | 140 |
| consulite; en ualidis spumant euersa lacertis | |
| aequora, Bistonides ueniunt fortasse maritae." | |
| hinc stimuli ingentes, magnusque aduoluitur astris | |
| clamor. Amazonio Scythiam feruere tumultu | |
| lunatumque putes agmen descendere, ubi arma | 145 |
| indulget pater et saeui mouet ostia Belli. | |
| nec uarius fremor aut studia in contraria rapti | |
| dissensus, ut plebe solet: furor omnibus idem, | |
| idem animus solare domos iuuenumque senumque | |
| praecipitare colos plenisque adfrangere paruos | 150 |
| uberibus ferroque omnes exire per annos. | |
| tunc uiridi luco (lucus iuga celsa Mineruae | |
| propter opacat humum niger ipse, sed insuper ingens | |
| mons premit et gemina pereunt caligine soles), | |
| hic sanxere fidem, tu Martia testis Enyo | 155 |
| atque inferna Ceres, Stygiaeque Acheronte recluso | |
| ante preces uenere deae; sed fallit ubique | |
| mixta Venus, Venus arma tenet, Venus admouet iras. | |
| nec de more cruor: natum Charopeia coniunx | |
| obtulit, accingunt sese et mirantia ferro | 160 |
| pectora congestisque auidae simul undique dextris | |
| perfringunt, ac dulce nefas in sanguine uiuo | |
| coniurant, matremque recens circumuolat umbra. | |
| talia cernenti mihi quantus in ossibus horror, | |
| quisue per ora color! qualis cum cerua cruentis | 165 |
| circumuenta lupis, nullum cui pectore molli | |
| robur et in uolucri tenuis fiducia cursu, | |
| praecipitat suspensa fugam, iam iamque teneri | |
| credit et elusos audit concurrere morsus. | |
| illi aderant, primis iamque offendere carinae | 170 |
| litoribus, certant saltu contingere terram | |
| praecipites. miseri, quos non aut horrida uirtus | |
| Marte sub Odrysio, aut medii inclementia ponti | |
| hauserit! alta etiam superum delubra uaporant | |
| promissasque trahunt pecudes: niger omnibus aris | 175 |
| ignis, et in nullis spirat deus integer extis. | |
| tardius umenti noctem deiecit Olympo | |
| Iuppiter et uersum miti, reor, aethera cura | |
| sustinuit, dum fata uetant, nec longius umquam | |
| cessauere nouae perfecto sole tenebrae. | 180 |
| sera tamen mundo uenerunt astra, sed illis | |
| et Paros et nemorosa Thasos crebraeque relucent | |
| Cyclades; una graui penitus latet obruta caelo | |
| Lemnos, in hanc tristes nebulae, et plaga caeca superne | |
| texitur, una uagis Lemnos non agnita nautis. | 185 |
| iam domibus fusi et nemorum per opaca sacrorum | |
| ditibus indulgent epulis uacuantque profundo | |
| aurum inmane mero, dum quae per Strymona pugnae, | |
| quis Rhodope gelidoue labor sudatus in Haemo | |
| enumerare uacat. nec non, manus impia, nuptae | 190 |
| serta inter festasque dapes quo maxima cultu | |
| quaeque iacent; dederat Cytherea suprema | |
| nocte uiros longoque breuem post tempore pacem | |
| nequiquam et miseros perituro adflauerat igni. | |
| conticuere chori, dapibus ludoque licenti | 195 |
| fit modus et primae decrescunt murmura noctis, | |
| cum consanguinei mixtus caligine Leti | |
| rore madens Stygio morituram amplectitur urbem | |
| Somnus et implacido fundit grauia otia cornu | |
| secernitque uiros. uigilant nuptaeque nurusque | 200 |
| in scelus, atque hilares acuunt fera tela Sorores. | |
| inuasere nefas, cuncto sua regnat Erinys | |
| pectore. non aliter Scythicos armenta per agros | |
| Hyrcanae clausere leae, quas exigit ortu | |
| prima fames, auidique implorant ubera nati. | 205 |
| quos tibi (nam dubito) scelerum de mille figuris | |
| expediam casus? Helymum temeraria Gorge | |
| euinctum ramis altaque in mole tapetum | |
| efflantem somno crescentia uina superstans | |
| uulnera disiecta rimatur ueste, sed illum | 210 |
| infelix sopor admota sub morte refugit. | |
| turbidus incertumque oculis uigilantibus hostem | |
| occupat amplexu, nec segnius illa tenentis | |
| pone adigit costas donec sua pectora ferro | |
| tangeret. is demum sceleri modus; ora supinat | 215 |
| blandus adhuc oculisque tremens et murmure Gorgen | |
| quaerit et indigno non soluit bracchia collo. | |
| non ego nunc uulgi quamquam crudelia pandam | |
| funera, sed propria luctus de stirpe recordor: | |
| quod te, flaue Cydon, quod te per colla refusis | 220 |
| intactum, Crenaee, comis (quibus ubera mecum | |
| obliquumque a patre genus), fortemque, timebam | |
| quem desponsa, Gyan uidi lapsare cruentae | |
| uulnere Myrmidones, quodque inter serta torosque | |
| barbara ludentem fodiebat Epopea mater. | 225 |
| flet super aequaeuum exarmata Lycaste | |
| Cydimon, heu similes perituro in corpore uultus | |
| aspiciens floremque genae et quas finxerat auro | |
| ipsa comas, cum saeua parens iam coniuge fuso | |
| astitit impellitque minis atque inserit ensem. | 230 |
| ut fera, quae rabiem placido desueta magistro | |
| tardius arma mouet stimulisque et uerbere crebro | |
| in mores negat ire suos, sic illa iacenti | |
| incidit undantemque sinu conlapsa cruorem | |
| excipit et laceros premit in noua uulnera crines. | 235 |
| ut uero Alcimeden etiamnum in murmure truncos | |
| ferre patris uultus et egentem sanguinis ensem | |
| conspexi, riguere comae atque in uiscera saeuus | |
| horror iit: meus ille Thoas, mea dira uideri | |
| dextra mihi! extemplo thalamis turbata paternis | 240 |
| inferor. ille quidem dudum (quis magna tuenti | |
| somnus?) agit uersans secum, etsi lata recessit | |
| urbe domus, quinam strepitus, quae murmura noctis, | |
| cur fremibunda quies. trepido scelus ordine pando, | |
| quis dolor, unde animi: "uis nulla arcere furentes; | 245 |
| hac sequere, o miserande; premunt aderuntque moranti, | |
| et mecum fortasse cades." his motus et artus | |
| erexit stratis. ferimur per deuia uastae | |
| urbis et ingentem nocturnae caedis aceruum | |
| passim, ut quosque sacris crudelis uespera lucis | 250 |
| strauerat, occulta speculamur nube latentes. | |
| hic impressa toris ora extantesque reclusis | |
| pectoribus capulos magnarum et fragmina trunca | |
| hastarum et ferro laceras per corpora uestes, | |
| crateras pronos epulasque in caede natantes | 255 |
| cernere erat, iugulisque modo torrentis apertis | |
| sanguine commixto redeuntem in pocula Bacchum. | |
| hic iuuenum manus et nullis uiolabilis armis | |
| turba senes, positique patrum super ora gementum | |
| semineces pueri trepidas in limine uitae | 260 |
| singultant animas. gelida non saeuius Ossa | |
| luxuriant Lapitharum epulae, si quando profundo | |
| Nubigenae caluere mero: uix primus ab ira | |
| pallor, et impulsis surgunt ad proelia mensis. | |
| tunc primum sese trepidis sub nocte Thyoneus | 265 |
| detexit, nato portans extrema Thoanti | |
| subsidia, et multa subitus cum luce refulsit. | |
| agnoui: non ille quidem turgentia sertis | |
| tempora nec flaua crinem distinxerat uua: | |
| nubilus indignumque oculis liquentibus imbrem | 270 |
| adloquitur: "dum fata dabant tibi, nate, potentem | |
| Lemnon et externis etiam seruare timendam | |
| gentibus, haud umquam iusto mea cura labori | |
| destitit: absciderunt tristes crudelia Parcae | |
| stamina, nec dictis, supplex quae plurima fudi | 275 |
| ante Iouem frustra, lacrimisque auertere luctus | |
| contigit; infandum natae concessit honorem. | |
| accelerate fugam, tuque, o mea digna propago, | |
| hac rege, uirgo, patrem, gemini qua bracchia muri | |
| litus eunt: illa, qua rere silentia, porta | 280 |
| stat funesta Venus ferroque accincta furentes | |
| adiuuat (unde manus, unde haec Mauortia diuae | |
| pectora?). tu lato patrem committe profundo: | |
| succedam curis." ita fatus in aera rursus | |
| soluitur et nostrum, uisus arcentibus umbris, | 285 |
| mitis iter longae clarauit limite flammae. | |
| qua data signa sequor; dein curuo robore clausum | |
| dis pelagi Ventisque et Cycladas Aegaeoni | |
| amplexo commendo patrem, nec fletibus umquam | |
| fit modus alternis, ni iam dimittat Eoo | 290 |
| Lucifer astra polo. tunc demum litore rauco | |
| multa metu reputans et uix confisa Lyaeo | |
| diuidor, ipsa gradu nitente, sed anxia retro | |
| pectora; nec requies quin et surgentia caelo | |
| flamina et e cunctis prospectem collibus undas. | 295 |
| exoritur pudibunda dies, caelumque retexens | |
| auersum Lemno iubar et declinia Titan | |
| opposita iuga nube refert. patuere furores | |
| nocturni, lucisque nouae formidine cunctis | |
| (quamquam inter similes) subitus pudor; impia terrae | 300 |
| infodiunt scelera aut festinis ignibus urunt. | |
| iam manus Eumenidum captasque refugerat arces | |
| exaturata Venus; licuit sentire quid ausae, | |
| et turbare comas et lumina tingere fletu. | |
| insula diues agris opibusque armisque uirisque, | 305 |
| nota situ et Getico nuper ditata triumpho, | |
| non maris incursu, non hoste, nec aethere laeuo | |
| perdidit una omnes orbata excisaque mundo | |
| indigenas: non arua uiri, non aequora uertunt, | |
| conticuere domus, cruor altus et oblita crasso | 310 |
| cuncta rubent tabo, magnaeque in moenibus urbis | |
| nos tantum et saeui spirant per culmina manes. | |
| ipsa quoque arcanis tecti in penetralibus alto | |
| molior igne pyram, sceptrum super armaque patris | |
| inicio et notas regum uelamina uestes, | 315 |
| ac prope maesta rogum confusis crinibus asto | |
| ense cruentato, fraudemque et inania busta | |
| plango metu, si forte premant, cassumque parenti | |
| omen et hac dubios leti precor ire timores. | |
| his mihi pro meritis, ut falsi criminis astu | 320 |
| parta fides, regna et solio considere patris | |
| (supplicium!) datur. anne illis obsessa negarem? | |
| accessi, saepe ante deos testata fidemque | |
| inmeritasque manus; subeo (pro dira potestas!) | |
| exangue imperium et maestam sine culmine Lemnon. | 325 |
| iam magis atque magis uigiles dolor angere sensus, | |
| et gemitus clari, et paulatim inuisa Polyxo, | |
| iam meminisse nefas, iam ponere manibus aras | |
| concessum et multum cineres iurare sepultos. | |
| sic ubi ductorem trepidae stabulique maritum, | 330 |
| quem penes et saltus et adultae gloria gentis, | |
| Massylo frangi stupuere sub hoste iuuencae, | |
| it truncum sine honore pecus, regemque peremptum | |
| ipse ager, ipsi amnes et muta armenta queruntur. | |
| ecce autem aerata dispellens aequora prora | 335 |
| Pelias intacti late subit hospita ponti | |
| pinus; agunt Minyae, geminus fragor ardua canet | |
| per latera: abruptam credas radicibus ire | |
| Ortygiam aut fractum pelago decurrere montem. | |
| ast ubi suspensis siluerunt aequora tonsis, | 340 |
| mitior et senibus cycnis et pectine Phoebi | |
| uox media de puppe uenit, maria ipsa carinae | |
| accedunt. post nosse datum est: Oeagrius illic | |
| adclinis malo mediis intersonat Orpheus | |
| remigiis tantosque iubet nescire labores. | 345 |
| illis in Scythicum Borean iter oraque primi | |
| Cyaneis artata maris. nos, Thracia uisu | |
| bella ratae, uario tecta incursare tumultu, | |
| densarum pecudum aut fugientum more uolucrum. | |
| heu ubi nunc Furiae? portus amplexaque litus | 350 |
| moenia, qua longe pelago despectus aperto, | |
| scandimus et celsas turres; huc saxa sudesque | |
| armaque maesta uirum atque infectos caedibus enses | |
| subuectant trepidae; quin et squalentia texta | |
| thoracum et uultu galeas intrare soluto | 355 |
| non pudet; audaces rubuit mirata cateruas | |
| Pallas, et auerso risit Gradiuus in Haemo. | |
| tunc primum ex animis praeceps amentia cessit, | |
| nec ratis illa salo, sed diuum sera per aequor | |
| iustitia et poenae scelerum aduentare uidentur. | 360 |
| iamque aberant terris quantum Gortynia currunt | |
| spicula, caeruleo grauidam cum Iuppiter imbri | |
| ipsa super nubem ratis armamenta Pelasgae | |
| sistit agens; inde horror aquis, et raptus ab omni | |
| sole dies miscet tenebras, quis protinus unda | 365 |
| concolor; obnixi lacerant caua nubila uenti | |
| diripiuntque fretum, nigris redit umida tellus | |
| uerticibus, totumque Notis certantibus aequor | |
| pendet et arquato iam iam prope sidera dorso | |
| frangitur; incertae nec iam prior impetus alno, | 370 |
| sed labat extantem rostris modo gurgite in imo, | |
| nunc caelo Tritona ferens. nec robora prosunt | |
| semideum heroum, puppemque insana flagellat | |
| arbor et instabili procumbens pondere curuas | |
| raptat aquas, remique cadunt in pectus inanes. | 375 |
| nos quoque per rupes murorumque aggere ab omni, | |
| dum labor ille uiris fretaque indignantur et Austros, | |
| desuper inualidis fluitantia tela lacertis | |
| (quid non ausa manus?) Telamona et Pelea contra | |
| spargimus, et nostro petitur Tirynthius arcu. | 380 |
| illi (quippe simul bello pelagoque laborant), | |
| pars clipeis munire ratem, pars aequora fundo | |
| egerere; ast alii pugnant, sed inertia motu | |
| corpora, suspensaeque carent conamine uires. | |
| instamus iactu telorum, et ferrea nimbis | 385 |
| certat hiems, ustaeque sudes fractique molares | |
| spiculaque et multa crinitum missile flamma | |
| nunc pelago, nunc puppe cadunt; dat operta fragorem | |
| pinus et ab iunctis regemunt tabulata cauernis. | |
| talis Hyperborea uirides niue uerberat agros | 390 |
| Iuppiter; obruitur campis genus omne ferarum, | |
| deprensaeque cadunt uolucres, et messis amaro | |
| strata gelu, fragor inde iugis, inde amnibus irae. | |
| ut uero elisit nubes Ioue tortus ab alto | |
| ignis et ingentes patuere in fulmine nautae, | 395 |
| deriguere animi, manibusque horrore remissis | |
| arma aliena cadunt, rediit in pectora sexus. | |
| cernimus Aeacidas murisque inmane minantem | |
| Ancaeum et longa pellentem cuspide rupes | |
| Iphiton; attonito manifestus in agmine supra est | 400 |
| Amphitryoniades puppemque alternus utrimque | |
| ingrauat et medias ardet descendere in undas. | |
| at leuis et miserae nondum mihi notus Iason | |
| transtra per et remos impressaque terga uirorum | |
| nunc magnum Oeniden, nunc ille hortatibus Idan | 405 |
| et Talaum et cana rorantem aspergine ponti | |
| Tyndariden iterans gelidique in nube parentis | |
| uela laborantem Calain subnectere malo | |
| uoce manuque rogat; quatiunt impulsibus illi | |
| nunc freta, nunc muros, sed nec spumantia cedunt | 410 |
| aequora, et incussae redeunt a turribus hastae. | |
| ipse graues fluctus clauumque audire negantem | |
| lassat agens Tiphys palletque et plurima mutat | |
| imperia ac laeuas dextrasque obtorquet in undas | |
| proram nauifragis auidam concurrere saxis, | 415 |
| donec ab extremae cuneo ratis Aesone natus | |
| Palladios oleae, Mopsi gestamina, ramos | |
| extulit et, socium turba prohibente, poposcit | |
| foedera; praecipites uocem inuoluere procellae. | |
| tunc modus armorum, pariterque exhausta quierant | 420 |
| flamina, confusoque dies respexit Olympo. | |
| quinquaginta illi, trabibus de more reuinctis, | |
| eminus abrupto quatiunt noua litora saltu, | |
| magnorum decora alta patrum, iam fronte sereni | |
| noscendique habitu, postquam timor iraque cessit | 425 |
| uultibus. arcana sic fama erumpere porta | |
| caelicolas, si quando domos litusque rubentum | |
| Aethiopum et mensas amor est intrare minores; | |
| dant fluuii montesque locum, tum terra superbit | |
| gressibus et paulum respirat caelifer Atlans. | 430 |
| hic et ab adserto nuper Marathone superbum | |
| Thesea et Ismarios, Aquilonia pignora, fratres, | |
| utraque quis rutila stridebant tempora penna, | |
| cernimus, hic Phoebo non indignante priorem | |
| Admetum et durae similem nihil Orphea Thracae, | 435 |
| tunc prolem Calydone satam generumque profundi | |
| Nereos. ambiguo uisus errore lacessunt | |
| Oebalidae gemini; chlamys huic, chlamys ardet et illi, | |
| ambo hastile gerunt, umeros exertus uterque, | |
| nudus uterque genas, simili coma fulgurat astro. | 440 |
| audet iter magnique sequens uestigia mutat | |
| Herculis et tarda quamuis se mole ferentem | |
| uix cursu tener aequat Hylas Lernaeaque tollens | |
| arma sub ingenti gaudet sudare pharetra. | |
| ergo iterum Venus et tacitis corda aspera flammis | 445 |
| Lemniadum pertemptat Amor. tunc regia Iuno | |
| arma habitusque uirum pulchraeque insignia gentis | |
| mentibus insinuat, certatimque ordine cunctae | |
| hospitibus patuere fores; tunc primus in aris | |
| ignis, et infandis uenere obliuia curis; | 450 |
| tunc epulae felixque sopor noctesque quietae, | |
| nec superum sine mente, reor, placuere fatentes. | |
| forsitan et nostrae fatum excusabile culpae | |
| noscere cura, duces. cineres furiasque meorum | |
| testor ut externas non sponte aut crimine taedas | 455 |
| attigerim (scit cura deum), etsi blandus Iason | |
| uirginibus dare uincla nouis: sua iura cruentum | |
| Phasin habent, alios, Colchi, generatis amores. | |
| iamque exuta gelu tepuerunt sidera longis | |
| solibus, et uelox in terga reuoluitur annus. | 460 |
| iam noua progenies partusque in uota soluti, | |
| et non speratis clamatur Lemnos alumnis. | |
| nec non ipsa tamen, thalami monimenta coacti, | |
| enitor geminos, duroque sub hospite mater | |
| nomen aui renouo; nec quae fortuna relictis | 465 |
| nosse datur: iam plena quater quinquennia degunt | |
| si modo fata sinunt aluitque rogata Lycaste. | |
| detumuere animi maris, et clementior Auster | |
| uela uocat: ratis ipsa moram portusque quietos | |
| odit et aduersi tendit retinacula saxi. | 470 |
| inde fugam Minyae, sociosque appellat Iason | |
| efferus, o utinam iam tunc mea litora rectis | |
| praeteruectus aquis, cui non sua pignora cordi, | |
| non promissa fides; certe stat fama remotis | |
| gentibus: aequorei redierunt uellera Phrixi. | 475 |
| ut stata lux pelago uenturumque aethera sensit | |
| Tiphys et occidui rubuere cubilia Phoebi, | |
| heu iterum gemitus, iterumque nouissima nox est. | |
| uix reserata dies, et iam rate celsus Iason | |
| ire iubet, primoque ferit dux uerbere pontum. | 480 |
| illos e scopulis et summo uertice montis | |
| spumea porrecti dirimentes terga profundi | |
| prosequimur uisu, donec lassauit euntes | |
| lux oculos longumque polo contexere uisa est | |
| aequor et extremi pressit freta margine caeli. | 485 |
| fama subit portus uectum trans alta Thoanta | |
| fraterna regnare Chio, mihi crimina nulla | |
| et uacuos arsisse rogos. fremit impia plebes | |
| sontibus accensae stimulis facinusque reposcunt. | |
| quin etiam occultae uulgo increbrescere uoces: | 490 |
| "solane fida suis, nos autem in funera laetae? | |
| non deus haec fatumque? quid imperat urbe nefanda?" | |
| talibus exanimis dictis (et triste propinquat | |
| supplicium, nec regna iuuant) uaga litora furtim | |
| incomitata sequor funestaque moenia linquo, | 495 |
| qua fuga nota patris. sed non iterum obuius Euhan, | |
| nam me praedonum manus huc appulsa tacentem | |
| abripit et uestras famulam transmittit in oras.' | |
| talia Lernaeis iterat dum regibus exul | |
| Lemnias et longa solatur damna querela | 500 |
| inmemor absentis (sic di suasistis!) alumni, | |
| ille graues oculos languentiaque ora comanti | |
| mergit humo fessusque diu puerilibus actis | |
| labitur in somnos, prensa manus haeret in herba. | |
| interea campis, nemoris sacer horror Achaei, | 505 |
| terrigena exoritur serpens tractuque soluto | |
| inmanem sese uehit ac post terga relinquit. | |
| liuida fax oculis, tumidi stat in ore ueneni | |
| spuma uirens, ter lingua uibrat, terna agmina adunci | |
| dentis, et auratae crudelis gloria fronti | 510 |
| prominet. Inachio sanctum dixere Tonanti | |
| agricolae, cui cura loci et siluestribus aris | |
| pauper honos; nunc ille dei circumdare templa | |
| orbe uago labens, miserae nunc robora siluae | |
| atterit et uastas tenuat complexibus ornos; | 515 |
| saepe super fluuios geminae iacet aggere ripae | |
| continuus, squamisque incisus adaestuat amnis. | |
| sed nunc, Ogygii iussis quando omnis anhelat | |
| terra dei trepidaeque latent in puluere Nymphae, | |
| saeuior anfractu laterum sinuosa retorquens | 520 |
| terga solo siccique nocens furit igne ueneni. | |
| stagna per arentesque lacus fontesque repressos | |
| uoluitur et uacuis fluuiorum in uallibus errat, | |
| incertusque sui liquidum nunc aera lambit | |
| ore supinato, nunc arua gementia radens | 525 |
| pronus adhaeret humo, si quid uiridantia sudent | |
| gramina; percussae calidis adflatibus herbae, | |
| qua tulit ora, cadunt, moriturque ad sibila campus: | |
| quantus ab Arctois discriminat aethera Plaustris | |
| Anguis et usque Notos alienumque exit in orbem; | 530 |
| quantus et ille sacri spiris intorta mouebat | |
| cornua Parnasi, donec tibi, Delie, fixus | |
| uexit harundineam centeno uulnere siluam. | |
| quis tibi, parue, deus tam magni pondera fati | |
| sorte dedit? tune hoc uix prima ad limina uitae | 535 |
| hoste iaces? an ut inde sacer per saecula Grais | |
| gentibus et tanto dignus morerere sepulcro? | |
| occidis extremae destrictus uerbere caudae | |
| ignaro serpente puer, fugit ilicet artus | |
| somnus, et in solam patuerunt lumina mortem. | 540 |
| cum tamen attonito moriens uagitus in auras | |
| excidit et ruptis inmutuit ore querelis, | |
| qualia non totas peragunt insomnia uoces, | |
| audiit Hypsipyle, facilemque negantia cursum | |
| exanimis genua aegra rapit; iam certa malorum | 545 |
| mentis ab augurio sparsoque per omnia uisu | |
| lustrat humum quaerens et nota uocabula paruo | |
| nequiquam ingeminans: nusquam ille, et prata recentes | |
| amisere notas. uiridi piger accubat hostis | |
| collectus gyro spatiosaque iugera complet | 550 |
| sic etiam, obliqua ceruicem expostus in aluo. | |
| horruit infelix uisu longoque profundum | |
| incendit clamore nemus; nec territus ille, | |
| sed iacet. Argolicas ululatus flebilis aures | |
| impulit; extemplo monitu ducis aduolat ardens | 555 |
| Arcas eques causamque refert. tunc squamea demum | |
| toruus ad armorum radios fremitumque uirorum | |
| colla mouet: rapit ingenti conamine saxum, | |
| quo discretus ager, uacuasque impellit in auras | |
| arduus Hippomedon, quo turbine bellica quondam | 560 |
| librati saliunt portarum in claustra molares. | |
| cassa ducis uirtus: iam mollia colla refusus | |
| in tergum serpens uenientem exhauserat ictum. | |
| dat sonitum tellus, nemorumque per auia densi | |
| dissultant nexus. 'at non mea uulnera,' clamat | 565 |
| et trabe fraxinea Capaneus subit obuius, 'umquam | |
| effugies, seu tu pauidi ferus incola luci, | |
| siue deis, utinamque deis, concessa uoluptas, | |
| non, si consertum super haec mihi membra Giganta | |
| subueheres.' uolat hasta tremens et hiantia monstri | 570 |
| ora subit linguaeque secat fera uincla trisulcae, | |
| perque iubas stantes capitisque insigne corusci | |
| emicat, et nigri sanie perfusa cerebri | |
| figitur alta solo. longus uix tota peregit | |
| membra dolor, rapido celer ille uolumine telum | 575 |
| circumit auulsumque ferens in opaca refugit | |
| templa dei; hic magno tellurem pondere mensus | |
| implorantem animam dominis adsibilat aris. | |
| illum et cognatae stagna indignantia Lernae, | |
| floribus et uernis adsuetae spargere Nymphae, | 580 |
| et Nemees reptatus ager, lucosque per omnes | |
| siluicolae fracta gemuistis harundine Fauni. | |
| ipse etiam e summa iam tela poposcerat aethra | |
| Iuppiter, et dudum nimbique hiemesque coibant, | |
| ni minor ira deo grauioraque tela mereri | 585 |
| seruatus Capaneus; moti tamen aura cucurrit | |
| fulminis et summas libauit uertice cristas. | |
| iamque pererratis infelix Lemnia campis, | |
| liber ut angue locus, modico super aggere longe | |
| pallida sanguineis infectas roribus herbas | 590 |
| prospicit. huc magno cursum rapit effera luctu | |
| agnoscitque nefas, terraeque inlisa nocenti | |
| funeris in morem non uerba in fulmine primo, | |
| non lacrimas habet: ingeminat misera oscula tantum | |
| incumbens animaeque fugam per membra tepentem | 595 |
| quaerit hians. non ora loco, non pectora restant, | |
| rapta cutis, tenuia ossa patent nexusque madentes | |
| sanguinis imbre noui, totumque in uulnere corpus. | |
| ac uelut aligerae sedem fetusque parentis | |
| cum piger umbrosa populatus in ilice serpens, | 600 |
| illa redit querulaeque domus mirata quietem | |
| iam stupet impendens aduectosque horrida maesto | |
| excutit ore cibos, cum solus in arbore paret | |
| sanguis et errantes per capta cubilia plumae. | |
| ut laceros artus gremio miseranda recepit | 605 |
| intexitque comis, tandem laxata dolori | |
| uox inuenit iter, gemitusque in uerba soluti: | |
| 'o mihi desertae natorum dulcis imago, | |
| Archemore, o rerum et patriae solamen ademptae | |
| seruitiique decus, qui te, mea gaudia, sontes | 610 |
| extinxere dei, modo quem digressa reliqui | |
| lasciuum et prono uexantem gramina cursu? | |
| heu ubi siderei uultus? ubi uerba ligatis | |
| imperfecta sonis risusque et murmura soli | |
| intellecta mihi? quotiens tibi Lemnon et Argo | 615 |
| sueta loqui et longa somnum suadere querela! | |
| sic equidem luctus solabar et ubera paruo | |
| iam materna dabam, cui nunc uenit inritus orbae | |
| lactis et infelix in uulnera liquitur imber. | |
| nosco deos: o dura mei praesagia somni | 620 |
| nocturnique metus, et numquam impune per umbras | |
| attonitae mihi uisa Venus! quos arguo diuos? | |
| ipsa ego te (quid enim timeam moritura fateri?) | |
| exposui fatis. quae mentem insania traxit? | |
| tantane me tantae tenuere obliuia curae? | 625 |
| dum patrios casus famaeque exorsa retracto | |
| ambitiosa meae (pietas haec magna fidesque!), | |
| exsolui tibi, Lemne, nefas; ubi letifer anguis, | |
| ferte, duces, meriti si qua est mihi gratia duri, | |
| si quis honos dictis, aut uos extinguite ferro, | 630 |
| ne tristes dominos orbamque inimica reuisam | |
| Eurydicen, quamquam haud illi mea cura dolendo | |
| cesserit. hocne ferens onus inlaetabile matris | |
| transfundam gremio? quae—me prius ima sub umbras | |
| mergat humus!' simul haec terraque et sanguine uultum | 635 |
| sordida magnorum circa uestigia regum | |
| uertitur et tacite maerentibus imputat undas. | |
| et iam sacrifici subitus per tecta Lycurgi | |
| nuntius implerat lacrimis ipsumque domumque, | |
| ipsum aduentantem Persei uertice sancto | 640 |
| montis, ubi auerso dederat prosecta Tonanti, | |
| et caput iratis rediens quassabat ab extis. | |
| hic sese Argolicis inmunem seruat ab armis, | |
| haud animi uacuus, sed templa araeque tenebant. | |
| necdum etiam responsa deum monitusque uetusti | 645 |
| exciderant uoxque ex adytis accepta profundis: | |
| 'prima, Lycurge, dabis Dircaeo funera bello.' | |
| id cauet, et maestus uicini puluere Martis | |
| angitur ad lituos periturisque inuidet armis. | |
| ecce (fides superum!) laceras comitata Thoantis | 650 |
| aduehit exequias, contra subit obuia mater, | |
| femineos coetus plangentiaque agmina ducens. | |
| at non magnanimo pietas ignaua Lycurgo: | |
| fortior ille malis, lacrimasque insana resorbet | |
| ira patris, longo rapit arua morantia passu | 655 |
| uociferans: 'illa autem ubinam, cui parua cruoris | |
| laetaue damna mei? uiuitne? impellite raptam, | |
| ferte citi comites; faxo omnis fabula Lemni | |
| et pater et tumidae generis mendacia sacri | |
| exciderint.' ibat letumque inferre parabat | 660 |
| ense furens rapto; uenienti Oeneius heros | |
| impiger obiecta proturbat pectora parma, | |
| ac simul infrendens: 'siste hunc, uesane, furorem, | |
| quisquis es!' et pariter Capaneus acerque reducto | |
| adfuit Hippomedon rectoque Erymanthius ense, | 665 |
| ac iuuenem multo praestringunt lumine; at inde | |
| agrestum pro rege manus. quos inter Adrastus | |
| mitius et sociae ueritus commercia uittae | |
| Amphiaraus ait, 'ne, quaeso! absistite ferro, | |
| unus auum sanguis, neue indulgete furori, | 670 |
| tuque prior.' sed non sedato pectore Tydeus | |
| subicit: 'anne ducem seruatricemque cohortis | |
| Inachiae ingratis coram tot milibus audes | |
| mactare in tumulos (quanti pro funeris ultor!), | |
| cui regnum genitorque Thoas et lucidus Euhan | 675 |
| stirpis auus? timidone parum, quod gentibus actis | |
| undique in arma tuis inter rapida agmina pacem | |
| solus habes? habeasque, et te uictoria Graium | |
| inueniat tumulis etiamnum haec fata gementem.' | |
| dixerat, et tandem cunctante modestior ira | 680 |
| ille refert: 'equidem non uos ad moenia Thebes | |
| rebar et hostiles huc aduenisse cateruas. | |
| pergite in excidium socii, si tanta uoluptas, | |
| sanguinis, imbuite arma domi, atque haec inrita dudum | |
| templa Iouis (quid enim haud licitum?) ferat impius ignis, | 685 |
| si uilem, tanti premerent cum pectora luctus, | |
| in famulam ius esse ratus dominoque ducique. | |
| sed uidet haec, uidet ille deum regnator, et ausis, | |
| sera quidem, manet ira tamen.' sic fatus, et arces | |
| respicit. atque illic alio certamine belli | 690 |
| tecta fremunt; uolucres equitum praeuerterat alas | |
| Fama recens, geminos alis amplexa tumultus: | |
| illi ad fata rapi atque illi iam occumbere leto, | |
| sic meritam, Hypsipylen iterant, creduntque nec irae | |
| fit mora, iamque faces et tela penatibus instant, | 695 |
| uertere regna fremunt raptumque auferre Lycurgum | |
| cum Ioue cumque aris; resonant ululatibus aedes | |
| femineis, uersusque dolor dat terga timori. | |
| alipedum curru sed enim sublimis Adrastus | |
| secum ante ora uirum fremibunda Thoantida portans | 700 |
| it medius turmis et, 'parcite, parcite!' clamat, | |
| 'nil actum saeue, meritus nec tale Lycurgus | |
| excidium, gratique inuentrix fluminis ecce.' | |
| sic ubi diuersis maria euertere procellis | |
| hinc Boreas Eurusque, illinc niger imbribus Auster, | 705 |
| pulsa dies regnantque hiemes, uenit aequoris alti | |
| rex sublimis equis, geminusque ad spumea Triton | |
| frena natans late pelago dat signa cadenti, | |
| et iam plana Thetis, montesque et litora crescunt. | |
| quis superum tanto solatus funera uoto | 710 |
| pensauit lacrimas inopinaque gaudia maestae | |
| rettulit Hypsipylae? tu gentis conditor, Euhan, | |
| qui geminos iuuenes Lemni de litore uectos | |
| intuleras Nemeae mirandaque fata parabas. | |
| causa uiae genetrix, nec inhospita tecta Lycurgi | 715 |
| praebuerant aditus, et protinus ille tyranno | |
| nuntius extinctae miserando uulnere prolis. | |
| ergo adsunt comites (pro fors et caeca futuri | |
| mens hominum!) regique fauent; sed Lemnos ad aures | |
| ut primum dictusque Thoas, per tela manusque | 720 |
| inruerant, matremque auidis complexibus ambo | |
| diripiunt flentes alternaque pectora mutant. | |
| illa uelut rupes inmoto saxea uisu | |
| haeret et expertis non audet credere diuis. | |
| ut uero et uultus et signa Argoa relictis | 725 |
| ensibus atque umeris amborum intextus Iason, | |
| cesserunt luctus, turbataque munere tanto | |
| corruit, atque alio maduerunt lumina fletu. | |
| addita signa polo, laetoque ululante tumultu | |
| tergaque et aera dei motas crepuere per auras. | 730 |
| tunc pius Oeclides, ut prima silentia uulgi | |
| mollior ira dedit, placidasque accessus ad aures: | |
| 'audite, o ductor Nemeae lectique potentes | |
| Inachidae, quae certus agi manifestat Apollo. | |
| iste quidem Argolicis haud olim indebitus armis | 735 |
| luctus adest, recto descendunt limite Parcae: | |
| et sitis interitu fluuiorum et letifer anguis | |
| et puer, heu nostri signatus nomine fati, | |
| Archemorus, cuncta haec superum demissa suprema | |
| mente fluunt. differte animos festinaque tela | 740 |
| ponite; mansuris donandus honoribus infans. | |
| et meruit; det pulchra suis libamina Virtus | |
| manibus, atque utinam plures innectere pergas, | |
| Phoebe, moras, semperque nouis bellare uetemur | |
| casibus, et semper Thebe funesta recedat. | 745 |
| at uos magnorum transgressi fata parentum | |
| felices, longum quibus hinc per saecula nomen, | |
| dum Lernaea palus et dum pater Inachus ibit, | |
| dum Nemea tremulas campis iaculabitur umbras, | |
| ne fletu uiolate sacrum, ne plangite diuos: | 750 |
| nam deus iste, deus, Pyliae nec fata senectae | |
| maluerit, Phrygiis aut degere longius annis.' | |
| finierat, caeloque cauam nox induit umbram. |